Polanica Zdroj
W maju 1945 r. miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie. Antycypując wcielenie Dolnego Śląska do Polski, już 16.06.1945 r. przybyli tu pierwsi polscy urzędnicy, nadając miejscowości nazwę Puszczyków Zdrój. Stacja kolejowa nosiła natomiast nazwę Wrześniów. Obie nazwy przetłumaczono z wieloznacznej niemieckiej nazwy Heide (puszcza, wrzosowisko)później Altheide. Stosowano je do maja 1946 r., kiedy to polska Komisja Ustalania Nazw Miejscowości zmieniła je na Polanica-Zdrój. Także w 1945 r. Polanica-Zdrój otrzymała prawa miejskie. Od 1999 r. miasto należy do powiatu kłodzkiego województwa dolnośląskiego.
Miejscowość powstała najpewniej w 2-giej połowie XIV w., w okresie wzmożonej kolonizacji terenów podgórskich.Najstarsze jej nazwy: der Heyde (1363), Heida (1463), Heidaw (1477), Heide (1479) wskazują, że miejscowość założono na puszczańskiej polanie. Już wówczas uczęszczany szlak handlowy zwany Drogą Polską, prowadzący do Czech na Śląsk, przecinała podgórska droga z Bystrzycy Kłodzkiej do Radkowa i dalej do Broumova. Wybrano teren w pobliżu wody - między Bystrzycą Dusznicką, a Potokiem Lipnickim. Pierwsze wzmianki o osadzie zawiera księga miejska Kłodzka z lat 1324-1424 i kłodzka księga sądu stanowego dla rycerzy z lat 1346-1390. Wynika z nich, że ówczesna Polanica należała do von Glaubitzów (Glubosów, Gluboczów), przybyłego z Miśni rodu rycerskiego, m.in. panów husyckich.
W 2-giej połowie XV w. znaczna część Polanicy należała do rodu von Lazan (Łozan). W roku 1494 umiera ostatni z rodu Sigmunt Seidlitz von Lazan. Jego własność obejmuje jako lenno książę ziębicki i hrabia kłodzki Henryk Podiebradowicz i w tym-że roku przekazuje ją klasztorowi kłodzkich augustianów, którzy
Polanicę posiadają 101 lat - do 1596 r. W tym czasie w wyniku reformacji, konwent kłodzki rozwiązuje się, a ostatni jego przeor Kirmiserus, za pośrednictwem papieża Klemensa VIII ofiarowuje dobra, a wśród nich Polanicę, kłodzkim jezuitom. W międzyczasie w 1556 r. na pół-
noc od Polanicy powstaje osada Neuheide (Nowa Polanica). Obie miejscowości należały do parafii w Szale jowie Górnym. Od 1538 r. część Polanicy należała do szpitala kłodzkiego jako uposażenie darowane przez miasto. W tym czasie tryskało w Polanicy 7 źródeł. Niektóre z nich były już dobrze znane, skoro kłodzki kronikarz Aelunius wymienił je w 1625 r. w swojej "Glaciographii" (opisie kłodczyzny), wśród 12 miejscowości hrabstwa kłodzkiego, posiadających lecznicze źródła. W 1630 r. jezuici drogą zakupów powiększyli swój polanicki folwark i zbudowali drewniany dwór. Zniszczenia wojny 30-letniej nie ominęły i Polanicy:
w 1645 r. szwedzki oddział płk. Douglasa spalił polanickie zabudowania jezuitów. Właściciele odbudowują drewniany dwór w 1650 r.
