Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Szczotkowski Zygmunt
13.08.2014 01:48
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/POL_COA_%C5%81odzia.svg/170px-POL_COA_%C5%81odzia.svg.png
Zygmunt Franciszek Szczotkowski h. Łodzia (1877-1943) – inżynier górnik, działacz gospodarczy, pierwszy polski dyrektor (1920-1939) kopalni „Janina” w Libiążu (powiat chrzanowski, Małopolska); ostatni męski potomek gałęzi rodziny Szczotkowskich z Rybiniszek w Polskich Inflantach.
Ur. 17 września 1877 (5 września wg kalendarza juliańskiego obowiązującego wówczas w zaborze ros.) w Warszawie. Jego dziadek Alfons Stefanowicz Szczotkowski (zmarły w 1846) wywodził się ze szlachty inflanckiej, żonaty był z Gryzeldą Magnuszewską; ojciec Stefan-Wincenty Andrzej Szczotkowski (ur. 1 lutego 1843 w Stefanpolu k. Rybiniszek w dawnym powiecie rzeżyckim w Polskich Inflantach, tj. w ówczesnej guberni witebskiej - obecnie Riebiņi w okolicy miasta Rēzekne w Łatgalii na Łotwie) był, po powrocie z zesłania do Ciwilska w Rosji, rezydentem majątku rodzinnego Stefanowo k. Włocławka, natomiast stryj Jan-Mateusz Szczotkowski (ur. 26 czerwca 1845, zm. 28.12.1928) miał majątek w powiecie lucyńskim (dziś rejon miasta Ludza, pol. Lucyn, w Łatgalii).[imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/ZSzczotkowski1881.jpg/147px-ZSzczotkowski1881.jpg Ojciec był urzędnikiem kolejowym; zmarł na gruźlicę w 1879. Do szkoły mały Zygmunt chodził najpierw we Włocławku (wg jego późniejszych relacji, kilkukilometrowy dystans ze Stefanowa zdarzało mu się pokonywać pieszo), później wraz z matką, Marią Filomeną z d. Kolbe (ur. w 1849, zm. 21 lutego 1931; była ona ciotką urodzonego we Włocławku w 1876 r. Bronisława Kolbe), przeniósł się na stałe do Warszawy, gdzie dokończył szkolną edukację zdając maturę w gimnazjum realnym w r. 1896. Jego matka starała się – w związku z niedawno wybudowaną (1877) linią Kolei Nadwiślańskiej – skorzystać na koniunkturze na parcele w okolicach Otwocka, ale wskutek niepowodzeń na tym polu straciła część majątku i zmuszona została do wyprzedaży cenniejszych rodzinnych pamiątek.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/ZSzczotkowski1896.jpg/170px-ZSzczotkowski1896.jpg
Po maturze Zygmunt Szczotkowski podjął studia w prestiżowej Cesarsko-Królewskiej Akademii Górniczej (Kaiserlich Königliche Berg-Akademie) w Leoben w Austrii, kończąc je egzaminem państwowym i dyplomem inżyniera górnika otrzymanym 24 lutego 1900 r. W ciągu studiów odbył letnią praktykę zawodową (od 8 sierpnia do 30 września 1898) w kopalni „Saturn” w Czeladzi, będącej wówczas częścią Zarządu Zakładów Górniczych księcia Christiana Krafta zu Hohenlohe-Öhringen. Po powrocie do Warszawy Zygmunt Szczotkowski rozpoczął przygotowania do wzięcia udziału w ekspedycji rozpoznawczej w góry Uralu w Rosji, mającej na celu zbadanie możliwości wydobywania tamtejszych złóż. Z ekspedycji tej jednak wkrótce się wycofał, być może nawet jeszcze przed jej rozpoczęciem.
[imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/ZSzczotkowski1905.jpg/147px-ZSzczotkowski1905.jpgPrzed Górniczą Komisją Specjalną okręgu dąbrowskiego stanął 19 stycznia 1901 roku i po zdaniu tam egzaminu podjął pracę inżyniera górnika przy drążeniu szybu Klimontów kopalni Niwka-Jerzy (wówczas położonej nieopodal Sosnowca, obecnie w granicach miasta). W 1906 objął stanowisko „zawiadowcy” (naczelnego inżyniera) kopalni „Saturn”, tej samej w której praktykował osiem lat wcześniej. W październiku 1907 w rzym.-kat. parafii św. Jana w Warszawie Zygmunt Szczotkowski wziął ślub z 19-letnią wówczas Magdaleną Anną Sznabl. W Towarzystwie Górniczo-Przemysłowym „Saturn” pracował do stycznia 1914, kiedy po nieporozumieniach na tle wynagrodzenia zdecydował się zrezygnować z pracy (dymisję swą złożył 28 października 1913 motywując ją „zniechęceniem” wykonywaną w „Saturnie” pracą). W latach 1913-1914 przebywał w Belgii i Francji, gdzie zaznajamiał się z nowoczesnymi technikami stosowanymi w ratownictwie górniczym z zamierzeniem wykorzystania ich w Sosnowcu, w tamtejszej stacji ratownictwa. Podczas I wojny światowej i tuż po niej, od 1914 do 1919, pracował w Warszawie, gdzie kierował Biurem Stacyjnym Sekcji Opałowej urzędu miejskiego (w tym czasie, w latach 1916-1917, odbył Wyższe Kursy Urzędnicze). Jeszcze w 1919 podjął się kierowania robotami górniczymi w pobliżu Zawiercia, a od początku marca następnego roku objął stanowisko naczelnego inżyniera kopalni „Janina” w Libiążu Małym, przedsiębiorstwa należącego do Compagnie Galicienne de Mines (Societe Anonyme) – Galicyjskiej Spółki Kopalń, francuskiej firmy wydobywczej działającej na tym terenie od roku 1907. 18 listopada 1920 r. powołany został na stanowisko dyrektora kopalni; oprócz bieżącego zarządzania kopalnią zajmował się m.in. wykupem na jej rzecz i w jej imieniu praw do eksploatacji okolicznych parcel, realizując nakreślone przez właścicieli spółki cele jej rozwoju. Otrzymał w związku z tymi zadaniami na początku lat 20. od reprezentanta tej spółki, Alexisa Barteta, liczne i obszerne pełnomocnictwa (wekslowe, gruntowe, sądowe, administracyjne, techniczne itp.) do występowaniu w imieniu Compagnie Galicienne. Na początku lat dwudziestych próbował również działalności gospodarczej na własną rękę, zakładając spółki z inwestorami i innymi osobami związanymi z wydobyciem bądź dystrybucją węgla, ale przedsięwzięcia te nie powiodły się i zostały przez Zygmunta Szczotkowskiego porzucone. W kolejnych latach inwestował także spore kwoty w papiery wartościowe – obligacje municypalne miasta Krakowa oraz w akcje fabryk przemysłu ciężkiego, gł. z obszaru Małopolski.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/ZSzczotkowski1922.jpg/170px-ZSzczotkowski1922.jpg
W październiku 1922 r. przeszedł na kalwinizm, dzięki czemu możliwe było rozwiązanie zawartego w 1907 r. małżeństwa. W czerwcu 1923 ożenił się z Marią z domu Wietrzykowską (ur. w 1886) wdową Borowską, redaktorką jednego z czasopism wydawanych na Śląsku. Aktywnie pracował na rzecz rozwoju ekonomicznego i technologicznego kopalni (jego zastępcą do spraw technicznych na stanowisku kierownika kopalni „Janina” był inż. Józef Litwiniszyn, ojciec prof. Jerzego Litwiniszyna, 1914-2000) i całego zagłębia małopolskiego oraz Centralnego Okręgu Przemysłowego. M.in. zainicjował wydanie w lipcu 1927 poufnego memoriału pt. „Sprawa Kopalń Zagłębia Krakowskiego”, skierowanego do ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Dokument ten, podpisany również przez inż. Ludwika Oelweina (dyr. kopalni w Jaworznie-Borach) i Michała Dunajeckiego (dyr. kopalni w Sierszy), przedstawiał dogłębną analizę ekonomiczną kopalń małopolskich, w tym przyczyn i skutków (zwłaszcza społecznych) fluktuacji stopy zysku i ich