Zagórze, pow. częstochowski, gm. Kamyk

Zagórze, wś i fol. nad rzką Okszą, pow. częstochowski, gm. Kamyk, paraf. Kłobucko, odl. 13 w. na płn. od Częstochowy, kilka wiorst od Kłobucka, Posiada szkołę początkową, młyn parowy, gorzelnię, tartak, pałac i zwierzyniec. Wś ma 44 dm., 490 mk.; fol. 10 dm., 50 mk.; os. leś. 1 dm., 13 mk. Wr. 1827 było 41 dm., 322 mk. Folw. Z. do r. 1864 posiadał 8 domów. Mieszkańców: stałych 49 (kob. 20, męż. 29), chłopów bezrolnych, katolików, niestałych 125, w tej liczbie 76 obcych poddanych. Ogółem ludności 174, obszaru gruntów 4829 mr. 182 pr. W r. 1887 miał folwark sam obszaru 519 mr. 111 pr. (pod zabud. mr. 3 pr. 72, ogród. mr. Ipr. 126,pszen. mr. 50, żytn. mr. 404 pr. 198, łąk mr. 51 pr. 13, past. mr. 5 pr. 247, wód mr. 1 pr. 136). Obecnie posiada pod uprawą mr. 496, łąk mr. 52, past. mr. 8, wody mr. 6, lasu mr, 863, nieużytków i plaIców rar. 32, osad młynar. i karczem, mr. 64, razem mr. 1521; bud. mur. 12, drewn. 16. Wś Z. do r. 1864 posiadała 52 domy. Mieszkańców stałych 459 (męż. 227, kob. 232), w tern 42 bezrolnych, wszyscy katolicy; ludności niestałej 31, ogółem 490. Ziemi mr. 669 pręt. 183. Rząd pruski nadał te dobra ministrowi Haugwitzowi, który z chwilą przejścia tych stron pod rządy księstwa warszawskiego sprzedał dobra za bezcen Benedyktowi Lemańskiemu. Od sukcessorów tegoż nabył znowu Niemiec baron Henkel v, I Donnersmark. Majątek ten, znany pod nazwą „państwa Zagórskiego", należał do najbogatszych w okolicy, szczególniej pod względem wybornie urządzonych lasów. Według opisu A. A. Kosińskiego („Gazeta Codzienna11 z r. 1845) „Zagórze, główna wieś dóbr, ozdobiona jest pałacem wybudowanym przez ministra Haugwitza na wzór tego, jaki w Berlinie posiadał, struktura nieosobliwa, lecz wewnętrzne urządzenie piękne; godne są tu widzenia małe alabastrowe posągi znakomitych literatów francuzkich, podarowane Haugwitzowi przez dyrektoryat francuzki na zawdzięczenie pokoju w 1795 r. zawartego. Miejscowy ogród obszerny i dobrze urządzony, jedyny jest w naszym kraju z plantacyi sosny amerykańskiej, piękne to drzewo dobrze się przyjęło i warte jest upowszechnienia". Przed kilku laty Z. wraz z całemi dobrami kłobuckiemi nabyte zostało na własność prywatną cesarską i wchodzi w skład dóbr „Ostrowy". W połowie XV w. wieś-królewska Zagórze, w par. Kłobucko, miała 18 łan. km., dających dziesięcinę snopową i konopną kościołowi w Kłobucku, wartości do 6 grzyw. Dworzec królewski i folw. dawały temuż kościołowi, również i sołtystwo na 2 łan. Był młyn królewski lecz bez roli (Długosz, L. B., III, 167). W r. 1581 wś Z., należąca do grodu krzepickiego, płaciła od 5 łan. km. i 2 zagr. z rolą. Następnie wchodziła wieś w skład ststwa niegrodowego kłobuckiego. nadanego klasztorowi częstochowskiemu za Jana Kazimierza na sejmie r. 1658
[SGKP]