Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Piątek, pow. łęczycki
19.10.2016 12:16
Piątek Piątek
Piątek, w dok. Pyanthek, os. miejska, przed 1867 r. miasteczko, nad rz. Moszczenicą, pow. łęczycki, gm. i par. Piątek, leży w podmokłej nizinie nadrzecznej, odl. 18 w. od Łęczycy, przy drodze prowadzącej z Łowicza do Łęczycy, od st. dr. żel. warsz.-bydg. Pniewo odl. 21 w., a od Kutna, z którym łączy je droga bita 22 w., od Łodzi 31 w., od Kalisza 104 w. Posiada kościół par. murowany, kaplicę na cmentarzu, synagogę, dwie szkoły początkowe (męska i żeńska), sąd gm. okr, III; urząd gm., st. poczt., garbarnia, dwie olejarnie. O 2 w. od osady znajduje się cukrownia w Młynowie. W osadzie jest około 120 dm. (5 murów.), 2392 mk. (1169 męż., 1223 kob.), w tem 1005 katol., 1303 żyd., 16 ewang. i 8 prawosł. W 1827 r. było 175 dm. i 1435 mk.; w 1862 r. 114 dm. i 2001 mk. Do mieszczan należy 861 mr., w tem 716 mr. roli ornej, 120 mr. pastwisk, 16 mr. nieużytków. Dochód osady wynosi 1760 rs. (1883 r.) a rozchody 1596 rs. Kapitał zapasowy, w ilości 5333 rs., nżyty został w 1874 r. na założenie kasy wkładowo zaliczkowej dla c^łej gminy. Obecnie kasa ta ma 12,500 rs. kapitału. Co do zajęć, to, prócz rolnictwa, mieszkańcy oddają się pracy rzemieślniczej. W 1884 r. było 9 stolarzów, 4 cieśli, 4 gonciarzów, 2 stelmachów, 3 ślusarzów, 2 gwoździarzów, 4 szkląrzów, 2 tokarzów, 1 malarz, 24 krawców (żydzi), 37 szewców (5 żydów), 1 czapnik, 1 introligator, 13 rzeźników (6 żydów), 3 młynarzów, 1 powroźnik, 3 rymarzów, 4 tkaczów, 9 piekarzów (17 żydów), 1 zegarmistrz, 5 felczerów (żydzi). Prócz tego 1 lekarz i 2 akuszerki. P. jestto starożytna osada, zdawna należąca do dóbr stołu arcybisk. w Gnieźnie. Być może iż osada miejska utworzoną została na obszarze wsi Mroczkowice (Mroskowice), o której, jako przyległej miastu a stojącej już pustką, wspomina Lib. Ben. Łaskiego (II, 419). Położona na drodze z Łęczycy do Łowicza osada, nadawała się na stacyą w przejazdach dostojników kościelnych, W odległych czasach powstał tu dworzec arcybiskupi, którego fundamenta (w stronie północnej osady) prze trwały do ostatnich czasów. Parafia i kościół powstały zapewne współcześnie z dworcem. Istniejąca już przedtem wieś zaludniała się i otrzymała przywilej miejski. Już w 1429 r. Władysław Jagiełło potwierdził dawne przywileje. Na wojnę pruską w 1459 r. dostarcza P. 14 ludzi, gdy inne miasta łęczyckie zaledwie po 2 dają. Zdaje się, że w XV w. przypada czas największej pomyślności osady. W początkach XV w. Wojciech Jastrzębiec, arcyb, gnieźnień., przeznaczył probostwo w P. z częścią dochodów dla dziekana łowickiego, który obowiązany był utrzymywać w P. wikaryusza i rektora szkoły (ob. szczegóły w Lib. Ben. Łask., II, 509 i 510). Około połowy XV w. w miejsce drewnianego wzniesiony został murowany kościół p. w. św. Trójcy. Przy kościele tym Jarosław i Stanisław z Pokrzywnicy ustanowili i uposażyli altaryą p. w. Panny Maryi, którą potwierdził arcyb. Jan Gruszczyński w 1473 r, W cztery lata pó źniej Jakub Sieniński arcyb. zakłada i uposaża w P. szpital św. Ducha, nadając mu, między innemi, dziesięciny arcybiskupie z Pludwin. Kapelan ustanowiony przy tym szpitalu obowiązany był połowę dochodów obracać na utrzymywanie ubogich. W j 501 r. arcyb. kardynał Fryderyk (Jagiellończyk) nadał szpitalowi dziesięciny z Lipni. Dziś instytueya ta nie istnieje, a należące do niej grunta, w ilości 22 mr. 150 pręt., weszły w skład dóbr Piekary. Pomyślny stan miasta utrzymywał się jeszcze do końca XVI w. Według regestr, pobor. z 1576 r. (Pawiński: Wielkop., II, 113) po Brzezinach i Łęczycy największą sumę poboru (146 flor. 5 gr.) płaci Piątek. Daje on 60 grzywien (dawniej 30) poboru, a oprócz tego od 32 warzących piwo po 24 gr., od 15 przekupniów po 7 gr., od 31 