Z tego czasu pochodzi druga wiadomość o źródłach mineralnych. W 1699 r. dwór jezuicki powtórnie spłonął. Dlatego też w latach 1706-1708 jezuici wznieśli dwór murowany usytuowany na wysokiej skarpie nad Bystrzycą Dusznicką, który wykorzystywali jako miejsce wypoczynku własnego i pensjonariuszy ich kłodzkiego kolegium. Kiedy w 1773 r. papież Klemens XIV rozwiązał zakon jezuitów, ich polanic-ka część stała się własnością skarbu pruskiego i jako taka została w 1776 r. przekazana Królewskiemu Urzędowi Szkolnemu, a w 1788 r. nabył owe dobra hrabia von Rheden. Inną część kupił hrabia von Haugwitz ze Szczytnej. Część trzecia należała do szpitala kłodzkiego, a czwarta najmniejsza, do parafii w Szalejowie Górnym. O źródłach mineralnych, tryskających na terenie dóbr
hrabiego von Rhoden w tamtym czasie zapomniano. Znaczną część Polanicy nabył w 1827 r. bogaty kupiec kłodzki Józef Grolms. Już w roku następnym wzniósł on pijalnię nad źródłem "Józefa", a obok drewniane, ośmiokabinowe łazienki. Tak więc 1828 rok można uważać za początek pola-nickiego, otwartego dla gości
uzdrowiska. Następcy Grolmsa, Storch i Rothmann zastąpili te drewniane obiekty małymi łazienkami murowany-mi. W owym czasie podążała w swym rozwoju i rozbudowie rownając do popularnych już uzdrowisk takich jak Duszniki, Kudowa, Lądek i bardziej odległych Starego Zdroju Szczawna czy Cieplic. Dlatego
też w zaadoptowanym wcześniej na dom dla kuracjuszy dworze pojezuickim w 1861 r. ulokowano sierociniec. W 1873 r. urządzenia zdrojowe zakupił wrocławski przemysłowiec W.Hoffmann i zainwestował w ich rozwój znaczny kapitał. M.in. nowym pawilonem przykryto źródło "Józefa", a obok domu zdrojowego założono rozległy park. W 1879 r. nieopodal zdroju odkryto znaczne złoża borowiny. W owym czasie stosowano różnorodne zabiegi lecznicze: kurację kąpielową (15 do 30 min.) i pitną, przy czym prócz wody mineralnej pito także przepisaną ilość kubków koziego mleka jak również owczego. Stosowano również okłady i zawijania borowinowe. Rosła sława polanickiej wody mineralnej, toteż od 1873 r. butelkowano ją i wysyłano nawet za granice Śląska. Znacznie zwiększyła się też liczba kuracjuszy. W roku 1880 Polanicę odwiedziło ok. 300 gości, w 1883 r. - 648, w 1886 r. - 687, a w 1890 r. - już 726 osób. Istotne znaczenie dla zwiększenia napływu gości, a co za tym idzie dla rozwoju uzdrowiska, miało doprowadzenie do Polanicy w 1890 r. linii kolejowej (do Dusznik pociągi dotarły w 1902 r., do Kudowy w 1904 r.). Uzyskawszy, poprzez Wrocław, połączenia klejowe z wielkimi aglomeracjami niemieckimi, mogła Polanica wkrótce zdystansować swoich renomowanych konkurentów. W 1899 r. zdrój ową część Polanicy objął emerytowany major pruski baron von Goltz. Z inicjatywy właściciela, latem 1904 r.
dowiercono źródło "Wielkiej Pieniawy". Odwiert o głębokości 34,6 m ujęto w następnym roku antykorozyjnymi rurami miedzianymi. Pod koniec 1904 r. odwiercono też źródło "Józef. Tu na wodę mineralną natrafiono na głębokości 88,8 m .
