Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Migdalewicz Stanisław
7.12.2013 19:44
MIGDALEWICZ Stanisław (1884-1946),
dziennikarz, obrońca sądowy, działacz niepodległościowy i polonijny. Urodził się 1 V w Zawału (pow. Śniatyń, woj stanisławowskie) jako syn urzędnika Ludwika i Marii z Kuzielów. Miał rodzeństwo: Helenę, Stefanię, Piotra i Leonarda. Szkołę podstawową ukończył w Śniatyniu, gimnazjum i seminarium nauczycielskie w Stanisławowie. W 1904 przerwał studia prawnicze na uniwersytecie w Czerniowcach i podjął praktykę w kancelarii notarialnej. Działał wówczas w PPS w Galicji. Podjął ponownie studia w Wiedniu, ale przerwał je z wybuchem l wojny światowej i wraz z ojcem wstąpił ochotniczo do oddziałów wywiadowczych „Strzelca" w Legionach Polskich. Za agitację niepodległościowa w październiku 1914 został aresztowany przez Austriaków i przez sąd wojskowy skazany na karę śmierci. Uniknął wykonania wyroku i wrócił do domu ciężko ranny. Kiedy tereny Bukowiny znalazły się pod okupacją rosyjską, rodzinę M. spotkały represje za udział w powstaniu 1863. Zatrzymany przez Rosjan, M. uciekł z więzienia i ukrywał się. Następnie walczył w 2 p.p. Polskiego Korpusu Posiłkowego. Za dzielność w bitwie pod Rarańczą (luty 1918), awansował na stopień sierżanta. Podczas odwrotu Rosjan odważna akcja zbrojna, w której uczestniczył, uratowała przed zniszczeniem most na Czeremoszu. Po wojnie, jako delegat z pow. waszkowskiego, działał w Polskiej Radzie Narodowej na Bukowinie i współorganizował akcję plebiscytową za przyłączeniem jej do Polski. Wspierał rodaków pomocą materialną. Otworzył bezpłatne biuro porady i obrony prawnej. Zbierał fundusze i wydawał patriotyczne odezwy popierające propolskie dążenia na Górnym Śląsku. Za tę postawę spotkały M. represje ze strony władz rumuńskich. Zdecydował się na wyjazd do Polski. Jako podoficer walczył na froncie w wojnie polsko-bolszewickim. W 1921 zamieszkał z rodziną w Lesznie. W domu przy Nowym Rynku 35 uruchomił w 1923 wydawnictwo i Drukarnię Ludową znaną później jako Drukarnia Pospieszna. 7 XI 1923, w nakładzie ok. 6 000 egz., ukazał się pierwszy numer dziennika „Kurier Powszechny - Niezależny Organ Radykalizmu Polskiego". Pismo prezentowało poglądy lewicowe, antyendeckie i antyklerykalne. Ostro krytykowało stosunki polityczne i społeczne w Lesznie. M. należał do założycieli i pełnił funkcję sekretarza (od VI 1925) Powiatowego Komitetu Robotniczego PPS w Lesznie. Jako wydawca, właściciel drukarni, redaktor naczelny KP i bezkompromisowy lewicowiec, popadł szybko w konflikt z władzami lokalnymi i kościelnymi. Starosta powiatowy i burmistrz Leszna wielokrotnie występowali do sądu o zatrzymane druku artykułów i konfiskatę całych wydań „Kuriera..." za „kłamstwa prasowe i podawanie fałszywych wiadomości", domagając się zastosowania wobec M. aresztu i kar finansowych. W latach 1928-30 wytoczono takich spraw ponad 20. Zdarzały się przypadki pobicia M. przez „nieznanych sprawców" i demolowania drukarni. Od 1927 „Kurier..." powiększył objętość o codzienny, bezpłatny dodatek „Informator", wkrótce przemianowany na niedzielny „Monitor". Od maja do września 1927 w Drukarni Pospiesznej wydawano także „Orędownik Urzędowy Powiatu Leszczyńskiego". Szykany wobec M. i „Kuriera..." nasiliły się w 1 928-30. Na zwołanym w Domu Katolickim wiecu potępiono publicznie „wywrotową i antypaństwową robotę, propagowaną przez gazetę i jej redaktora". Doszło w 1929 do Uchwały Rady Miejskiej o pozbawienie M. prawa wyborczego, za „szkodzenie sprawom miasta". Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchwałę tę uchylił, ale M. musiał zrezygnować z ubiegania się o mandat radnego z listy PPS, z powodu upłynięcia terminów wyborczych. Zawiesił druk „Kuriera..." i skupił się na praktyce prywatnego obrońcy sądowego. Był znany z udzielania bezpłatnej pomocy prawnej ubogim i bezrobotnym. Często występował w ich obronie przed sądem. W marcu 1934 wydzierżawił drukarnię J. Tomczakowi, który redagował i wydawał w Lesznie komunizujacy dwutygodnik „Niwa". Było to bezpośrednim powodem internowania M., gdy nie uległ żądaniom starosty, aby zerwał z Tom-czakiem umowę. W maju 1934 sąd podjął decyzję o jego ubezwłasnowolnieniu i zamknięciu w szpitalu psychiatrycznym w Kościanie, a następnie w Owińskach. Dzięki S. Thuguttowi sprawą zajęła się Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Pisała szeroko o sytuacji M. ogólnopolska prasa. W Sejmie zgłaszano interpelacje poselskie w jego obronie. M. został zwolniony w styczniu 1936, po orzeczeniu komisji lekarskiej powołanej przez Ligę, stwierdzającym jednoznacznie, że nie było i nie ma żadnych podstaw do przetrzymywania go w zakładzie dla psychicznie chorych. W tym samym roku wynajął drukarnię J. Misiakowi i wyjechał do Orłowa, gdzie prowadził biuro prawne. Wrócił do Leszna w sierpniu 1939. Po zajęciu miasta przez hitlerowców został 8 września aresztowany przez gestapo i stanął z grupą kilkudziesięciu obywateli Leszna przed niemieckim sądem specjalnym. Został uwięziony w Forcie VII w Poznaniu. Zwolniony w marcu 1940 przyjechał na krótko do Leszna i w obawie przed kolejnym aresztowaniem wyjechał do Łodzi. Tam zatrzymany w łapance, zginął prawdopodobnie w obozie pracy w Radogoszczy (1941 ?). Postanowieniem Sądu Powiatowego w Lesznie z 1953, uznany został za zmarłego, a jako datę śmierci przyjęto 9 V 1946. M. był od 1908 żonaty z Mariaż d. Zieleniuk, z którą miał czworo dzieci: Wandę, Stefana i Janinę (nauczycieli) oraz Zygmunta (lek. med). By) odznaczony ZKZ, KW (dwukrotnie) i Krzyżem Legionowym.
Ziemia leszczyńska, red. Deresiewicz J., Poznań 1966 s.239-43; KomolkaM., SierpowskiS., Leszno zarys dziejów, Poznań 1987 s.200; Zielonka J., Egzekucja 21 Października 1939 r., Leszno 1994 s.20-4; Wysocka B., Leszno jako ośrodek kulturalny w latach 1920-1939, „RL" 1987: t. VIII s.91-121; Wysocka B., Problematyka kulturalna w prasie leszczyńskiej w II Rzeczypospolitej, „PL": 1995 nr V-VI s. 7-14; „Głos Ludu" Organ Polskiej Rady Narodowej na Bukowinie: 1920 nr 87; „Orędownik Śmi-gielski" 1923 nr 222; „Kurier Powszechny" 1923 nr 1 i 1928 nr 11; „Dziennik Poznański" z 9 IX 1928; „Orędownik Urzędowy Powiatu Leszczyńskiego" 1929 nr 42, 48 i z 7 VI 1930; „Wiadomości Miasta Leszna" 1929 nr 38; „Informator" 1929 nr 11; „Trybuna literacka" (dod. do „Trybuny Ludu") 1959 nr 11 i 12; - Tomczak J. (pseud. „Andrzej"). Na drodze życia. Garść wspomnień byłego redaktora odpowiedzialnego i wydawcy legalnego czasopisma KPP dla wsi pt. „Niwa", Warszawa 1958 s. 114-25. Biblioteka Kórnicka PAN, rkps. sygn. 11261; - USC w Lesznie, Akta Zgonów 1953; AP Leszno; Starostwo powiatu leszczyńskiego. Sprawy prezydialne 1924-1925, sygn. 11; Sąd Grodzki w Lesznie 1930-1931, sygn. 1; Archiv der Universitat Wien, Nationale der Rechtswis-senschaftlichen Fakultat 1900-1918; Dyplom Honorcwy nadany St. Migdalewiczowi przez Prezydium Polskiej Rady Narodowej na Bukowinie z poświadczeniem jego działalności. Czerniowce 30 IX 1921; - Inf. Zygmunta Migdalewicza; - Fot. ze zbiorów autora.
