Księgi parafialne - łacina

Obowiązek prowadzenia ksiąg metrykalnych na ziemiach polskich został wprowadzony w drugiej połowie XVI w. Władze kościelne
nakazały spisywanie ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych i przyjmujących komunię na Wielkanoc. Nieco później nakazano
rejestrowanie zmarłych. W XVIII w. zalecono prowadzenie oddzielnych ksiąg chrztów, ślubów i pogrzebów. Wpisy prowadzone były
łącznie dla wszystkich miejscowości należących do parafii, w księgach bez podziału na rubryki.
W wyniku rozbiorów archidiecezja lwowska i diecezja przemyska znalazły się w Cesarstwie Austriackim, a diecezja łucka (łuckożytomierska,
obejmująca gubernię kijowską i wołyńską) w Cesarstwie Rosyjskim.
W Cesarstwie Austriackim księgi metrykalne zostały uznane za akta stanu cywilnego uzyskały wiec rangę oficjalnego dokumentu.
Prowadzone były w języku łacińskim. W dużych parafiach dla każdej miejscowości prowadzono oddzielną księgę, w małych
parafiach jedną, ale wpisy z poszczególnych miejscowości miały być wyraźnie oddzielone.
Księgi starsze prowadzone były w formie opisowej, bez rubryk (np. duchowny pisał: "Dnia piątego maja tysiąc osiemset
sześćdziesiątego roku zjawił się u mnie ............. okazał dziecię płci męskiej...").

Później księgi były rubrykowane, z czasem pojawiły się drukowane formularze. Zmienił się też ich charakter. Dotychczasowe księgi
chrztów i pogrzebów zastąpiły księgi urodzeń i zgonów. Daty tych wydarzeń podawano przed datami posług religijnych (chrztu i
pogrzebu).

Znalezione w internecie

Liber natorum - księga urodzonych

W księdze takiej znajdują się następujące rubryki:

W lewym górnym rogu strony wpisany jest rok z którego księga pochodzi
Numerus - numer pozycji w księdze (nie zawsze wpisy były numerowane)
Mensis/Natus/Baptisatus - Miesiąc/urodzony/ochrzczony (w tej rubryce podane są daty urodzenia i chrztu)
Numerus domus - numer domu (w miastach podawano nazwę ulicy i nr domu)
Nomen - imię (jeśli są dwa imiona, to często z dopiskiem binomini /dwojga imion/)
Religio/Catholica/Aut Alia religia/katolicka/albo inna (na ogół we właściwej rubryce stawiano ukośną kreseczkę)
Sexus/ Puer/Puella - płeć/chłopiec/dziewczynka (we właściwej rubryce stawiano ukośną kreseczkę)
Thori/Legitimi/Illegitimi - pochodzenie/legalne/nielegalne (we właściwej rubryce stawiano kreseczkę lub określano słownie)
Parentes/Nomen/Conditio - rodzice/ imię/położenie (imiona i nazwiska rodziców i ich zatrudnienie)
Patrini/Nomen/Conditio - rodzice chrzestni/imię/położenie (imiona i nazwiska chrzestnych i ich zatrudnienie)
Pod wpisem (bez oddzielnych rubryk)
Baptizavit - ochrzcił (imię i nazwisko księdza, jego urząd)
Obstetrix - akuszerka (imię i nazwisko kobiety przyjmującej poród)

Liber Copulatorum - księga zaślubionych

W księdze takiej znajdują się następujące rubryki:
W lewym górnym rogu strony wpisany jest rok z którego księga pochodzi

Numerus - numer pozycji w księdze (nie zawsze wpisy były numerowane)
Mensis - miesiąc (data zawarcia ślubu)
Sponsus - Narzeczony
Numerus domus - numer domu (narzeczonego, niekiedy i narzeczonej)
Nomen - imię (imię i nazwisko narzeczonego, jego zatrudnienie, rodzice)
Religio/Catholica/ Aut Alia - religia/katolicka/albo inna
Aetas - wiek (podawany w latach lub data urodzenia)
Caelebs - nieżonaty /kawaler/ (we właściwej rubryce stawiano kreseczkę)
Viduus - wdowiec (we właściwej rubryce stawiano kreseczkę)
Sponsa - Narzeczona
Caelebs - niezamężna /panna/
Vidua - wdowa
Testes/Nomen/Conditio - świadkowie/imię/położenie (imiona i nazwiska świadków ślubu i ich zatrudnienie)

Pod aktem adnotacja kto udzielił ślubu (zapisywano tam również terminy zapowiedzi a w przypadku niepełnoletnich informacje o
zgodzie rodziców na zawarcie związku małżeńskiego)

Liber Mortuorum - księga zgonów

Numerus - numer pozycji w księdze (nie zawsze wpisy były numerowane)
Dies Mortis/mensis - dzień śmierci/miesiąc (w tej rubryce data zgonu)
Numerus domus
Nomen Mortui - imię zmarłego (imię i nazwisko zmarłej osoby, jej zatrudnienie, stan cywilny)
Religio/Catholica/Aut Alia
Sexus/Masculinus/Feminina - płeć /męska/żeńska
Dies Vitae - dni życia (wiek zmarłego)
Morbus et Qualitas Morbus - choroba /przyczyna zgonu/

Określenia i wyrażenia

Najczęściej spotykane w księgach określenia łacińskie to: adolescens - młodzieniec, ambo - obaj, baptizatio - chrzest, baptizatus -
ochrzczony, circiter - blisko, około, conjugalis - małżeński, conjugatis - żonaty/zamężna, conjuges - małżonkowie, copulatio -zaślubiny, defunctus/denatus - zmarły, filius - syn, filia - córka, frater - brat, gemini-bliźniętaillegitimus-nieślubny, infans -dziecko, juvenis - kawaler, laboriosus - pracowity, utrudzony, liberi - dzieci, marita - żona, maritus - mąż, mater - matka, materna -matka chrzestna, matrimonialis - małżeński, matrimonium - małżeństwo/ślub, mensis - miesiąc, mortuus - zmarły, natus - urodzony,niegda - nieżyjący/niegdyś, orphanus - sierota bez ojca, parentes - rodzice, pater - ojciec, patrini - rodzice chrzestni, pupillus - sierotabez matki, quondam-zmarły/niegdyś, relicta - wdowa, relictus - wdowiec, secundo voto - powtórnie zamężna/żonaty, sepultura -pogrzeb, sepultus-pogrzebany/pochowany, soror - siostra, sponsa - narzeczona, sponsus - narzeczony, sponsor fidei -ojciecchrzestnytestis-świadekuterque - każdy z dwóch, oboje, uxor - żona, uxoratus - żonaty, vidua - wdowa, viduus - wdowiec, virgo -dziewica/panna.

Inne określenia i wyrażenia to: niegda - nieżyjący/niegdyś, onegdaj - przedwczoraj, semi duorum - półtora roku, dierum 6 -6 dni,
mensium 6 - 6 miesięcy, hebdomadorum, ( hebdo ) 6 - 6 tygodni (niedziel), munitus,-a sakramentes - zaopatrzony, -a w sakramenty.