Pierwszego grudnia 1904 r. baron Goltz sprzedał swoją uzdrowiskową część Polanicy spółce akcyjnej "Zarząd Uzdrowiska Polanica", której prezesem został wrocławski radca handlowy Hause. W wyniku zaangażowania znacznych kapitałów i pragmatycznych działań spółki, nastąpił wkrótce gwałtowny rozwój uzdrowiska i znacznie zwiększyła się ilość kuracjuszy oraz turystów . W 1906 r. otwarto nowoczesny Dom Zdrojowy (obecnie sanatorium "Wielka Pieniawa") o 130 pokojach, posiadających własny zakład przyrodo-leczniczy. Otrzymał on, podobnie jak otaczający go park zdrojowy, oświetlenie elektryczne. W 1909 r. otwarto sanatorium kardiologiczne (obecnie nr 2). Wreszcie w 1911 r. ukończono tzw. Nowe Łazienki. Jest to tak mocno osadzona w pejzażu parkowym budowla z pijalnią "Wielkiej Pieniawy". Z tym, że sala koncertowa została pierwotnie pomyślana jako otwarta hala spacerowa. Natomiast w pomieszczeniach, gdzie
znajduje się dyrekcja Zespołu Uzdrowisk Kłodzkich S.A., urządzono pokoje dla 60 kuracjuszy. W tymże 1911 r. pojezuicki budynek administracyjny (były słynny Wojewódzki Szpital Chirurgii Plastycznej) przebudowano na pensjonat.
Mimo, że w 1913 r. zakupiło go zgromadzenie ss. Jadwiżanek, dalej przebywali tu kuracjusze, bowiem od zgromadzenia dzierżawił go Zarząd Uzdrowiska. Od 1915 r. do końca I wojny światowej działał w nim szpital wojskowy, zlokalizowany pierwotnie w Domu Zdrojowym. Zadbano też o potrzeby religijne mieszkańców i kuracjuszy: w latach 1910-1911 powstał w miejsce drewnianej kaplicy kościół katolicki, neobarokowy z elementarni secesyjnymi, zaś w 1916 r. neogotycki, ceglany kościół ewangelicki (już nieistniejący). Do wybuchu I wojny światowej zbudowano ok. 50 pensjonatów, przy czym Zarząd Uzdrowiska zadbał, aby były one wznoszone w jednolitym, podgórskim stylu pensjonatowe - sanatoryjnym. Już po I wojnie światowej gmina przejęła od uzdrowiska zakłady wodociągowe i kanalizacyjne. Do Polanicy doprowadzono też gaz. W 1925 r. otwarto teatr zdrojowy. W starym teatrze (obecnie Night Club "Colombina") otwarto kasyno zdrojowe. W 1930 r. do Domu Zdrojowego dobudowano Nowe Łazienki. Zadbano też o zagospodarowanie najbliższej okolicy uzdrowiska. Powstały tarasy spacerowe, przy których ustawiono ławki, na podejściach na wzniesieniach zbudowano schody z poręczami, urządzono punkty widokowe. Z napływu gości do Polanicy korzystały też okoliczne wsie, które, zwłaszcza w latach 30-tych, zamieniły się w letnisko o tańszej niż w samej Polanicy bazie wypoczynkowej. W tym czasie ugruntowała się renoma Polanicy jako pierwszorzędnego kurortu kardiologicznego, a jednocześnie nastąpiła stabilizacja w jej rozwoju. W 1900 r. Polanica przyjęła 1313 kuracjuszy, w 1907 r - 4828, w 1910 r- 6404, w 1913 r- 9024,w 1919 r. - 3000, w 1923 r - 7096 gości. W 1928 r. kiedy Polanica obchodziła 100-lecie założenia uzdrowiska, przebywało u nas 10.000 kuracjuszy, a rok później o 1000 więcej.
W 1747 r. istniał dwór i folwark jezuicki, działały 2 młyny wodne. Mieszkało 10 kmieci, 29 zagrodników i chałupników. Miejscowość należała do 4 właścicieli.
