Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Kozierowski Stanisław
21.12.2013 00:55
ks. Stanisław Kozierowski (1874-1949)
Stanisław Kozierowski (Dołęga z Kozieroga Lasczka Kozierowski, Kozierowski ze Skórzewa) urodził się w Trzemesznie 28 września 1874 roku jako syn Floriana Apolinarego i Antoniny z Buszkiewiczów. Miał trzech braci i trzy siostry. Ukończył progimnazjum w Trzemesznie w 1893 roku oraz Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie 9 marca 1896 roku uzyskał świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem. Studia teologiczne i filozoficzne odbywał w Poznaniu i Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał 12 listopada 1899 roku. W następnych latach pracował jako kapłan wśród polskich emigrantów w Westfalii. Podróżował do Szwecji, Holandii, Francji, Włoch, Czech, a także do krajów bałkańskich i do Syrii.
Po powrocie z wojaży powołany został na wikariat do Wronek. Dnia 1 kwietnia 1901 roku otrzymał wikariat w Gostyniu. Tutaj spędził równe dwa lata. Z dniem 1 kwietnia 1903 roku przeniesiono go do Ostrzeszowa. Tu także przebywał dwa lata. W 1905 roku otrzymał pierwszą samodzielną parafię w Siemianicach, skąd w roku 1910 przeszedł do Skórzewa pod Poznaniem, a w roku 1929 do Winnej Góry w powiecie średzkim. W kwietniu 1931 roku został honorowym kanonikiem metropolitalnej kapituły w Gnieźnie. Godność tę nadał mu kardynał August Hlond, późniejszy prymas Polski. W Winnej Górze pracował aż do śmierci. Zmarł 1 lutego 1949 roku. Pochowano go w rodzinnym grobowcu w Trzemesznie.
Przez całe życie prowadził ks. Stanisław Kozierowski uporczywe poszukiwania archiwalne. Systematyczne badania rozpoczął jednakże po przeniesieniu do Winnej Góry. W 1903 roku związał się z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk, które patronowało wydawaniu jego prac historycznych i toponomastycznych. W tym samym roku przedstawił na łamach Roczników Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk pierwszą rozprawę Wojewody poznańskiego Przedpełka h. Łodzia potomkowie, pierwotni dziedzice Gostynia (1275-1337). Do tematyki dawnych dziejów miasta Gostynia powrócił dziesięć lat później. 16 kwietnia 1913 roku wygłosił na posiedzeniu tutejszego Koła Obywatelskiego odczyt pt. „Dzieje Gostynia w średnich wiekach”. Tekst tego referatu ukazał się drukiem jeszcze tego samego roku.
Interesowały go zagadnienia heraldyczne, którym poświęcił m.in. prace: Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII-XVI w. (1929), Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego XI-XII w. (1913-1933). W tych badaniach okazywał pewną ostrożność i starał się unikać zbytniego operowania hipotezami. Są tą jednak nie tyle monografie historyczno-genealogiczne, ile obficie nagromadzony materiał. Podobnie można powiedzieć o jego pracach edytorskich: Nieznane zapiski heraldyczne... z ksiąg ziemskich i grodzkich w Poznańskiem Archiwum Państwowym złożonych (1915 I) i Nieznane zapiski heraldyczne (1921 II). Od roku 1914 zaczęły wychodzić kolejne tomy wydawnictwa, które rozsławiły jego imię: Badania nazw topograficznych archidiecezji gnieźnieńskiej (1914), Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej (1916 I-II), Badania nazw topograficznych dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski (1921-1922 I-II), Badania nazw topograficznych wschodniej Wielkopolski (1926-1928 I-II). Później autor ogarnął wszystko wspólnym tytułem Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski, wydając jako ich tom VIII – Nie istniejące miejscowości Wielkopolski oraz Uzupełnienie poprzednich tomów (1939). Zarejestrował najstarsze przekazy nazw osad ludzkich i wszelkich obiektów fizjograficznych, stworzył więc bezcenne źródło dla historyka osadnictwa i językoznawcy. Korzystając z tych materiałów Kozierowski ogłosił kilka prac rekonstruujących dawny stan osadniczy lub fizjograficzny: Pierwotne osiedlenie pojezierza Gopła, Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami, Nazwy rzeczne w Lechii przybałtyckiej... i inne („Slavia Occidentalis” T. 2: 1922—T. 10: 1931).
