Jastrzębica, pow. sokalski

Jastrzębica (al. Jasirzębice, po rusku Ja-strubyczy) z Izbicą, wś w pow, sokalskim, 20 kil. na płd.-wsch. od urzędu poczt, i sądu powiat. w Sokalu. Na półn. leży Poździmierz, na półn.-wschód Bohołów, na wschód Radwań-ce, na płd. Tyszyca. na płd,-zach. Sieled na półn.*zach. Wołowin. Wzdłuż granicy płd. płynie Bug od płd.-wsch. na półn.-zach. Na półn.-wsch. od Bugu tworzą liczne strugi i potoki gęstą sieć wodną. Między niemi najznaczniejszy potok Peresika na granicy płd, i potok Jlrawiec, Wszystkie te wody zabiera Bug. Zabudowania wiejskie zajmują płd.-wsch. część obszaru. Na wsch. od nich wznosi się najwyższy punkt do 223 m., na zachód opada Krzywce do 213 m., a na płn.-zach. część do 209 m. Tu, blisko granicy wiejskiej, leży browar. Izbica leży nnd siecią wodną w stronie płd.-zaoh. Płd. część obszaru jest lesista. Rozróżniamy tu następujące lasy od zach. ku wsch.: Kochanów ze wzgórzem Czerniwa (208 m.), Mochanów, Rzepnik, Pieszo w, na płd. od nich Długi garb (212~m.) a na krańcu płd. Dzików kąt. Własn, wiek. mą roli ornej 881, łąk i ogr. 185; pastw. 66, lasu 1883; własn. mniej, roli ornej 798, łąk i ogr. 943, pastw. 126, lasu 167 mr. Wedle spisu z r. 1880 było 1211 mk. w gminie, 67 na obszarze dwór.;wedle szematyzmów z r. 1881 mk. obr. rzym. kat. 53, gra kat. 1125. Parafia rzym. kat. w Sokalu, gr. kat. w miejscu, dek. Sokal, dyec Przemyśl. Należą do niej: Wołowin, Boździmierz i Bendiuha. We wsi cerkiew zbudowana r. 1757, szkoła etatowa je-dnoklasowa i kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 238 zł. Według podań ludowych stoi wieś dzisiejsza na innem miejscu; dawną osadę zburzyli bowiem tatarzy. W lesie tutejszym jest miejsce „Magazyny", o którem podanie mówi, że tatarzy, dopytując się gdzie pochowano skarby, piekli ludzi (Ob. Słowo, Lwów 1869, Nr. 72). Po polach znajdowano tu często ułamki broni i inne sprzęty starożytne. J. należała dawniej do powiatu buskiego. Była to dzierżawa z przyl. Zbycie, Wołczwin z Narudną i Tyszyca, w pos. Józefa Mierzejewskiego, wojskiego podolskiego, z prow. 8722 złp. 20 grs (kwarta 2180 złp, 20 gr.), zajęta w skutek dekr. gub. z r. 1806 i wskutek najwyższego postanowienia wedle dekr, gub. z 1810 r. oddana arcybiskupowi ormiańskiemu in partem congruae od 1 marca 1810 r. z rocznym dochodem 5,627 zł., wyrachowanym wedle czynszów dzierżawnych z r, 1807 i intraty z lasów. Dekretem nadwornym z dnia 4 kwietnia 1824 r. postanowiono, że fundusz religijny. z którego pierwej arcybiskup kongruę 6,000 zł. pobierał, za czas od 1 marca 1810 r. ekwiwalentu odpowiedniego do funduszu kameralnego spłacać nie winien. Dobra te zatem pozostały własnością „funduszu kameralnego", chociaż były w użytkowaniu funduszu religijnego, a gdy arcybiskup później prosił o odebranie dóbr, i spłacenie na powrót kongruy 6,000 zł. gotówką a najwyźszem postanowieniem z r. 1843 przychylono się do tej prośby, napowrót dobra zajęto i trzymano we własnym zarządzie. W r. 1855 objął je bank narodowy i sprzedał takowe wedle kontraktu s 1861 roku Jędrzejowi hr. Renard za 70,500 zŁ w. a. Po za wsią .1. na stromej górze pokrytej szpilkowemi lasami znajduje się skała Wieprz, o której Stęczyński w Okolicach Galicy! str. 130 powiada: „na pierwszy widok zda się zawodzić nadzieję ciekawego wędrowca. Lecz zbliżywszy się, dreszcz przebiegnie ciało patrzącego, na widok tego kapryśnego wymysłu przyrody. Z głębi ciemnej tła z drzew szpilkowych złożonego, wystaje na przedzie skała z trzech części blisko siebie stojących, złożona.wszystkie trzy części wąskie u dołu, obszerne u góry, zdają się stać cudem prawie w równowadze, wierzchołkiem w dół obróconym, a posadą w górę zwróconą. Z łatwością można przejść ze skały na skałę. Na wierzchu tych skał rosną wysokie i grube drzewa jodłowe, krzaki malinowe itd. . Pod skałą jest obszerna pieczara, która widocznie jest dziełem przyrody. Są jeszcze na skałach tych wielkie a nawet przezroczyste gdzieniegdzie wydrążenia, w których ptaki mają swe gniazda".
[SGKP]