Michalkiewicz Kazimierz Mikołaj

Kazimierz Mikołaj Michalkiewicz (ur. 1 lutego 1865 w Hoppeniszkach pow. Wiłkomierz na Żmudzi, zm. 16 lutego 1940 w Wilnie) – duchowny katolicki, sufragan wileński.
Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Szkołę średnią ukończył w Wilnie. 23 października 1886 wyświęcony na kapłana, po święceniach odbył studia w Akademii Duchownej w Petersburgu. Wikariusz w Witebsku i Warkowie, proboszcz w Birżagole i Mińsku oraz kapelan twierdzy w Kronsztadzie. Kanonik wileński, protonotariusz apostolski i administrator apostolski diecezji wileńskiej w latach 1907–1918.
11 stycznia 1907 roku został wybrany na prezesa Polskiego Towarzystwa "Oświata" w Mińsku, którego zadaniem było krzewienie polskości na mińszczyźnie, jednak już w następnym roku wyjechał z Mińska, opuszczając zarazem to stanowisko
Rozwinął działalność charytatywną i oświatową wśród Polaków na Wileńszczyźnie; zwolennik jej przyłączenia do Polski. Aresztowany przez Niemców i osadzony w klasztorze w Nadrenii. 12 stycznia 1923 mianowany biskupem pomocniczym wileńskim i biskupem tytularnym Thyatira, sakrę biskupią przyjął 10 czerwca 1923 z rąk abp. Jerzego Matulewicza. Wikariusz kapitulny w latach 1925–1927. W 1938 został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
[wiki]

18 lutego 1940 roku zmarł w Wilnie biskup Kazimierz Mikołaj Michalkiewicz. Tego samego dnia klerycy i księża z Wilna uczestniczyli w eksportacji zwłok biskupa. Na ul. Zamkowej, gdzie mieszkał biskup, zgromadziło się sporo ludzi, którzy przyszli oddać ostatnią posługę zmarłemu. Przed godz. 17.00 przybył arcybiskup Romuald Jałbrzykowski, który poprowadził kondukt żałobny. Na czele krzyż i świece, za nim szły siostry zakonne, potem zakonnicy, następnie chór seminarium, który śpiewał na cztery głosy Psalm 50 Miserere. Potem w dwu szeregach szli alumni seminarium i księża z płonącymi świecami w dłoniach. Dalej Kapituła Metropolitalna, za którą szedł arcypasterz. Za nim sześciu kapłanów niosło metalową trumnę ze zwłokami zmarłego biskupa. Trumna została złożona na karawanie ciągnionym przez cztery czarne konie. Za trumną kroczyła rodzina zmarłego oraz całe masy mieszkańców Wilna.

Przed katedrą trumnę na barki wzięli znowu księża. Trumna została ustawiona na katafalku. Katedra była oświetlona i wypełniona po brzegi wiernymi, którzy przyszli pożegnać wielkiego Polaka. W katedrze widać było czarno-białą czapkę najwyższego duchownego Karaimów, który szedł z konduktem od domu żałoby. Chór katedralny i całe prezbiterium wypełnione było duchowieństwem. Odśpiewano nieszpory żałobne.

Procesja przypominała te wielkie żałobne manifestacje z czasów niewoli narodowej, gdy pod zaborem rosyjskim Polacy żegnali swych wielkich rodaków. W 1940 roku Wilno, jak i cała Wileńszczyzna, była znów pod okupacją. 19 września 1939 roku, pomimo obrony miasta przez harcerzy i młodzież, miasto zostało zajęte przez wojska Armii Czerwonej. 26 października 1939 roku Sowieci przekazali miasto Litwinom, którzy rozpoczęli proces depolonizacji i lituanizacji miasta.

Pogrzeb biskupa Michalkiewicza stał się okazją do pokazania polskości Wilna, jak i formą protestu wobec zaistniałych zmian politycznych wymuszonych bezwzględną siłą.

Ceremonie pogrzebowe rozpoczęły się 20 lutego 1940 roku w bazylice pw. św. Stanisława. Rano odśpiewano żałobne Matutinum z Laudesami. Chór świątyni, na którym zazwyczaj mieścili się tylko klerycy, był pełen księży. Uroczystej Mszy Świętej przewodniczył Arcybiskup Jałbrzykowski. W stalach, oprócz Kapituły, miejsce zajęli goście: biskup Ranean z Rygi, biskup Matulionis z Kowna, infułat Grygajtis z Mariampola oraz przedstawiciele kapituł z Rygi i Telsz. Byli też księża z Pińska, na czele z kan. Krzywickim. Biskupi i infułat ubrani byli w kapy i mitry. W czasie Mszy Świętej śpiewał chór mieszany pod dyrekcją prof. Wł. Kalinowskiego.

Kazanie wygłosił ks. kan. Leon Żebrowski, który przedstawił życie i działalność zmarłego, wykazał jakie zasługi poniósł on dla sprawy Kościoła i Polski. Po homilii odbyło się Castrum doloris, które odprawił Metropolita Wileński, biskupi oraz prałat Adam Sawicki. Trumnę na swych ramionach, do podziemii katedry, znieśli kapłani. Biskup Michalkiewicz spoczął w grobowcu biskupów sufraganów wileńskich.