W 1765 r. Polanica była w posiadaniu 3 właścicieli. Stało tu 60 domów. Mieszkało 10 kmieci i 47 zagrodników. W tym czasie Polanica Górna należała do kamery śląskiej. Był tu dwór i młyn wodny. Mieszkało 33 zagrodników i chałupników - w tym 8 rzemieślników. W 1828 r. Polanica zajmowała obszar 64,5 morga. Działała szlifiernia szkła, 2 młyny wodne, tartak, browar, wytwórnia sadzy. W 1840 r. były 73 domy, mieszkały tu 322 osoby. Działały dalej 2 młyny, browar, tartak, szlifiernia szkła. Powstała pokaźnych rozmiarów (nad Bystrzycą Dusznicką) huta - kuźnia J. Meese, produkująca rocznie 1260 cetnarów odlewów i 900 cetnarów sztab. Po 1850 r. powstał tartak z wytwórnią ligniny. W latach 1870-1890 działała papiernia, huta szkła kryształowego i 2 szlifiernie szkła. W 1924 r. zbudowano nową hutę szkła o 3 wannach (obecnie nieczynna) .
W czasie II wojny światowej polanickie sanatoria zamieniono w szpitale wojskowe, a znaczniejsze pensjonaty w ośrodki rekonwalescencji dla żołnierzy SS i Wehrmachtu. Niszczące działania wojenne szczęśliwie Polanicę ominęły.
W maju 1945 r Polanica otrzymała prawa miejskie, a pierwszym jej burmistrzem został Kazimierz Dąbrowski. Miejscowe Sanatoria wznowiły działalność w 1946 r. Od 1950 r., za wskazaniem wielce zasłużonego dla miasta dr Józefa Matuszewskiego, obok schorzeń kardiologicznych w Polanicy zaczęto też leczyć przypadłości gastrologiczne.
W maju 1951 r., przy miejscowym szpitalu, z inicjatywy doktora Stanisława Michałka-Grodzkiego powstał pierwszy w kraju oddział chirurgii plastycznej. W 1958 r. szpital przekształcono w placówkę specjalistyczną. Kierował nim prof. dr Michał Kraus, a jego działalność kontynuował prof. dr Kazimierz Kobus.
W mieście istnieją dwa przedszkola i trzy szkoły samorządowe. Szkoła Podstawowa Nr 2 od 1995 r. mieści się w nowym obiekcie, którego budowę rozpoczęto w 1987 r. W r. 1996 -. uruchomiono również Regionalną Szkołę Turystyczną.
Po 1970 r. w mieście rozwinęło się budownictwo pensjonatowe i pensjonatowo mieszkalne. Duże obiekty hotelowe wzniesione już w ostatnim ćwierćwieczu: "Nasz Dom", "Sana", "Cichy Kącik", "Marysieńka" i "Polanica". W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych powstały spółdzielcze osiedla mieszkaniowe liczące 410 mieszkań. Wybudowano kościół p.w. Matki Bożej Królowej Pokoju (wg proj. arch. Jerzego Zaleśnego) o powierzchni 1285 m 2 kw., posiada kubaturę 9.450 m 3 i może pomieścić 1.200 osób.
Efektem przeobrażeń w miejscowym przemyśle szklarskim jest wznowienie w 1993 r. produkcji w sprywatyzowanej już Hucie Szkła Artystycznego "Barbara".
Polanica w szybkim tempie przechodzi na ogrzewanie ekologiczne.
W 1998 r (w nocy z 22 na 23 lipca ). nad Kotliną Kłodzką rozszalały się burze. Wezbrane ulewnym deszczem potoki zalały m..in. Polanicę - Zdrój. W ciągu 5 godzin w Polanicy spadło 140 mm deszczu. Miasto zostało odcięte od świata i podzielone na pół. Z dziesięciu przepraw w mieście ocalała zaledwie jedna. Nie działały telefony, nawet komórkowe. Miejski deptak przestał istnieć. Powódź zniszczyła kilkanaście budynków mieszkalnych.
Ogromnym wysiłkiem całej społeczności miasta, władz samorządowych i państwowych, w krótkim okresie udało się nie tylko odbudować zniszczenia, ale uczynić miasto jeszcze piękniejszym niż było przed powodzią.W latach lata 2009 - 2011 ogromnym nakładem finansowym modernizowano zabytkowy Park Zdrojowy oraz Teatr Zdrojowy.