Stołpce pow. miński

Stołpce (także Stołbce, Stoubcy, Stoupcy) – "miasteczko rządowe przy ujściu Odcedy do Niemna (o 56 wiorst od jego źródła), powiat miński, w 3 okręgu policyjnym kojdanowskim, o 70 wiorst od Mińska, o 1 wiorstę od stacyi drogi żelaznej moskiewsko-brzeskiej Stołpce. W 1867r. było tu 301 domów, 2035 mieszkańców, cerkiew, kościół katolicki, 4 domy modlitwy żydowskie, stacya pocztowa, jarmark 5 sierpnia. Posiada cerkiew z 1825r., murowaną, pod wezwaniem Św. Anny, fundacyi książąt Czartoryskich, uposażoną z dawnych zapisów 4 włókami ziemi, około 3500 parafian; kaplica z 1844r. pod wezwaniem N.M.P. we wsi Opieczki. Znajdował się tu kościół, fundowany w 1623r. przez Aleksandra i Zofię z Zienkowiczów Słuszków, wojewodów trockich, a przy nim byli osadzeni dominikanie. Pierwotnie świątynia drewniana, przez tegoż Słuszkę w 1640r. została wzniesiona z muru. Klasztor skasowany został w 1833r., kościół zamieniono na parafialny w dekanacie nadniemeńskim. W sklepach [czyli w podziemiach] świątyni spoczywają zwłoki fundatora Aleksandra Słuszki (zm. 1651r.). Obecnie kościół ten otrzymał inne przeznaczenie, a parafia wcieloną została do świerżeńskiej i kojdanowskiej. Istnieje tu dalej synagoga żydowska, szpital wiejski, szkoła wiejska, fabryka zapałek chemicznych. Nad brzegiem Niemna 20 spichrzów zbożowych rządowych i tyleż prawie prywatnych; warsztaty budowy łodzi i wicin. W Stołpcach znajduje się pierwsza ważniejsza przystań na Niemnie, który odtąd poczyna być żeglownym. Handel poprzednio ożywiony i słynny na całą okolicę, upadł prawie od czasu przeprowadzenia drogi żelaznej w 1871r. i z tego powodu żydzi miejscowi wynoszą się w ostatnich latach gromadnie do Ameryki. Produkta wywozowe stanowią: zboże wszelkie, drzewo, rogózki lipowe, smoła, terpentyna; z portów zaś bałtyckich przywożą tu: sól, śledzie, meble, napoje, cukier, mączkę kościaną, oliwę, towary kolonialne, maszyny rolnicze, wyroby żelazne, bawełnę, cynę, ołów, przędzę itd." (według Aleksandra Jelskiego)

(1 wiorsta = ok. 1066 m)

„Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” (nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa 1880-1914)