Kim był biskup Kazimierz Mikołaj Michalkiewicz?

Urodził się 1 lutego 1865 roku w Hoppeniszkach, koło Wiłkomierza, w diecezji żmudzkiej. Pochodził z litewskiej rodziny, choć przez całe życie czuł się Polakiem. [Był synem Justyna i Joanna Klimaszewskiej, a siostrzeńcem powstańca styczniowego Mikołaja - przyp GP] Po ukończeniu nauk w Wilnie wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Petersburgu, gdzie 23 października 1888 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Aleksandra Dziewałtowskiego-Gintowta, koadiutora arcybiskupa mohylewskiego. Pracował jako wikariusz w Witebsku i Warkowie na Łotwie. W 1891 roku mianowany został proboszczem w Birżagolu i dziekanem dekanatu Dolny Dyneburg.

Z rozporządzenia Metropolity Mohylewskiego Szymona Marcina Kozłowskiego w 1896 roku przeniesiono go do Kronsztadu na proboszcza i kapelana wojsk morskich i lądowych, a zarazem prefekta w Wyższej Szkole Inżynierów Morskich. Ukończył Akademię Duchowną w Petersburgu z tytułem kandydata św. teologii za pracę pt. De claudestinitate qua matrimonii impedimento. W 1909 roku otrzymał tytuł magistra teologii za pracę pt. De concodatis. W 1902 roku mianowany został proboszczem kościoła Świętej Trójcy w Mińsku Litewskim, a w trzy lata później dziekanem mińskim.

Po wywiezieniu w 1907 roku Arcybiskupa Edwarda Roppa z Wilna Pius X dnia 10 sierpnia 1908 roku wyznaczył go administratorem apostolskim diecezji wileńskiej. Funkcję tę pełnił do czasu objęcia stolicy wileńskiej przez biskupa Jerzego Matulewicza, czyli do grudnia 1918 roku.

W czasie pierwszej wojny światowej podpisał memoriał skierowany do kanclerza Rzeszy, zawierający prośbę o przyłączenie Wileńszczyzny do Polski. W czerwcu 1918 roku został deportowany przez okupacyjne władze niemieckie i osadzony w klasztorze Ojców Benedyktynów w Maria-Laach w prowincji nadreńskiej. W listopadzie tegoż roku powrócił z Niemiec. Dnia 8 grudnia 1918 roku przekazał rządy diecezją nowo mianowanemu ordynariuszowi, biskupowi J. Matulewiczowi. W czasie wojny bolszewickiej został aresztowany i osadzony na pięć miesięcy w więzieniu na Łubiance. Po podpisaniu w marcu 1921 roku pokoju w Rydze powrócił do Wilna. Był zwolennikiem przyłączenia Wileńszczyzny do Polski.

Dnia 12 stycznia 1923 roku Pius XI mianował go biskupem tytularnym Thyatira i sufraganem wileńskim. Konsekrowany został w katedrze wileńskiej przez biskupa Matulewicza. Po zrzeczeniu się biskupstwa wileńskiego przez Jerzego Matulewicza 8 sierpnia 1925 roku biskup Michalkiewicz został wybrany wikariuszem kapitulnym. Po śmierci nominata nowo utworzonej Archidiecezji Wileńskiej, Arcybiskupa Jana Cieplaka, ponownie sprawował władzę w diecezji, korzystając ze swych uprawnień, aż do ingresu Arcybiskupa Jałbrzykowskiego w 1926 roku.

Po objęciu rządów Metropolita Wileński R. Jałbrzykowski mianował biskupa Michalkiewicza swym wikariuszem generalnym. Darzył go wielkim zaufaniem i powierzył jego odpowiedzialności organizacje kościelne działające na terenie archidiecezji. Były to stowarzyszenia związane przeważnie z działalnością misyjną: Pobożne Stowarzyszenie Misji Wewnętrznych, Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary, Stowarzyszenie Nawracania Żydów. Powierzał mu również wielce odpowiedzialne zadania, jak kierownictwo Komitetu dla przygotowania Synodu Diecezjalnego czy przewodniczenie Komitetowi Ratowania Bazyliki Wileńskiej. Biskup sufragan był wizytatorem zgromadzeń zakonnych. Odznaczał się hojnością na cele dobroczynne. Rozwinął działalność charytatywną i oświatową wśród Polaków na Litwie.

Arcybiskup Jałbrzykowski okazywał mu należny szacunek. Zapraszał go na wszystkie organizowane przez siebie uroczystości i przyjęcia. Gdy biskup Michalkiewicz zachorował polecił swemu sekretarzowi, by nad nim czuwał. W godzinie śmierci udzielił mu sakramentu pojednania i odmówił modlitwy za konającego.

Mija właśnie 70. rocznica jego śmierci. Warto więc przypomnieć Pasterza, który całe swe życie wiernie służył Bogu i Kościołowi Wileńskiemu.
ks. Adam Szot