Adam Podsiadły
dziennikarz, obrońca sądowy, działacz niepodległościowy i polonijny. Urodził się 1 V w Zawału (pow. Śniatyń, woj stanisławowskie) jako syn urzędnika Ludwika i Marii z Kuzielów. Miał rodzeństwo: Helenę, Stefanię, Piotra i Leonarda. Szkołę podstawową ukończył w Śniatyniu, gimnazjum i seminarium nauczycielskie w Stanisławowie. W 1904 przerwał studia prawnicze na uniwersytecie w Czerniowcach i podjął praktykę w kancelarii notarialnej. Działał wówczas w PPS w Galicji. Podjął ponownie studia w Wiedniu, ale przerwał je z wybuchem l wojny światowej i wraz z ojcem wstąpił ochotniczo do oddziałów wywiadowczych „Strzelca" w Legionach Polskich. Za agitację niepodległościowa w październiku 1914 został aresztowany przez Austriaków i przez sąd wojskowy skazany na karę śmierci. Uniknął wykonania wyroku i wrócił do domu ciężko ranny. Kiedy tereny Bukowiny znalazły się pod okupacją rosyjską, rodzinę M. spotkały represje za udział w powstaniu 1863. Zatrzymany przez Rosjan, M. uciekł z więzienia i ukrywał się. Następnie walczył w 2 p.p. Polskiego Korpusu Posiłkowego. Za dzielność w bitwie pod Rarańczą (luty 1918), awansował na stopień sierżanta. Podczas odwrotu Rosjan odważna akcja zbrojna, w której uczestniczył, uratowała przed zniszczeniem most na Czeremoszu. Po wojnie, jako delegat z pow. waszkowskiego, działał w Polskiej Radzie Narodowej na Bukowinie i współorganizował akcję plebiscytową za przyłączeniem jej do Polski. Wspierał rodaków pomocą materialną. Otworzył bezpłatne biuro porady i obrony prawnej. Zbierał fundusze i wydawał patriotyczne odezwy popierające propolskie dążenia na Górnym Śląsku. Za tę postawę spotkały M. represje ze strony władz rumuńskich. Zdecydował się na wyjazd do Polski. Jako podoficer walczył na froncie w wojnie polsko-bolszewickim. W 1921 zamieszkał z rodziną w Lesznie. W domu przy Nowym Rynku 35 uruchomił w 1923 wydawnictwo i Drukarnię Ludową znaną później jako Drukarnia Pospieszna. 7 XI 1923, w nakładzie ok. 6 000 egz., ukazał się pierwszy numer dziennika „Kurier Powszechny - Niezależny Organ Radykalizmu Polskiego". Pismo prezentowało poglądy lewicowe, antyendeckie i antyklerykalne. Ostro krytykowało stosunki polityczne i społeczne w Lesznie. M. należał do założycieli i pełnił funkcję sekretarza (od VI 1925) Powiatowego Komitetu Robotniczego PPS w Lesznie. Jako wydawca, właściciel drukarni, redaktor naczelny KP i bezkompromisowy lewicowiec, popadł szybko w konflikt z władzami lokalnymi i kościelnymi. Starosta powiatowy i burmistrz Leszna wielokrotnie występowali do sądu o zatrzymane druku artykułów i konfiskatę całych wydań „Kuriera..." za „kłamstwa prasowe i podawanie fałszywych wiadomości", domagając się zastosowania wobec M. aresztu i kar finansowych. W latach 1928-30 wytoczono takich spraw ponad 20. Zdarzały się przypadki pobicia M. przez „nieznanych sprawców" i demolowania drukarni. Od 1927 „Kurier..." powiększył objętość o codzienny, bezpłatny dodatek „Informator", wkrótce przemianowany na niedzielny „Monitor". Od maja do września 1927 w Drukarni Pospiesznej wydawano także „Orędownik Urzędowy Powiatu Leszczyńskiego". Szykany wobec M. i „Kuriera..." nasiliły się w 1 928-30. Na zwołanym w Domu Katolickim wiecu potępiono publicznie „wywrotową i antypaństwową robotę, propagowaną przez gazetę i jej redaktora". Doszło w 1929 do Uchwały Rady Miejskiej o pozbawienie M. prawa wyborczego, za „szkodzenie sprawom miasta". Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchwałę tę uchylił, ale M. musiał zrezygnować z ubiegania się o mandat radnego z listy PPS, z powodu upłynięcia terminów wyborczych. Zawiesił druk „Kuriera..." i skupił się na praktyce prywatnego obrońcy sądowego. Był znany z udzielania bezpłatnej pomocy prawnej ubogim i bezrobotnym. Często występował w ich obronie przed sądem. W marcu 1934 wydzierżawił drukarnię J. Tomczakowi, który redagował i wydawał w Lesznie komunizujacy dwutygodnik „Niwa". Było to bezpośrednim powodem internowania M., gdy nie uległ żądaniom starosty, aby zerwał z Tom-czakiem umowę. W maju 1934 sąd podjął decyzję o jego ubezwłasnowolnieniu i zamknięciu w szpitalu psychiatrycznym w Kościanie, a następnie w Owińskach. Dzięki S. Thuguttowi sprawą zajęła się Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Pisała szeroko o sytuacji M. ogólnopolska prasa. W Sejmie zgłaszano interpelacje poselskie w jego obronie. M. został zwolniony w styczniu 1936, po orzeczeniu komisji lekarskiej powołanej przez Ligę, stwierdzającym jednoznacznie, że nie było i nie ma żadnych podstaw do przetrzymywania go w zakładzie dla psychicznie chorych. W tym samym roku wynajął drukarnię J. Misiakowi i wyjechał do Orłowa, gdzie prowadził biuro prawne. Wrócił do Leszna w sierpniu 1939. Po zajęciu miasta przez hitlerowców został 8 września aresztowany przez gestapo i stanął z grupą kilkudziesięciu obywateli Leszna przed niemieckim sądem specjalnym. Został uwięziony w Forcie VII w Poznaniu. Zwolniony w marcu 1940 przyjechał na krótko do Leszna i w obawie przed kolejnym aresztowaniem wyjechał do Łodzi. Tam zatrzymany w łapance, zginął prawdopodobnie w obozie pracy w Radogoszczy (1941 ?). Postanowieniem Sądu Powiatowego w Lesznie z 1953, uznany został za zmarłego, a jako datę śmierci przyjęto 9 V 1946. M. był od 1908 żonaty z Mariaż d. Zieleniuk, z którą miał czworo dzieci: Wandę, Stefana i Janinę (nauczycieli) oraz Zygmunta (lek. med). By) odznaczony ZKZ, KW (dwukrotnie) i Krzyżem Legionowym.
Ziemia leszczyńska, red. Deresiewicz J., Poznań 1966 s.239-43; KomolkaM., SierpowskiS., Leszno zarys dziejów, Poznań 1987 s.200; Zielonka J., Egzekucja 21 Października 1939 r., Leszno 1994 s.20-4; Wysocka B., Leszno jako ośrodek kulturalny w latach 1920-1939, „RL" 1987: t. VIII s.91-121; Wysocka B., Problematyka kulturalna w prasie leszczyńskiej w II Rzeczypospolitej, „PL": 1995 nr V-VI s. 7-14; „Głos Ludu" Organ Polskiej Rady Narodowej na Bukowinie: 1920 nr 87; „Orędownik Śmi-gielski" 1923 nr 222; „Kurier Powszechny" 1923 nr 1 i 1928 nr 11; „Dziennik Poznański" z 9 IX 1928; „Orędownik Urzędowy Powiatu Leszczyńskiego" 1929 nr 42, 48 i z 7 VI 1930; „Wiadomości Miasta Leszna" 1929 nr 38; „Informator" 1929 nr 11; „Trybuna literacka" (dod. do „Trybuny Ludu") 1959 nr 11 i 12; - Tomczak J. (pseud. „Andrzej"). Na drodze życia. Garść wspomnień byłego redaktora odpowiedzialnego i wydawcy legalnego czasopisma KPP dla wsi pt. „Niwa", Warszawa 1958 s. 114-25. Biblioteka Kórnicka PAN, rkps. sygn. 11261; - USC w Lesznie, Akta Zgonów 1953; AP Leszno; Starostwo powiatu leszczyńskiego. Sprawy prezydialne 1924-1925, sygn. 11; Sąd Grodzki w Lesznie 1930-1931, sygn. 1; Archiv der Universitat Wien, Nationale der Rechtswis-senschaftlichen Fakultat 1900-1918; Dyplom Honorcwy nadany St. Migdalewiczowi przez Prezydium Polskiej Rady Narodowej na Bukowinie z poświadczeniem jego działalności. Czerniowce 30 IX 1921; - Inf. Zygmunta Migdalewicza; - Fot. ze zbiorów autora.
Adam Podsiadły