znaczenia strategicznego dla ówczesnego państwa polskiego. Zaproponowano w nim nowatorskie rozwiązania mające na celu uzyskanie stałej rentowności tych kopalń (m.in. gromadzenie sezonowych nadwyżek wydobywanego węgla kamiennego w nieckach terenowych na obszarze Centralnego Okręgu Przemysłowego, wprowadzenie produkcji płynnych węglowodorów z węgla kamiennego, zmiany w polityce ekonomicznej i organizacji rynku węglowego w Polsce, wprowadzenie opłacalnych zamówień na węgiel przez Polskie Koleje Państwowe). Porównywał wady i zalety węgla małopolskiego, który wprawdzie w porównaniu z górnośląskim charakteryzuje się mniejszą kalorycznością i znaczniejszym zasiarczeniem, ale jego złoża znajdują się w pewnym oddaleniu od ówczesnej granicy z Niemcami; wydawało się to w tamtym czasie istotnym atutem na wypadek konfliktu międzynarodowego, który w pierwszej kolejności mógł doprowadzić do odcięcia dostaw ze Śląska. Jako ceniony specjalista ekonomiki przemysłu węglowego Zygmunt Szczotkowski brał udział w latach 1935-1937 w pracach Komisji do Zbadania Przedsiębiorstw Państwowych przy Radzie Ministrów RP (zwanej komisją ds. etatyzmu) kierowanej przez byłego ministra przemysłu i handlu w rządzie Leopolda Skulskiego (1919-1920), Antoniego Olszewskiego. [imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/ZSzczotkowski1938-PolskaNaMorzu.JPG/220px-ZSzczotkowski1938-PolskaNaMorzu.JPG[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/ZSzczotkowski1931.jpg/170px-ZSzczotkowski1931.jpg Blisko współpracował także m.in. z byłym ministrem komunikacji w rządach Bartla i Piłsudskiego, później dyrektorem kopalni w Trzebini, Pawłem Romockim, a także ze swym kuzynem Bronisławem Kolbe, kierującym zakładami wydobywczymi na Śląsku. 11 listopada 1937 r. otrzymał, za zasługi dla rozwoju polskiego przemysłu, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Kilka tygodni przed wybuchem II wojny światowej, w lipcu 1939, udokumentował fotograficznie obiekty i instalacje kierowanej przez siebie kopalni „Janina”, w tym m.in. również prowizoryczne schrony przeciwlotnicze, które nakazał wybudować w kopalni.
Wybuch II wojny światowej zastał Zygmunta Szczotkowskiego z rodziną w Libiążu, w służbowej willi, którą zajmował tam od początku lat 20. Jeszcze 1 września 1939 r. polecił rodzinie wyjazd do swego świeżo wybudowanego nowego domu w Bieżanowie (tzw. Kolonia Urzędnicza Bieżanów, dziś część dzielnicy Bieżanów w Krakowie), który szykował sobie na emeryturę. Sam pozostał w Libiążu i po wkroczeniu Niemców otrzymał od władz okupacyjnych (od kierownika wydziału administracji cywilnej w Krakowie) polecenie objęcia funkcji komisarycznego zarządcy (Treuhändera) kopalni „Janina”. Prawdopodobnie jeszcze w październiku był na krótko zatrzymany przez Gestapo pod zarzutem sprzyjania działalności dywersyjnej na terenie kopalni. Po zwolnieniu z aresztu przez pewien czas prowadził kopalnię, aż do wyznaczenia nowego zarządcy, Austriaka L. F. Trenczaka z Grazu, co nastąpiło 3 czerwca 1940. Swoją pracę w kopalni „Janina” (która pod zarządem okupacyjnym funkcjonowała początkowo jako „Janinagrube”) zakończył Szczotkowski Jeszcze latem lub najpóźniej jesienią 1940, ponad 20 lat od jej podjęcia, w atmosferze narastającego wciąż konfliktu z okupacyjnym kierownictwem. Z Libiąża wyjechał do rodziny przebywającej w Bieżanowie, dokąd wciąż docierała doń korespondencja z żądaniami składania różnych wyjaśnień dotyczących funkcjonowania kopalni. Cierpiąc na postępującą niewydolność krążenia, zmarł w Bieżanowie 9 lutego 1943 r. i pochowany został na miejscowym cmentarzu parafialnym (jeszcze w sierpniu 1942 podpisał formalny akt przejścia na katolicyzm); później w tym samym grobie złożona została też trumna z jego zmarłą w 1959 r. we Wrocławiu żoną Marią.
[imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/ZSzczotkowski-Bornholm.1936.jpg/220px-ZSzczotkowski-Bornholm.1936.jpg
Zygmunt Szczotkowski miał szerokie zainteresowania, wiele podróżował (sam i z rodziną), zarówno po Polsce (był członkiem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego) jak i poza granicami kraju (odwiedził m.in. kraje basenu Morza Śródziemnego, w tym także afrykańskie). Biegle władał francuskim, niemieckim i rosyjskim (rachunki arytmetyczne w pamięci do końca życia wykonywał po rosyjsku), jako dorosły człowiek opanował też angielski. Interesował się radiotechniką (eksperymentował z m.in. z detektorowymi, a potem lampowymi odbiornikami radiowymi) oraz fotografią (wykonywał fotografie różnymi technikami, m.in. stereoskopowe na płytach szklanych, później był jednym z pionierów amatorskiego wykorzystania fotograficznych aparatów małoobrazkowych, w tym także do fotografii barwnej). Oprócz nowinek technologicznych zajmował się również technikami klasycznymi, m.in. zdobieniem mebli różnymi gatunkami drewna (intarsjowaniem). Był także kolekcjonerem – filatelistą i numizmatykiem.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/1943_nekrolog.jpg/400px-1943_nekrolog.jpg
Zygmunt Szczotkowski nie miał rodzeństwa. Z pierwszą żoną Magdaleną z d. Sznabl (zm. w pod koniec lat 60.) miał jedną córkę, Zofię (ur. w 1911 r., po ukończeniu szkół artystycznych w Warszawie wyjechała do Rumunii; tam wyszła za mąż za przedsiębiorcę przemysłu naftowego i pozostała w tym kraju na stałe). Z drugą żoną Marią miał córkę Annę (1924-2014); po ukończeniu po wojnie studiów farmaceutycznych na UJ wyszła za mąż za historyka Henryka Zielińskiego (1920-1981) i wraz z nim w latach 50. przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie Zieliński w późniejszych latach został profesorem tamtejszego Uniwersytetu.
Źródła:
– księgi parafialne kościoła rzymsko-katolickiego w Lucynie (łot. Ludza) za lata 1922-1929
– archiwalne fotografie kopalni w Libiążu wykonane przez Szczotkowskiego, dostęp w Internecie: http://www.libiaz.pl/index.php?option=2 ... mitstart=0
– skany archiwalnych fotografii i dokumentów Szczotkowskiego, przechowywane w archiwum domowym córki Anny, częściowy dostęp http://commons.wikimedia.org/wiki/categ ... uselang=pl
– korespondencja Z.Szczotkowskiego z L.F.Trenczakiem, przechowywana w archiwum domowym córki Anny, częściowo przekazana do archiwum KWK „Janina” w Libiążu
– dr Piotr Setkiewicz, „Obozy w Libiążu podczas II wojny światowej”, dostęp w Internecie: http://www.libiaz.pl/components/downloa ... pos_id=126
– Z.Szczotkowski, L.Oelwein, M.Dunajecki, „Memorjał w sprawie kopalń Zagłębia Krakowskiego” (1927), dostęp w Internecie: http://upload.wikimedia.org/wikisource/ ... skiego.pdf
– Maria Leś-Runicka, "Historia kopalni węgla kamiennego Janina w Libiążu", wyd. Południowy Koncern Węglowy ZG Janina, Libiąż 2008
– L. Nieckula, Cmentarz Bieżanowski [w:] "Gazeta Dzielnicowa Dwunastka", ISSN 1426-3211, Kraków-Bieżanów, nr 6-7/2004, str. 6
– M. Leś-Runicka, Historia kopalni węgla kamiennego Janina w Libiążu, wyd. Południowy Koncern Węglowy, ZG Janina, Libiąż 2008 (bez nru ISBN)
– W. Kwinta, Paliwo dla energetyki [w:] "Polska Energia" – magazyn informacyjny pracowników Grupy Tauron (ISSN 1689-5304), wyd. Tauron Polska Energia SA, Departament Komunikacji Rynkowej i PR, Katowice, nr 4(42)/2012, str. 26-27
– J. Zieliński, Portret pioniera [w:] "Nasze Forum" – magazyn Grupy Tauron (bez nru ISSN), wyd. Południowy Koncern Węglowy, Jaworzno, część I w nrze 11(35)/2012, str. 10-11; część II w nrze 1(37)/2013, str. 12-13
– J. Zieliński, Budował Janinę [w:] "Przełom" – Tygodnik Ziemi Chrzanowskiej, ISSN 1231-5664, nr 48(1069), 5.12.2012, str. 22
– J. Zieliński, K. Zieliński, Wspomnienie o Zygmuncie Franciszku Szczotkowskim (1877-1943) [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, wyd. Instytut Historii Nauki PAN, ISSN 0023-589X, R. 58, nr 3/2013, str. 129-145
Zygmunt Franciszek Szczotkowski h. Łodzia (1877-1943) – inżynier górnik, działacz gospodarczy, pierwszy polski dyrektor (1920-1939) kopalni „Janina” w Libiążu (powiat chrzanowski, Małopolska); ostatni męski potomek gałęzi rodziny Szczotkowskich z Rybiniszek w Polskich Inflantach.
