Bełżec, pow. cieszanowski

Bełżec

1842

Bełżec założony w XV. wieku przez Jana Żakowskiego herbu Jastrzębiec, ten albowiem nabywszy dóbr w województwie bełzkiem, założył wieś Bełżec, od którego Bełżeckim zwać się począł. Ta majętność na samej granicy polskiej położona, wraz z wioską Narolem i gruntami przyległemi, należała do Bełżeckich : przy końcu wieku XV.
Bełżec należy do w. Tytusa Schmidta, u którego znajduje się piękny księgozbiór starych dzieł polskich.
[Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Użytecznym Wiadomościom. 1842]

1843

ok. 1890

Bełżec (z przysiółkiem Brzeziną) wieś, dawniej mko, pow. cieszanowski, nad samą granicą Galicyi od gubernii lubelskiej, nad gościńcem rządowym prowadzącym ze Lwowa do Lublina, oddalony ode Lwowa o 10 mil na północozachód, o 3 mile na północo-wschód od Cieszanowa, tyleż na północ od Rawy ruskiej. Obszar dworski posiada roli ornej 541 morg. austr., łąk i ogrodów 35 m., pastwisk 135 m., lasu 1521 m. Włościanie posiadają: roli ornej 1741 m., łąk i ogrodów 119 m., pastwisk 91 m., lasu 22 m. Okolica piaszczysta i lesista, mało urodzajna. Ludności ma rzym., kat. 775, należących do parafii w Lipsku, oddalonym o 1 milę austr., grek. kat. 200, izraelitów 126, razem 1101. St. poczt, połączona traktem z Jarosławiem (72 kil.) i ze Lwowem (83 kil.) Bełżec ma grecko-katol. administratora w miejscu, stanowi jednak jednę część gr. kat. parafii w Lipsku. Tamże znajduje się urząd celny uboczny I-ej klassy. Właścicielka Melania Grolle. Przywilej Zygmunta III z dnia 1 marca 1607 r. na założenie miasta Bełżca na gruncie przeworskim, dany Samuelowi Lipskiemu wojskiemu bełzkiemu, nadaje miastu prawo magdeburskie, ustanawia jarmarki na ś. Agnieszkę i ś. Wawrzyńca.
[SGKP]

Opis współczesny

Wieś leży na terenie Roztocza Środkowego, 8 km na południe od Tomaszowa Lubelskiego oraz 16 km od przejścia granicznego w Hrebennem. Nazwa pochodzi od słowa z języka ukraińskiego (rusińskiego), oznaczającego teren podmokły, bagnisty.

W 1940 Niemcy założyli w Bełżcu obóz zagłady SS-Sonderkommando Belzec utworzony w ramach Reinhard -Aktion.Do obozu hitlerowcy wywieźli ponad 550 tys. Żydów polskich (w tym około 300 tys. z dystryktu Galicja) oraz Żydów Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Holandii, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Węgier i ZSRR. Polaków przywożono na zagładę z pobliskich miejscowości i ze Lwowa, głównie za udzielanie pomocy Żydom i za przynależność do organizacji konspiracyjnych. Ogółem w Bełżcu zginęło ok. 600 tys. osób.

Został wyzwolony 21 lipca 1944 r. przez oddziały AK Obwodu tomaszowskiego, przed nadejściem wojsk sowieckich.
[Wikipedia]