Na początku lat trzydziestych ks. Stanisław Kozierowski nawiązał współpracę z redagowaną przez Władysława Stachowskiego „Kroniką Gostyńską”. Dla tego czasopisma regionalnego nadesłał rozprawkę Ziemia Gostyńska w świetle nazw geograficznych i najdawniejszych źródeł średniowiecza („Kronika Gostyńska” 1930, t. 2, nr 4, s. 93-108; nr 5, s. 109-124; nr 6, s. 125-136) oraz dwa artykuły: Szkice z dziejów Gostynia – części: Skoczylasowie w Gostyniu, Skrobiszewscy z Brzezia, Szkoły, Ciężkie czasy, Archiwum, Nieco liczb („Kronika Gostyńska” 1932, t. 4, nr 3, s. 40-44; nr 5, s. 65-68; nr 6, s. 91-93; nr 7, s. 97-99) i Nazwa polna „Folęgi” w Gostyniu i „obszar” („Kronika Gostyńska” 1933, t. 5, nr 10, s. 148-149).
W połowie lat trzydziestych, na wniosek prof. S. Pawłowskiego, zaczął opracowywać i wydawać Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny zachodniej, którego zdołał ogłosić: z. 1 (Pomorze Zachodnie, 1934), z. 2 A (Pomorze Zaodrzańskie, 1937) i z. 2 B (Rugia, 1935). Mocną stroną prac ks. Kozierowskiego było bogactwo udostępnionych materiałów, słabą zaś ich objaśnienie, zwłaszcza rekonstrukcja dawnego brzmienia nazw. Niedostatek wykształcenia lingwistycznego widoczny jest w pożytecznej pracy Nazwiska, przezwiska, przydomki, imiona polskie niektórych typów słowotwórczych. Księga rodzaju ludu polskiego (Cz. 1. 1938, Cz. 2. 1948). Kozierowski ogłosił ponadto Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych archidiecezji gnieźnieńskiej (1934) i Szematyzm historyczny parafii archidiecezji poznańskiej (1935). Te prace naukowe miały również znaczenie polityczne. Służyły one poznaniu słowiańskiej przeszłości ziem zgermanizowanych, propagandzie za ich rewindykacją, a także dostarczyły argumentów do dyskusji z szowinistycznymi tezami uczonych niemieckich.
Ks. Stanisław Kozierowski działał również jako organizator życia naukowego. Od 1914 roku był redaktorem „Roczników Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, zaś od 1917 roku przewodniczącym Wydziału Historyczno-Literackiego tegoż towarzystwa. W 1918 roku wszedł do komisji organizującej Uniwersytet Poznański. Należał do ścisłego grona jego założycieli. Był członkiem Naczelnej Rady Ludowej i posłem na Sejm Dzielnicowy. Po odzyskaniu niepodległości sprawował funkcję kuratora Archiwum Państwowego w Poznaniu i członka komisji do spolszczenia nazewnictwa w oswobodzonej Wielkopolsce. W 1920 roku habilitował się na Uniwersytecie Poznańskim z zakresu nauk pomocniczych historii. W tymże roku został członkiem Komisji Językowej Polskiej Akademii Umiejętności, następnie Komisji Geograficznej (1925), a w 1936 roku wybrano go członkiem korespondentem Akademii. Był przez krótki czas wicedyrektorem Instytutu Zachodniosłowiańskiego, wicedyrektorem Instytutu Bałtyckiego w Toruniu w 1926, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, w 1929 roku wszedł do Wojewódzkiej i Ministerialnej Komisji Toponomastycznej. W tymże roku został mianowany profesorem tytularnym na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Lata 1939-1945 przeżył Kozierowski w Winnej Górze. Okupanci wymusili na nim pewne zobowiązania do współpracy naukowej. Wszystko to podkopało jego zdrowie. Jeszcze w latach 1945-1947 wziął udział w akcji polszczenia i ustalania nazw na ziemiach odzyskanych. Zmarł 1 lutego 1949 roku w Winnej Górze. Ogromną bibliotekę, zbiory naukowe zapisał Archiwum Państwowemu w Poznaniu. Jego prace naukowe znajdują się także w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu, w zbiorach PTPN oraz Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie.
