Mieroszów
(tuż po wojnie Fyrląd Wałbrzyski, niem. Friedland in Niederschlesien– miasto leżące na Śląsku (Dolnym Śląsku), w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Mieroszów, w Kotlinie Mieroszowskiej, u podnóża Gór Suchych w Sudetach Środkowych. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego. Początki Mieroszowa nie są zbyt dobrze znane. Przyjmuje się, że pierwszą osadę, prawdopodobnie w rejonie późniejszego starego Mieroszowa, a więc u zbiegu Ścinawki i Czarciego Potoku na południe od miasta, założyli benedyktyni z Broumova, którzy już w pierwszej połowie XIII wieku kolonizowali te tereny. Później wieś znalazła się w obrębie dóbr związanych z zamkiem Radosno w Górach Suchych (pasmo Gór Kamiennych). Mniej więcej od połowy XIII wieku osada weszła w obręb księstwa świdnickiego. Leżała wówczas na dość uczęszczanym trakcie łączącym Kłodzko z Kamienną Górą. Przyczyniło się to do szybkiego rozwoju wsi. Ok. 1330 roku w pobliżu starej osady założono nowe miasto lokacyjne. Według niektórych źródeł prawa miejskie miał Mieroszów otrzymać około 1225 roku, według innych dopiero około 1300. Tradycja utrzymuje, że około 1285 roku książę świdnicki Bolko I Surowy wzniósł tu jakiś zamek, po którym nie zachowały się dziś żadne ślady. Pewne jest natomiast, że od 1354 roku w mieście istniał kościół parafialny. Rok później cesarz Karol IV nakazywał kupcom ze Zgorzelca omijanie Mieroszowa ze względu na niebezpieczne drogi. Kolejny dokument z 1356 roku, potwierdzony przez cesarza zawiera informację o sprzedaży za 2.300 kóp groszy praskich Radosna z Mieroszowem i okolicznymi wsiami. W tym roku jako jego właściciel wystąpił niejaki Hers (Hersko Rozdalowicz), ale już w 1357 roku właścicielem był Fryderyk von Byberstein. Prawdopodobnie w końcu XIV wieku dobra, w tym Mieroszów otrzymali von Seidlitzowie, wymieniano również von Pannawitzów. Mieroszów był w tym czasie miastem otwartym, prawdopodobnie o całkowicie drewnianej zabudowie. Nic więc dziwnego, że w 1427 roku padł ofiarą najazdu Husytów, którzy go całkowicie zniszczyli. Wówczas też zagładzie uległ zamek, którego już nigdy nie odbudowano. Ze zgliszcz dźwignęło się natomiast samo miasto, które jednak nadal nie otrzymało żadnych murów czy urządzeń obronnych. Była to już wtedy znacząca miejscowość handlowa. W XV wieku Mieroszów rozwijał się bardzo szybko i należał do większych miast w Sudetach. Szczególnie prędko wzrastała tu liczba mieszkańców. Po 1497 roku Mieroszów i okoliczne wsie stały się częścią dominium książańskiego, którym władali von Shellendorfowie. Od 1509 roku stał się własnością hrabiego Konrada von Hochberga z Książa, który nabył dużą część dawnego księstwa świdnickiego. Do hrabiów (potem książąt) Hochbergów miasto należało jeszcze w XIX wieku. Rozwijało się głównie jako centrum tkactwa. Warunki życia mieszkańców były jednak bardzo ciężkie i już w 1527 roku Mieroszów i okolice dotknęły bunty chłopów. Od 1555 roku w mieście przeważali ewangelicy, którzy użytkowali kościół parafialny. Wraz z rozwojem miasta rozwijał się samorząd i około 1550 roku wymieniano już szereg cechów, m.in. piekarzy, rzeźników, szewców, garbarzy, kuśnierzy i innych. W 1575 roku Mieroszów oraz 9 okolicznych wsi podniesiono do rangi wolnego państwa stanowego, nadal należącego do hrabiów von Hochberg. Pomyślny rozwój miasta przerywały zarazy i pożary. Szczególnie katastrofalne było morowe