komorników po 7 gr., a od 2 po 6 gr. i od innych 2 po 5 gr., a od 1 ubogiego 3 gr.; od 5 rzemieślników po 4 gr., od 6 czeladników po 9 denar., od 3 szynkarzów po 5 gr., ze 17 łanów po 20 gr. Wyrób piwa, głośnego z dobroci, stanowił główną gałęź przemysłu miejskiego. Jak wielką była produkcya i konsumcya piwa i w ogóle napojów, świadczy roczny dochód z czopowego, wynoszący w 1578 r. 2585 zł. 2 gr., podczas gdy Łęczyca daje tylko 630 zł. a Brzeziny 732 zł., inne zaś miasta łęczyckie nie dochodzą 100 zł. (Pawiński: Wielkop., II, 165). Że zaś czopowe pobierano w stosunku ósmej części ceny sprzedażnej piwa, przeto wartość produkcyi, nie licząc niewątpliwie szerokiej defraudacyi, wynosiła przeszło 20,000 złp., sumę znaczną bardzo. Podług reg. pobor. pow. łęczyckiego z r. 1576, wójtostwo piątkowskie należało do Jakuba Krzecieskiogo, który mial 1 łan, młyn i płacił poboru gr. 24. W części sukcesora tegoż Mik. Gajewskiego pusta karczma (Pawiński: Wielkop., t. II, 56). W 1665 r. miała miejsce pod P. potyczka oddziałów Czarneckiego ze Szwedami, którzy zostali pokonani. W początkach obecnego stulecia P. jest nieludną mieściną, mającą (Geogr. Holsc.he'go) 96 dm. i 439 mk. Żydom nie było wolno tu mieszkać. Jedynym zabytkiem przeszłości jest obecnie kościół, który przez przeróbki i odnowienia (ostatnia w 1740 r.) zatracił pierwotny charakter. Wielki ołtarz pochodzi ze zniesionego kościoła dominikanów w Łowiczu. Starożytnemi (z XVI w.) są dwa boczne ołtarze, rzeźbione z drzewa. Pożar w ostatnich czasach zniszczył archiwum miejskie, dość bogate w przywileje i księgi radzieckie i wójtowskie. Przy kościele cmentarnym św. Wawrzyńca przebywali mansyonarze do 1822 r. P. par., dek. łęczycki (dawniej zgierski), 4600 dusz. P. gmina należy do sądu gm. okr. III w miejscu; ma 13,288 mr. obszaru i 6221 mk. W gminie je3t cukrownia (Młynów), dwie garbarnie (os. Piątek), sześć młynów wodnych, cztery wiatraki, dwie szkoły początkowe.
[SGKP]
Piątek, w dok. Pyanthek, os. miejska, przed 1867 r. miasteczko, nad rz. Moszczenicą, pow. łęczycki, gm. i par. Piątek, leży w podmokłej nizinie nadrzecznej, odl. 18 w. od Łęczycy, przy drodze prowadzącej z Łowicza do Łęczycy, od st. dr. żel. warsz.-bydg. Pniewo odl. 21 w., a od Kutna, z którym łączy je droga bita 22 w., od Łodzi 31 w., od Kalisza 104 w. Posiada kościół par. murowany, kaplicę na cmentarzu, synagogę, dwie szkoły początkowe (męska i żeńska), sąd gm. okr, III; urząd gm., st. poczt., garbarnia, dwie olejarnie. O 2 w. od osady znajduje się cukrownia w Młynowie. W osadzie jest około 120 dm. (5 murów.), 2392 mk. (1169 męż., 1223 kob.), w tem 1005 katol., 1303 żyd., 16 ewang. i 8 prawosł. W 1827 r. było 175 dm. i 1435 mk.; w 1862 r. 114 dm. i 2001 mk. Do mieszczan należy 861 mr., w tem 716 mr. roli ornej, 120 mr. pastwisk, 16 mr. nieużytków. Dochód osady wynosi 1760 rs. (1883 r.) a rozchody 1596 rs. Kapitał zapasowy, w ilości 5333 rs., nżyty został w 1874 r. na założenie kasy wkładowo zaliczkowej dla c^łej gminy. Obecnie kasa ta ma 12,500 rs. kapitału. Co do zajęć, to, prócz rolnictwa, mieszkańcy oddają się pracy rzemieślniczej. W 1884 r. było 9 stolarzów, 4 cieśli, 4 gonciarzów, 2 stelmachów, 3 ślusarzów, 2 gwoździarzów, 4 szkląrzów, 2 tokarzów, 1 malarz, 24 krawców (żydzi), 37 szewców (5 żydów), 1 czapnik, 1 introligator, 13 rzeźników (6 żydów), 3 młynarzów, 1 powroźnik, 3 rymarzów, 4 tkaczów, 9 piekarzów (17 żydów), 1 zegarmistrz, 5 felczerów (żydzi). Prócz tego 1 lekarz i 2 akuszerki. P. jestto starożytna osada, zdawna należąca do dóbr stołu arcybisk. w Gnieźnie. Być może iż osada miejska utworzoną została na obszarze wsi Mroczkowice (Mroskowice), o której, jako przyległej miastu a stojącej już pustką, wspomina Lib. Ben. Łaskiego (II, 419). Położona na drodze z Łęczycy do Łowicza osada, nadawała