Stanisław Urbańczyk, Kozierowski Stanisław (1874-1949), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 14, s. 628-629; Jacek Latzke, Kozierowski Stanisław (1874-1949), [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 371, Józef Sprutta, Ksiądz Stanisław Kozierowski, „Przyjaciel Ludu” 1991, z. 4, s. 18-20; Bogdan Walczak, Ksiądz Stanisław Kozierowski jako onomasta, „Kronika Wielkopolski” 1995, nr 3, s. 36-44. http://www.muzeum.gostyn.pl/
Stanisław Kozierowski (Dołęga z Kozieroga Lasczka Kozierowski, Kozierowski ze Skórzewa) urodził się w Trzemesznie 28 września 1874 roku jako syn Floriana Apolinarego i Antoniny z Buszkiewiczów. Miał trzech braci i trzy siostry. Ukończył progimnazjum w Trzemesznie w 1893 roku oraz Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie 9 marca 1896 roku uzyskał świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem. Studia teologiczne i filozoficzne odbywał w Poznaniu i Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał 12 listopada 1899 roku. W następnych latach pracował jako kapłan wśród polskich emigrantów w Westfalii. Podróżował do Szwecji, Holandii, Francji, Włoch, Czech, a także do krajów bałkańskich i do Syrii.
Po powrocie z wojaży powołany został na wikariat do Wronek. Dnia 1 kwietnia 1901 roku otrzymał wikariat w Gostyniu. Tutaj spędził równe dwa lata. Z dniem 1 kwietnia 1903 roku przeniesiono go do Ostrzeszowa. Tu także przebywał dwa lata. W 1905 roku otrzymał pierwszą samodzielną parafię w Siemianicach, skąd w roku 1910 przeszedł do Skórzewa pod Poznaniem, a w roku 1929 do Winnej Góry w powiecie średzkim. W kwietniu 1931 roku został honorowym kanonikiem metropolitalnej kapituły w Gnieźnie. Godność tę nadał mu kardynał August Hlond, późniejszy prymas Polski. W Winnej Górze pracował aż do śmierci. Zmarł 1 lutego 1949 roku. Pochowano go w rodzinnym grobowcu w Trzemesznie.
Przez całe życie prowadził ks. Stanisław Kozierowski uporczywe poszukiwania archiwalne. Systematyczne badania rozpoczął jednakże po przeniesieniu do Winnej Góry. W 1903 roku związał się z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk, które patronowało wydawaniu jego prac historycznych i toponomastycznych. W tym samym roku przedstawił na łamach Roczników Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk pierwszą rozprawę Wojewody poznańskiego Przedpełka h. Łodzia potomkowie, pierwotni dziedzice Gostynia (1275-1337). Do tematyki dawnych dziejów miasta Gostynia powrócił dziesięć lat później. 16 kwietnia 1913 roku wygłosił na posiedzeniu tutejszego Koła Obywatelskiego odczyt pt. „Dzieje Gostynia w średnich wiekach”. Tekst tego referatu ukazał się drukiem jeszcze tego samego roku.
Interesowały go zagadnienia heraldyczne, którym poświęcił m.in. prace: Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII-XVI w. (1929), Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego XI-XII w. (1913-1933). W tych badaniach okazywał pewną ostrożność i starał się unikać zbytniego operowania hipotezami. Są tą jednak nie tyle monografie historyczno-genealogiczne, ile obficie nagromadzony materiał. Podobnie można powiedzieć o jego pracach edytorskich: Nieznane zapiski heraldyczne... z ksiąg ziemskich i grodzkich w Poznańskiem Archiwum Państwowym złożonych (1915 I) i Nieznane zapiski heraldyczne (1921 II). Od roku 1914 zaczęły wychodzić kolejne tomy wydawnictwa, które rozsławiły jego imię: Badania nazw topograficznych archidiecezji gnieźnieńskiej (1914), Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej (1916 I-II), Badania nazw topograficznych dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski (1921-1922 I-II), Badania nazw topograficznych wschodniej Wielkopolski (1926-1928 I-II). Później autor ogarnął wszystko wspólnym tytułem Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski, wydając jako ich tom VIII – Nie istniejące miejscowości Wielkopolski oraz Uzupełnienie poprzednich tomów (1939). Zarejestrował najstarsze przekazy nazw osad ludzkich i wszelkich obiektów fizjograficznych, stworzył więc bezcenne źródło dla historyka osadnictwa i językoznawcy. Korzystając z tych materiałów Kozierowski ogłosił kilka prac rekonstruujących dawny stan osadniczy lub fizjograficzny: Pierwotne osiedlenie pojezierza Gopła, Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami, Nazwy rzeczne w Lechii przybałtyckiej... i inne („Slavia Occidentalis” T. 2: 1922—T. 10: 1931).
