KALWARIA ŻMUDZKA - Žemaičių Kalvarija, miasteczko na Litwie (Żmudź), w rejonie płungiańskim. Jest tu kalwaria wzorowana na Kalwarii Zebrzydowskiej k. Krakowa, założona w 1642 roku przez byłego kanonika krakowskiego a obecnie biskupa żmudzkiego Jerzego Tyszkiewicza, który w 1637 roku ufundował tu także klasztor polskich dominikanów, który zamknęły władze carskie w 1836 roku. Dominikanie prowadzili tu szkołę polską. Przeor klasztoru Piotr Puchaczewski przywiózł z Rzymu dla tutejszego kościoła obraz Matki Bożej, który niebawem zasłynął łaskami; Kalwaria Żmudzka stała się znanym na Litwie sanktuarium maryjnym i miejscem pielgrzymkowym. Od połowy XVII w. wiernych do sanktuarium zaczęła również przyciągać przywieziona z Lublina Relikwia św. Krzyża. Pod względem rozmiarów jest to największa relikwia w krajach nadbałtyckich, gdyż ma ona 3,2 m długości i 0,6 m szerokości. Dominikanie zbudowali tu nowy kościół (1781-1824) w stylu barokowym. Sanktuarium maryjne w Kalwarii Żmudzkiej miało do końca XIX w. charakter głównie polski, co potwierdzają m.in. wszystkie stare dokumenty i publikacje z nim związane wydawane w języku polskim jak np. „Wizyta klasztoru i kościoła oo. Dominikanow kalwaryjskiego w powiecie telszewskim w dekanacie olsiadzkim położonego z roku 1821” i J. Buszyński „Kościół i klasztor oo. dominikanow w Kalwaryi na Zmujdzi”, „Tygodnik Ilustrowany”, 2, 1861, nr 116. W 1988 roku „polski” papież Jan Paweł II podniósł sanktuarium do godności bazyliki. Podczas polskiego Powstania Styczniowego 1863 doszło tu 30 X do bitwy powstańców z wojskiem rosyjskim. Na cmentarzu stare polskie inskrypcje nagrobne, m.in. ponad wiekowy żelazny krzyż z wyrytym napisem: „Ks. Wincenty Maczuk Żył lat 28 Kapł. 2 lata Wieczne odpoczywanie”. Urodził się tu Antoni Klemencki (1756-1823), polski poeta. []