się na stacyą w przejazdach dostojników kościelnych, W odległych czasach powstał tu dworzec arcybiskupi, którego fundamenta (w stronie północnej osady) prze trwały do ostatnich czasów. Parafia i kościół powstały zapewne współcześnie z dworcem. Istniejąca już przedtem wieś zaludniała się i otrzymała przywilej miejski. Już w 1429 r. Władysław Jagiełło potwierdził dawne przywileje. Na wojnę pruską w 1459 r. dostarcza P. 14 ludzi, gdy inne miasta łęczyckie zaledwie po 2 dają. Zdaje się, że w XV w. przypada czas największej pomyślności osady. W początkach XV w. Wojciech Jastrzębiec, arcyb, gnieźnień., przeznaczył probostwo w P. z częścią dochodów dla dziekana łowickiego, który obowiązany był utrzymywać w P. wikaryusza i rektora szkoły (ob. szczegóły w Lib. Ben. Łask., II, 509 i 510). Około połowy XV w. w miejsce drewnianego wzniesiony został murowany kościół p. w. św. Trójcy. Przy kościele tym Jarosław i Stanisław z Pokrzywnicy ustanowili i uposażyli altaryą p. w. Panny Maryi, którą potwierdził arcyb. Jan Gruszczyński w 1473 r, W cztery lata pó źniej Jakub Sieniński arcyb. zakłada i uposaża w P. szpital św. Ducha, nadając mu, między innemi, dziesięciny arcybiskupie z Pludwin. Kapelan ustanowiony przy tym szpitalu obowiązany był połowę dochodów obracać na utrzymywanie ubogich. W j 501 r. arcyb. kardynał Fryderyk (Jagiellończyk) nadał szpitalowi dziesięciny z Lipni. Dziś instytueya ta nie istnieje, a należące do niej grunta, w ilości 22 mr. 150 pręt., weszły w skład dóbr Piekary. Pomyślny stan miasta utrzymywał się jeszcze do końca XVI w. Według regestr, pobor. z 1576 r. (Pawiński: Wielkop., II, 113) po Brzezinach i Łęczycy największą sumę poboru (146 flor. 5 gr.) płaci Piątek. Daje on 60 grzywien (dawniej 30) poboru, a oprócz tego od 32 warzących piwo po 24 gr., od 15 przekupniów po 7 gr., od 31 komorników po 7 gr., a od 2 po 6 gr. i od innych 2 po 5 gr., a od 1 ubogiego 3 gr.; od 5 rzemieślników po 4 gr., od 6 czeladników po 9 denar., od 3 szynkarzów po 5 gr., ze 17 łanów po 20 gr. Wyrób piwa, głośnego z dobroci, stanowił główną gałęź przemysłu miejskiego. Jak wielką była produkcya i konsumcya piwa i w ogóle napojów, świadczy roczny dochód z czopowego, wynoszący w 1578 r. 2585 zł. 2 gr., podczas gdy Łęczyca daje tylko 630 zł. a Brzeziny 732 zł., inne zaś miasta łęczyckie nie dochodzą 100 zł. (Pawiński: Wielkop., II, 165). Że zaś czopowe pobierano w stosunku ósmej części ceny sprzedażnej piwa, przeto wartość produkcyi, nie licząc niewątpliwie szerokiej defraudacyi, wynosiła przeszło 20,000 złp., sumę znaczną bardzo. Podług reg. pobor. pow. łęczyckiego z r. 1576, wójtostwo piątkowskie należało do Jakuba Krzecieskiogo, który mial 1 łan, młyn i płacił poboru gr. 24. W części sukcesora tegoż Mik. Gajewskiego pusta karczma (Pawiński: Wielkop., t. II, 56). W 1665 r. miała miejsce pod P. potyczka oddziałów Czarneckiego ze Szwedami, którzy zostali pokonani. W początkach obecnego stulecia P. jest nieludną mieściną, mającą (Geogr. Holsc.he'go) 96 dm. i 439 mk. Żydom nie było wolno tu mieszkać. Jedynym zabytkiem przeszłości jest obecnie kościół, który przez przeróbki i odnowienia (ostatnia w 1740 r.) zatracił pierwotny charakter. Wielki ołtarz pochodzi ze zniesionego kościoła dominikanów w Łowiczu. Starożytnemi (z XVI w.) są dwa boczne ołtarze, rzeźbione z drzewa. Pożar w ostatnich czasach zniszczył archiwum miejskie, dość bogate w przywileje i księgi radzieckie i wójtowskie. Przy kościele cmentarnym św. Wawrzyńca przebywali mansyonarze do 1822 r. P. par., dek. łęczycki (dawniej zgierski), 4600 dusz. P. gmina należy do sądu gm. okr. III w miejscu; ma 13,288 mr. obszaru i 6221 mk. W gminie je3t cukrownia (Młynów), dwie garbarnie (os. Piątek), sześć młynów wodnych, cztery wiatraki, dwie szkoły początkowe.
[SGKP]