Na początku lat trzydziestych ks. Stanisław Kozierowski nawiązał współpracę z redagowaną przez Władysława Stachowskiego „Kroniką Gostyńską”. Dla tego czasopisma regionalnego nadesłał rozprawkę Ziemia Gostyńska w świetle nazw geograficznych i najdawniejszych źródeł średniowiecza („Kronika Gostyńska” 1930, t. 2, nr 4, s. 93-108; nr 5, s. 109-124; nr 6, s. 125-136) oraz dwa artykuły: Szkice z dziejów Gostynia – części: Skoczylasowie w Gostyniu, Skrobiszewscy z Brzezia, Szkoły, Ciężkie czasy, Archiwum, Nieco liczb („Kronika Gostyńska” 1932, t. 4, nr 3, s. 40-44; nr 5, s. 65-68; nr 6, s. 91-93; nr 7, s. 97-99) i Nazwa polna „Folęgi” w Gostyniu i „obszar” („Kronika Gostyńska” 1933, t. 5, nr 10, s. 148-149).
W połowie lat trzydziestych, na wniosek prof. S. Pawłowskiego, zaczął opracowywać i wydawać Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny zachodniej, którego zdołał ogłosić: z. 1 (Pomorze Zachodnie, 1934), z. 2 A (Pomorze Zaodrzańskie, 1937) i z. 2 B (Rugia, 1935). Mocną stroną prac ks. Kozierowskiego było bogactwo udostępnionych materiałów, słabą zaś ich objaśnienie, zwłaszcza rekonstrukcja dawnego brzmienia nazw. Niedostatek wykształcenia lingwistycznego widoczny jest w pożytecznej pracy Nazwiska, przezwiska, przydomki, imiona polskie niektórych typów słowotwórczych. Księga rodzaju ludu polskiego (Cz. 1. 1938, Cz. 2. 1948). Kozierowski ogłosił ponadto Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych archidiecezji gnieźnieńskiej (1934) i Szematyzm historyczny parafii archidiecezji poznańskiej (1935). Te prace naukowe miały również znaczenie polityczne. Służyły one poznaniu słowiańskiej przeszłości ziem zgermanizowanych, propagandzie za ich rewindykacją, a także dostarczyły argumentów do dyskusji z szowinistycznymi tezami uczonych niemieckich.
Ks. Stanisław Kozierowski działał również jako organizator życia naukowego. Od 1914 roku był redaktorem „Roczników Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, zaś od 1917 roku przewodniczącym Wydziału Historyczno-Literackiego tegoż towarzystwa. W 1918 roku wszedł do komisji organizującej Uniwersytet Poznański. Należał do ścisłego grona jego założycieli. Był członkiem Naczelnej Rady Ludowej i posłem na Sejm Dzielnicowy. Po odzyskaniu niepodległości sprawował funkcję kuratora Archiwum Państwowego w Poznaniu i członka komisji do spolszczenia nazewnictwa w oswobodzonej Wielkopolsce. W 1920 roku habilitował się na Uniwersytecie Poznańskim z zakresu nauk pomocniczych historii. W tymże roku został członkiem Komisji Językowej Polskiej Akademii Umiejętności, następnie Komisji Geograficznej (1925), a w 1936 roku wybrano go członkiem korespondentem Akademii. Był przez krótki czas wicedyrektorem Instytutu Zachodniosłowiańskiego, wicedyrektorem Instytutu Bałtyckiego w Toruniu w 1926, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, w 1929 roku wszedł do Wojewódzkiej i Ministerialnej Komisji Toponomastycznej. W tymże roku został mianowany profesorem tytularnym na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Lata 1939-1945 przeżył Kozierowski w Winnej Górze. Okupanci wymusili na nim pewne zobowiązania do współpracy naukowej. Wszystko to podkopało jego zdrowie. Jeszcze w latach 1945-1947 wziął udział w akcji polszczenia i ustalania nazw na ziemiach odzyskanych. Zmarł 1 lutego 1949 roku w Winnej Górze. Ogromną bibliotekę, zbiory naukowe zapisał Archiwum Państwowemu w Poznaniu. Jego prace naukowe znajdują się także w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu, w zbiorach PTPN oraz Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie.
Stanisław Urbańczyk, Kozierowski Stanisław (1874-1949), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 14, s. 628-629; Jacek Latzke, Kozierowski Stanisław (1874-1949), [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 371, Józef Sprutta, Ksiądz Stanisław Kozierowski, „Przyjaciel Ludu” 1991, z. 4, s. 18-20; Bogdan Walczak, Ksiądz Stanisław Kozierowski jako onomasta, „Kronika Wielkopolski” 1995, nr 3, s. 36-44. http://www.muzeum.gostyn.pl/