Ur. 17 września 1877 (5 września wg kalendarza juliańskiego obowiązującego wówczas w zaborze ros.) w Warszawie. Jego dziadek Alfons Stefanowicz Szczotkowski (zmarły w 1846) wywodził się ze szlachty inflanckiej, żonaty był z Gryzeldą Magnuszewską; ojciec Stefan-Wincenty Andrzej Szczotkowski (ur. 1 lutego 1843 w Stefanpolu k. Rybiniszek w dawnym powiecie rzeżyckim w Polskich Inflantach, tj. w ówczesnej guberni witebskiej - obecnie Riebiņi w okolicy miasta Rēzekne w Łatgalii na Łotwie) był, po powrocie z zesłania do Ciwilska w Rosji, rezydentem majątku rodzinnego Stefanowo k. Włocławka, natomiast stryj Jan-Mateusz Szczotkowski (ur. 26 czerwca 1845, zm. 28.12.1928) miał majątek w powiecie lucyńskim (dziś rejon miasta Ludza, pol. Lucyn, w Łatgalii).[imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/ZSzczotkowski1881.jpg/147px-ZSzczotkowski1881.jpg Ojciec był urzędnikiem kolejowym; zmarł na gruźlicę w 1879. Do szkoły mały Zygmunt chodził najpierw we Włocławku (wg jego późniejszych relacji, kilkukilometrowy dystans ze Stefanowa zdarzało mu się pokonywać pieszo), później wraz z matką, Marią Filomeną z d. Kolbe (ur. w 1849, zm. 21 lutego 1931; była ona ciotką urodzonego we Włocławku w 1876 r. Bronisława Kolbe), przeniósł się na stałe do Warszawy, gdzie dokończył szkolną edukację zdając maturę w gimnazjum realnym w r. 1896. Jego matka starała się – w związku z niedawno wybudowaną (1877) linią Kolei Nadwiślańskiej – skorzystać na koniunkturze na parcele w okolicach Otwocka, ale wskutek niepowodzeń na tym polu straciła część majątku i zmuszona została do wyprzedaży cenniejszych rodzinnych pamiątek.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/ZSzczotkowski1896.jpg/170px-ZSzczotkowski1896.jpg
Po maturze Zygmunt Szczotkowski podjął studia w prestiżowej Cesarsko-Królewskiej Akademii Górniczej (Kaiserlich Königliche Berg-Akademie) w Leoben w Austrii, kończąc je egzaminem państwowym i dyplomem inżyniera górnika otrzymanym 24 lutego 1900 r. W ciągu studiów odbył letnią praktykę zawodową (od 8 sierpnia do 30 września 1898) w kopalni „Saturn” w Czeladzi, będącej wówczas częścią Zarządu Zakładów Górniczych księcia Christiana Krafta zu Hohenlohe-Öhringen. Po powrocie do Warszawy Zygmunt Szczotkowski rozpoczął przygotowania do wzięcia udziału w ekspedycji rozpoznawczej w góry Uralu w Rosji, mającej na celu zbadanie możliwości wydobywania tamtejszych złóż. Z ekspedycji tej jednak wkrótce się wycofał, być może nawet jeszcze przed jej rozpoczęciem.
[imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/ZSzczotkowski1905.jpg/147px-ZSzczotkowski1905.jpgPrzed Górniczą Komisją Specjalną okręgu dąbrowskiego stanął 19 stycznia 1901 roku i po zdaniu tam egzaminu podjął pracę inżyniera górnika przy drążeniu szybu Klimontów kopalni Niwka-Jerzy (wówczas położonej nieopodal Sosnowca, obecnie w granicach miasta). W 1906 objął stanowisko „zawiadowcy” (naczelnego inżyniera) kopalni „Saturn”, tej samej w której praktykował osiem lat wcześniej. W październiku 1907 w rzym.-kat. parafii św. Jana w Warszawie Zygmunt Szczotkowski wziął ślub z 19-letnią wówczas Magdaleną Anną Sznabl. W Towarzystwie Górniczo-Przemysłowym „Saturn” pracował do stycznia 1914, kiedy po nieporozumieniach na tle wynagrodzenia zdecydował się zrezygnować z pracy (dymisję swą złożył 28 października 1913 motywując ją „zniechęceniem” wykonywaną w „Saturnie” pracą). W latach 1913-1914 przebywał w Belgii i Francji, gdzie zaznajamiał się z nowoczesnymi technikami stosowanymi w ratownictwie górniczym z zamierzeniem wykorzystania ich w Sosnowcu, w tamtejszej stacji ratownictwa. Podczas I wojny światowej i tuż po niej, od 1914 do 1919, pracował w Warszawie, gdzie kierował Biurem Stacyjnym Sekcji Opałowej urzędu miejskiego (w tym czasie, w latach 1916-1917, odbył Wyższe Kursy Urzędnicze). Jeszcze w 1919 podjął się kierowania robotami górniczymi w pobliżu Zawiercia, a od początku marca następnego roku objął stanowisko naczelnego inżyniera kopalni „Janina” w Libiążu Małym, przedsiębiorstwa należącego do Compagnie Galicienne de Mines (Societe Anonyme) – Galicyjskiej Spółki Kopalń, francuskiej firmy wydobywczej działającej na tym terenie od roku 1907. 18 listopada 1920 r. powołany został na stanowisko dyrektora kopalni; oprócz bieżącego zarządzania kopalnią zajmował się m.in. wykupem na jej rzecz i w jej imieniu praw do eksploatacji okolicznych parcel, realizując nakreślone przez właścicieli spółki cele jej rozwoju. Otrzymał w związku z tymi zadaniami na początku lat 20. od reprezentanta tej spółki, Alexisa Barteta, liczne i obszerne pełnomocnictwa (wekslowe, gruntowe, sądowe, administracyjne, techniczne itp.) do występowaniu w imieniu Compagnie Galicienne. Na początku lat dwudziestych próbował również działalności gospodarczej na własną rękę, zakładając spółki z inwestorami i innymi osobami związanymi z wydobyciem bądź dystrybucją węgla, ale przedsięwzięcia te nie powiodły się i zostały przez Zygmunta Szczotkowskiego porzucone. W kolejnych latach inwestował także spore kwoty w papiery wartościowe – obligacje municypalne miasta Krakowa oraz w akcje fabryk przemysłu ciężkiego, gł. z obszaru Małopolski.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/ZSzczotkowski1922.jpg/170px-ZSzczotkowski1922.jpg
W październiku 1922 r. przeszedł na kalwinizm, dzięki czemu możliwe było rozwiązanie zawartego w 1907 r. małżeństwa. W czerwcu 1923 ożenił się z Marią z domu Wietrzykowską (ur. w 1886) wdową Borowską, redaktorką jednego z czasopism wydawanych na Śląsku. Aktywnie pracował na rzecz rozwoju ekonomicznego i technologicznego kopalni (jego zastępcą do spraw technicznych na stanowisku kierownika kopalni „Janina” był inż. Józef Litwiniszyn, ojciec prof. Jerzego Litwiniszyna, 1914-2000) i całego zagłębia małopolskiego oraz Centralnego Okręgu Przemysłowego. M.in. zainicjował wydanie w lipcu 1927 poufnego memoriału pt. „Sprawa Kopalń Zagłębia Krakowskiego”, skierowanego do ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Dokument ten, podpisany również przez inż. Ludwika Oelweina (dyr. kopalni w Jaworznie-Borach) i Michała Dunajeckiego (dyr. kopalni w Sierszy), przedstawiał dogłębną analizę ekonomiczną kopalń małopolskich, w tym przyczyn i skutków (zwłaszcza społecznych) fluktuacji stopy zysku i ich