powietrze, które nawiedziło miasto w latach 1584-85, pochłaniając około 500 mieszkańców, a więc większość ówczesnej ludności. Jednak Mieroszów podniósł się i z tej klęski i już w roku 1599 ufundowano tu szkołę parafialną, a w latach 1601-03 rozbudowano kościół Także bardzo uciążliwy był dla miasta okres wojny 30-letniej, ponieważ znalazło się ono na trasie przemarszu wojsk. Już w 1626 roku, a następnie w 1646 roku został splądrowany i spalony. Podczas drugiego pożaru spłonęło 81 budynków, w tym kościół i ratusz. W 1633 roku w Miroszowie mieszkało podobno jedynie 17 osób. Był on jednak na tyle zasobny, że mógł się odbudować i w 1647 roku powstał tu jeden z pierwszych i większych młynów papierniczych w Sudetach. Po wojnie 30-letniej w 1654 roku ewangelikom odebrano kościół, który następnie przekazano katolikom. Miasto pozostawało centrum dużej posiadłości ziemskiej i ośrodkiem tkactwa chałupniczego. W 1669 roku z dawnego wolnego państwa stanowego, wydzielono Golińsk, w którym zlokalizowano siedzibę odrębnego klucza dla hrabiego Maksymilana von Hochberga. Wówczas to powstał zespól pałacowy w Kamionce. Jednak odrębność tych dób utrzymała się tylko do 1700 roku. Potem znowu weszły w obręb mieroszowskich, które nominalnie cały czas związane były ze starym Mieroszowem i tak się nazywały. W początku XVIII wieku miasto nadal szybko się rozwijało, chociaż przez długi czas liczba jego mieszkańców nie mogła przekroczyć tej sprzed zarazy i pożarów. Cały czas podstawą rozwoju było tkactwo i handel płótnem. Już w początku XVIII wieku istniała tu manufaktura tkacka. Duży regres przyniosły Mieroszowowi wojny śląskie, ponieważ odcięły go od pobliskiego Broumova i tamtejszego rynku zbytu, co spowodowało przejściowy upadek tkactwa. Po przejęciu Śląska przez Prusy, już w 1742 roku powstało tu gimnazjum i parafia ewangelicka z drewnianym kościołem, który w 1778 roku otrzymał murowana wieżę. W 1765 roku wartość dóbr ziemskich w starym Mieroszowie szacowano na 5,.558 talarów, a zamieszkiwało je 30 kmieci, 29 zagrodników i 43 chałupników, w tym 38 rzemieślników, głównie tkaczy chałupniczych. Z kolei w 1784 roku w mieście żyło 213 mieszkańców, wśród których było 137 rzemieślników, w tym 46 majstrów tkackich. Mieroszów liczył 179 budynków, w tym 10 lub 12 publicznych i dwa domy na przedmieściu. Były tu też dwa folusze, dwa magle i cztery bielniki. Miasto posiadało jeden targ na płótno i cztery jarmarki. Większość mieszkańców związana była z produkcją i handlem płótnem. Nic więc dziwnego, że w czasie niespełna 20 lat prawie podwoiła się liczba mieszkańców. Stało się tak, nawet mimo dużego pożaru z 1778 roku, który strawił sporą część miasta. Odbudowano je szybko i w 1787 roku działało już w Mieroszowie aż 20 wielkich hurtowników płótna. "Nowe Wiadomości Wałbrzyskie"
Pierwsze informacje o Mieroszowie pochodzą z połowy XIV wieku. W dokumentach z 1350 i 1355 r. miejscowość nosi nazwę Stadtchen Fredelant. Były to tereny kolonizowane przez opactwo benedyktynów w Broumowie. W miejscu obecnej ul. Mickiewicza znajdowała się przeprawa, związana z rozwidleniem szlaków handlowych z Broumowa na Świdnicę i Kamienną Górę. Był to teren późniejszego przedmieścia Alt Friedland, włączonego w 1895 r. do miasta. Pierwotna osada została doszczętnie zniszczona przez husytów w 1427 roku. Pod koniec XV w. powstało nowe miasto Friedland in Niederschlesien, którego układ urbanistyczny zasadniczo zachował się do dziś. Brak jednak bliższych wiadomości o szczegółach jego lokacji. Był to otwarty (bez murów), nieduży ośrodek rzemieślniczo-handlowy, w którym od końca XVII w. zabudowę drewnianą stopniowo zastępowano murowaną. Szczególne znaczenie miała obecna ulica Dolna, łącząca rynek z tarasem nadrzecznym, na którym zlokalizowano korzystające z sąsiedztwa wody obiekty gospodarcze (folusze, młyny, kuźnie), dając tym samym początek swoistej „dzielnicy przemysłowej”. W 1574 r. otwarto szkołę przykościelną. Rozwój Mieroszowa wiązał się z rozwojem całego regionu wałbrzyskiego. Od początku XVI w. większość okolicznych miejscowości włączona została do dóbr zamkowych Książ, aż do XIX w. należących do Hochbergów. W 1647 r. powstała pierwsza papiernia, następnie bielarnie i młyn miejski. Motorem rozwoju było zwłaszcza tkactwo. Szczególny okres świetności przypadł na lata 20. i 30. XVIII w., kiedy powstały tutaj liczne zakłady tkackie oraz bogato zdobione kamienice o okazałych fasadach. Z czasem produkcja rzemieślnicza została zastąpiono przez przemysłową. W 1742 r. Mieroszów wraz z całym Śląskiem przeszedł do Prus. Spowodowało to osiedlenie się tutaj ludności ewangelickiej oraz powstanie kościoła ewangelickiego. Druga połowa XVIII w. była jednak okresem stagnacji gospodarczej, chociaż podjęto prace brukarskie (rynek 1797). Ożywienie nastąpiło dopiero w XIX w., a miasto zyskało w tym okresie odnowiony wygląd. W 1833 r. wybudowano most na Ścinawce. W 1838 r. wzniesiono urząd podatkowy, komorę celną, szpital i szkołę. W latach 1877–1878 wzniesiono dzwonnicę przy kościele ewangelickim i rozpoczęto gruntowną przebudowę kościoła. Otrzymał on m.in. wysoką wieżę, a we wnętrzu zachowano oryginalne empory z czasu budowy. W 1880 r. rozebrano ratusz, a jego funkcję przejął dom handlowy Schmidts Wittwe und Sohne z 1829 r. na północnym krańcu zachodniej pierzei rynkowej, wykupiony w tym celu przez miasto. W 1878 r. Mieroszów otrzymał połączenie kolejowe w postaci stacji na linii Wałbrzych Szczawienko – Meziměstí. Pomiędzy dworcem i śródmieściem uformowała się nowa dzielnica przemysłowa. W początkach XX w. powstały kolejne obiekty reprezentacyjne: poczta, sąd, hotel (obecnie dom kultury), podmiejski szpital. Ważnym elementem lokalnej gospodarki stała się turystyka, której celem była przede wszystkim stacja klimatyczna Gorbersdorf, od 1946 r. nosząca nazwę Sokołowsko. Miejsce to wiązało się z działalnością w połowie XIX w. lekarzy Hermana Brehrema i Alfreda Sokołowskiego. Tutejszy zakład przeciwgruźliczy stanowił wzorzec dla tak znanych ośrodków jak Davos czy Zakopane. Rozwój Mieroszowa trwał także w okresie międzywojennym. Powstały nowe osiedla mieszkaniowe przy dzisiejszych ulicach Słowackiego, Polnej, Mickiewicza i Wolności. W 1925 r. przystąpiono do budowy hali sportowej. W okresie drugiej wojny światowej w miejscowości znajdowała się filia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen. W 1945 r. miasto znalazło się w granicach Polski. Początkowo nadano mu nazwę Fyrląd Wałbrzyski, wzorowaną na nazwie niemieckiej. Ludność niemiecka została wysiedlona, zastąpili ją tzw. repatrianci oraz osadnicy polscy. Nowe miano – „Mieroszów” jest ahistoryczne. W latach 1975–1998 miasto przynależało do województwa wałbrzyskiego. Od 1999 r. znajduje się w powiecie wałbrzyskim województwa dolnośląskiego. [sztetl.org.pl]
