Opsa. Po raz pierwszy wspomina o Opsie przywilej króla Aleksandra z roku 1500, nadający kościołowi brastawskiemu ?dziesięcinę z paszen, ogrodów i jezior opeskich. W roku 1569 zaliczały się, te obszary do dóbr stołowych królewskich, następnie zamienione zostały na starostwo niegrodowe. Takich starostów-dzierżawców znajdujemy kilku: Morsztyna Andrzeja (1556), Jurja Ostyka (1562) ? (ten był jednocześnie starostą brasławskim), Jana Rozena (koło roku 1580), Tomasza Dusiackiego Rudominę (1587 ? 1594), wreszcie Zienowicza (1633 ? 1648), któremu z racji wojny z Moskwą pisze Władysław IV: ?Zienowiczowi Opeskiemu Staroście Naszemu rozkazujemy, by zaciągnął do służby wojennej ludzi rycerskich i wyruszył za Dźwinę". W r. 1676 Opsa była już w posiadaniu rodziny Ciechanowieckich, którzy wznieśli tu kościół drewniany, jako filję kościoła brasławskicgo. Wzmianki o tym kościele znajdujemy w latach 1717 i 1744.
W połowie XVIII wieku podczas walk Czartoryskich, Potockich, Radziwiłłów, na terenie naszego powiatu walczą Strutyński contra Wawrzecki i Ciechanowiecki. Jadwiga ze Strutyńskich wyszła zamąż za Ciechanowieckiego, którego wkrótce przeciwna partja zamordowała. Na młodą wdowę zwrócił uwagę Stanisław August; zawiązał się romans, którego ostatecznym wynikiem było ostygnięcie króla. Nawinął się pod rękę Manuzzi i za niego Stanisław pośpieszył wydać piękną Jadwigę w r. 1770. Wraz z ręką otrzymał Manuzzi indygenat i starostwo opeskie, jako ?nagrodę dobrze zasłużoną". W ten sposób dostała się Opsa Manuzzi`emu. Podawaliśmy w swem miejscu metody gospodarcze hrabiego, które wywołały bunty włościan opeskich.
Stary kościół widocznie zniszczał, gdyż w r.1776 stanął w Opsie nowy, fundowany przez Jadwigę ze Strutyńskich Ciechanowiecką hrabinę de Manuzzi. Spalił się ten kościół w r. 1886. Samo miasteczko, widocznie, nigdy znacznem nie było i rzadko ukazywało się na widowni. Jedyny inwentarz z r. 1790 podaje 17 dymów chrześcijańskich i dwa żydowskie, czyli że 120?130 głów.
13 maja 1794 roku była stoczona w Opsie większa bitwa z Rosjanami, oraz kilka drobnych potyczek, ukoronowanych słynnym raportem o 40.000 konfederatów, zebranych w Opsie.
Po śmierci Manuzzi'ego w roku 1829 Opsa wchodzi w skład dóbr Platerów. Już na schyłku wieku XIX wybudowano pałacyk nad jeziorem. Obecnie dobra opeskie rozparcelowano, a sam ośrodek nabył sejmik brasławski pod szkołę rolniczą, ochronkę i t. p. Straszny pożar roku 1928 zniszczył prawie pól miasta, które mimo to rozwija się teraz w szybkiem tempie.
[Otton Hedemann, Historja powiatu Brasławskiego Wilno 1930]