znaczenia strategicznego dla ówczesnego państwa polskiego. Zaproponowano w nim nowatorskie rozwiązania mające na celu uzyskanie stałej rentowności tych kopalń (m.in. gromadzenie sezonowych nadwyżek wydobywanego węgla kamiennego w nieckach terenowych na obszarze Centralnego Okręgu Przemysłowego, wprowadzenie produkcji płynnych węglowodorów z węgla kamiennego, zmiany w polityce ekonomicznej i organizacji rynku węglowego w Polsce, wprowadzenie opłacalnych zamówień na węgiel przez Polskie Koleje Państwowe). Porównywał wady i zalety węgla małopolskiego, który wprawdzie w porównaniu z górnośląskim charakteryzuje się mniejszą kalorycznością i znaczniejszym zasiarczeniem, ale jego złoża znajdują się w pewnym oddaleniu od ówczesnej granicy z Niemcami; wydawało się to w tamtym czasie istotnym atutem na wypadek konfliktu międzynarodowego, który w pierwszej kolejności mógł doprowadzić do odcięcia dostaw ze Śląska. Jako ceniony specjalista ekonomiki przemysłu węglowego Zygmunt Szczotkowski brał udział w latach 1935-1937 w pracach Komisji do Zbadania Przedsiębiorstw Państwowych przy Radzie Ministrów RP (zwanej komisją ds. etatyzmu) kierowanej przez byłego ministra przemysłu i handlu w rządzie Leopolda Skulskiego (1919-1920), Antoniego Olszewskiego. [imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/ZSzczotkowski1938-PolskaNaMorzu.JPG/220px-ZSzczotkowski1938-PolskaNaMorzu.JPG[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/ZSzczotkowski1931.jpg/170px-ZSzczotkowski1931.jpg Blisko współpracował także m.in. z byłym ministrem komunikacji w rządach Bartla i Piłsudskiego, później dyrektorem kopalni w Trzebini, Pawłem Romockim, a także ze swym kuzynem Bronisławem Kolbe, kierującym zakładami wydobywczymi na Śląsku. 11 listopada 1937 r. otrzymał, za zasługi dla rozwoju polskiego przemysłu, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Kilka tygodni przed wybuchem II wojny światowej, w lipcu 1939, udokumentował fotograficznie obiekty i instalacje kierowanej przez siebie kopalni „Janina”, w tym m.in. również prowizoryczne schrony przeciwlotnicze, które nakazał wybudować w kopalni.
Wybuch II wojny światowej zastał Zygmunta Szczotkowskiego z rodziną w Libiążu, w służbowej willi, którą zajmował tam od początku lat 20. Jeszcze 1 września 1939 r. polecił rodzinie wyjazd do swego świeżo wybudowanego nowego domu w Bieżanowie (tzw. Kolonia Urzędnicza Bieżanów, dziś część dzielnicy Bieżanów w Krakowie), który szykował sobie na emeryturę. Sam pozostał w Libiążu i po wkroczeniu Niemców otrzymał od władz okupacyjnych (od kierownika wydziału administracji cywilnej w Krakowie) polecenie objęcia funkcji komisarycznego zarządcy (Treuhändera) kopalni „Janina”. Prawdopodobnie jeszcze w październiku był na krótko zatrzymany przez Gestapo pod zarzutem sprzyjania działalności dywersyjnej na terenie kopalni. Po zwolnieniu z aresztu przez pewien czas prowadził kopalnię, aż do wyznaczenia nowego zarządcy, Austriaka L. F. Trenczaka z Grazu, co nastąpiło 3 czerwca 1940. Swoją pracę w kopalni „Janina” (która pod zarządem okupacyjnym funkcjonowała początkowo jako „Janinagrube”) zakończył Szczotkowski Jeszcze latem lub najpóźniej jesienią 1940, ponad 20 lat od jej podjęcia, w atmosferze narastającego wciąż konfliktu z okupacyjnym kierownictwem. Z Libiąża wyjechał do rodziny przebywającej w Bieżanowie, dokąd wciąż docierała doń korespondencja z żądaniami składania różnych wyjaśnień dotyczących funkcjonowania kopalni. Cierpiąc na postępującą niewydolność krążenia, zmarł w Bieżanowie 9 lutego 1943 r. i pochowany został na miejscowym cmentarzu parafialnym (jeszcze w sierpniu 1942 podpisał formalny akt przejścia na katolicyzm); później w tym samym grobie złożona została też trumna z jego zmarłą w 1959 r. we Wrocławiu żoną Marią.
[imglewa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/ZSzczotkowski-Bornholm.1936.jpg/220px-ZSzczotkowski-Bornholm.1936.jpg
Zygmunt Szczotkowski miał szerokie zainteresowania, wiele podróżował (sam i z rodziną), zarówno po Polsce (był członkiem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego) jak i poza granicami kraju (odwiedził m.in. kraje basenu Morza Śródziemnego, w tym także afrykańskie). Biegle władał francuskim, niemieckim i rosyjskim (rachunki arytmetyczne w pamięci do końca życia wykonywał po rosyjsku), jako dorosły człowiek opanował też angielski. Interesował się radiotechniką (eksperymentował z m.in. z detektorowymi, a potem lampowymi odbiornikami radiowymi) oraz fotografią (wykonywał fotografie różnymi technikami, m.in. stereoskopowe na płytach szklanych, później był jednym z pionierów amatorskiego wykorzystania fotograficznych aparatów małoobrazkowych, w tym także do fotografii barwnej). Oprócz nowinek technologicznych zajmował się również technikami klasycznymi, m.in. zdobieniem mebli różnymi gatunkami drewna (intarsjowaniem). Był także kolekcjonerem – filatelistą i numizmatykiem.
[imgprawa]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/1943_nekrolog.jpg/400px-1943_nekrolog.jpg
Zygmunt Szczotkowski nie miał rodzeństwa. Z pierwszą żoną Magdaleną z d. Sznabl (zm. w pod koniec lat 60.) miał jedną córkę, Zofię (ur. w 1911 r., po ukończeniu szkół artystycznych w Warszawie wyjechała do Rumunii; tam wyszła za mąż za przedsiębiorcę przemysłu naftowego i pozostała w tym kraju na stałe). Z drugą żoną Marią miał córkę Annę (1924-2014); po ukończeniu po wojnie studiów farmaceutycznych na UJ wyszła za mąż za historyka Henryka Zielińskiego (1920-1981) i wraz z nim w latach 50. przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie Zieliński w późniejszych latach został profesorem tamtejszego Uniwersytetu.
Źródła:
– księgi parafialne kościoła rzymsko-katolickiego w Lucynie (łot. Ludza) za lata 1922-1929
– archiwalne fotografie kopalni w Libiążu wykonane przez Szczotkowskiego, dostęp w Internecie: http://www.libiaz.pl/index.php?option=2 ... mitstart=0
– skany archiwalnych fotografii i dokumentów Szczotkowskiego, przechowywane w archiwum domowym córki Anny, częściowy dostęp http://commons.wikimedia.org/wiki/categ ... uselang=pl
– korespondencja Z.Szczotkowskiego z L.F.Trenczakiem, przechowywana w archiwum domowym córki Anny, częściowo przekazana do archiwum KWK „Janina” w Libiążu
– dr Piotr Setkiewicz, „Obozy w Libiążu podczas II wojny światowej”, dostęp w Internecie: http://www.libiaz.pl/components/downloa ... pos_id=126
– Z.Szczotkowski, L.Oelwein, M.Dunajecki, „Memorjał w sprawie kopalń Zagłębia Krakowskiego” (1927), dostęp w Internecie: http://upload.wikimedia.org/wikisource/ ... skiego.pdf
– Maria Leś-Runicka, "Historia kopalni węgla kamiennego Janina w Libiążu", wyd. Południowy Koncern Węglowy ZG Janina, Libiąż 2008
– L. Nieckula, Cmentarz Bieżanowski [w:] "Gazeta Dzielnicowa Dwunastka", ISSN 1426-3211, Kraków-Bieżanów, nr 6-7/2004, str. 6
– M. Leś-Runicka, Historia kopalni węgla kamiennego Janina w Libiążu, wyd. Południowy Koncern Węglowy, ZG Janina, Libiąż 2008 (bez nru ISBN)
– W. Kwinta, Paliwo dla energetyki [w:] "Polska Energia" – magazyn informacyjny pracowników Grupy Tauron (ISSN 1689-5304), wyd. Tauron Polska Energia SA, Departament Komunikacji Rynkowej i PR, Katowice, nr 4(42)/2012, str. 26-27
– J. Zieliński, Portret pioniera [w:] "Nasze Forum" – magazyn Grupy Tauron (bez nru ISSN), wyd. Południowy Koncern Węglowy, Jaworzno, część I w nrze 11(35)/2012, str. 10-11; część II w nrze 1(37)/2013, str. 12-13
– J. Zieliński, Budował Janinę [w:] "Przełom" – Tygodnik Ziemi Chrzanowskiej, ISSN 1231-5664, nr 48(1069), 5.12.2012, str. 22
– J. Zieliński, K. Zieliński, Wspomnienie o Zygmuncie Franciszku Szczotkowskim (1877-1943) [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, wyd. Instytut Historii Nauki PAN, ISSN 0023-589X, R. 58, nr 3/2013, str. 129-145