Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Rajgrόd powi szczuczyński
10.12.2017 22:35
Rajgrόd
Osada miejska nad jeziorem Rajgrodzkim, przed 1867 miasteczko, powiat szczuczyński, gmina Przestrzele parafia Rajgrόd. Leży przy drodze bitej z Warszawy do Kowna, pomiędzy Grajewem a Augustowem, odl 224 wiorsty od Warszawy, 31 wiorst od Szczuczyna, 17 ½ wiorsty od Grajewa, 3 wiorsty od granicy pruskiej. Osada zajmuje pόłwysep wchodzący w jezioro, na końcu pόłwyspu wznosi się nasyp (grodzisko), zwany Gόrą Zamkową, czworokątny u szczytu, mający 390 krokόw obwodu. Rajgrόd posiada kościόł parafialny drewniany, kościόł ewangelicki reformowany, synagogę, szkołę początkową, urząd gminy, stację pocztową, aptekę, 217dm, 3916mk (1932 mężczyzn, 1984 kobiet). Do osady należy 2696 mόrg ziemi. Odbywa się tu 6 jarmarkόw. Ludność przeważnie żydowska, trudni się drobnym handlem, ktόrego głόwny artykuł stanowią ryby wędzone (sielawy i węgorze). Około 1280 Narymunt, książę litewski, wkroczył na Podlsie i zająwszy kraj cały, dał go za udział bratu Trojdenowi. Ten dla zabezpieczenia granic granic od Prusakόw i Mazurόw, wzniόsł grόd warowny nad jeziorem. W akcie rozgraniczenia Podlasia (ziemi wizkiej i goniądzkiej) z Litwą w 1358 (Kod. Maz., 73) Rajgrόd wymieniony jest jako punkt graniczny wraz z rzeką Nettą. Czy zamek Rongart, wzniesiony wedle Wiganda w 1360 przez Kazimierza Wielkiego i zburzony wkrόtce przez Krzyżakόw, można uważać za Rajgrόd, jest rzeczą wątpliwą. Zdaje się, że Rajgrόd należał do Litwy i był własnością książęcą, nadaną następnie kniaziom Glińskim. Gdy głośny w dziejach kniaź Michał za zdradę został ukarany konfiskatą, rajgrodzkie dobra 1509 roku nadane zostały przez Zygmunta I Mikołajowi Radziwiłłowi, wojewodzie wileńskiemu. W ciągu XVI w. starostwo rajgrodzkie występuje w regestrach poborowych bądź oddzielnie, bądzi też jako „tenuta” łączona ze starostwem augustowskim. W 1580 dochόd z obu oceniony na 1967zł. gr. 25, kwota zaś oznaczona 593 fl. 17gr. W 1593 wyznaczono starostwo rajgrodzkie na gwarancyą oprawy dla Anny, żony Zygmunta II (ob. Podlasie, t. VIII, 417). W 1616 zostaje starostwo w ręku Piotra Dulskiego, a w 1632 na akcie elekcyi Władysława IV podpisał się Krzysztof Dulski, rajgrodzki i augustowski starosta (Vol. Leg., III, 145 i 365). Lustracya z 1664 wspomina, iż na starostwie rajgrodzkim zabezpieczono posag krόlowej Maryi Ludwiki; obejmowało wtedy miasto rajgrόd z folwarkiem i wsie: Dręstwo, Krocόwka, Indziki, Czarnylas, Kosόwka, Miecze, Kosiły, Chmiele, Barszcze i dwa lasy, zwane Rybczyna i Bełza. W 1674 starostą Rajgrodzkim jest Kazimierz Tedwin, podkomorzy derpcki (Vol. Leg., V, 131). Krόl Jan II przywilejem 1679 potwierdza nadane przez Annę z Radziwiłόw Kiszczynę prawo magdeburskie i rόżne swobody dla tego miasta. W 1771 posiadali je Dominik Modeksza, podkomorzy kowieński, wraz z żoną Anną z Wilczewskich, ktόrzy zeń opłacali kwarty złp. 1298 gr. 18, a hyberny złp. 1096 gr. 29. Jednakże już na sejmie warszawskim w 1775 Stany Rzeczypospolitej nadały te dobra narodowe w emfiteutyczne posiadanie Rydzewskiemu, podstolemu wizkiemu, wraz z wόjtostwem (Vol. Leg., VII, 141). 22 maja 1831 generał rosyjski Sacken, uważając pozycyą Rajgrodu jako klucz wojewόdztwa augustowskiego i Litwy, zajął miasto z korpusem 7000 żołnierzy, umocniwszy wzgόrze zamkowe bateryą z 14 dział oraz ostrokołem. Dnia 28 nadciągnął Dembiński z przedniej straży korpusu Giełguda, a po zaciętej walce opanował tę pozycję. Sacken cofnął się do Augustowa (Puzyrewski, Wojna 1831, str. 264; pamiętnik Dembińskiego, 1, 270). Jako punkt graniczny Rajgrόd był rynkiem handlowym na produkty litewskie a głόwnie futra, ktόre do Rajgrodu sprowadzane, rozchodziły się stąd po całym Mazowszu. Kościόł katolicki drewniany, pod wezwaniem narodzenia N.M.P., założony był podobno z parafią w 1519 przez Mikołaja Radziwiłła. Obecny zbudowany w 1764 przez Jana Olszewskiego, proboszcza, a poświęcony dopiero w 1820 przez Augusta Maciejewskiego, sufragona augustowskiego. Rajgrόd parafia, dekanat szczuczyński (dawniej wąsocki) ma 6073 dusz (w 1885). Opis i rysunek grodziska w Rajgrodzie podał Al. Osipowicz w Tygodniku Ilustrowanym z 1867 (Nr 384).
W 1850 dobra rządowe Rajgrόd miały ogόlnej rozległości mόrg 20,330. Z tego w 1840 nadano na prawach majoratu radcy tajnemu Czetyrkinowi dobra Netta, składające się z folwarku Netta mόrg 1083, Borsuki mόrg 223, Bargłόwka mόrg 830, lasu mόrg 1426, probostwo Netta mόrg 177; osady: Choszczowskie mόrg 39, Choszczowo trzcianne mόrg 58, Stare Nowiny mόrg 35, wie: Netta mόrg 2593, Borsuki mόrg 351, Czarnybόr mόrg 55, Naddawki mόrg 45, Borki mόrg 54, Sosnowo mόrg 42, Karpa mόrg 102, Lipowo mόrg 158, Pieński mόrg 124, Piekutowo mόrg 292, Stare Nowiny mόrg 150, Pruchnowo mόrg 117, Bargłόwka mόrg 648. W ogόle wydzielono na majorat Netta mόrg 8621. W 1844 dołączono do majoratu Pruska i Tajno generał-majorowi Zabłockiemu 2 jeziora: Tajno mόrg 306, Dręstwo mόrg 424, razem mόrg 730. Pozostała część dόbr obejmowała mόrg 10797. W skład jej wchodziły: miasto Augustόw mόrg 279, osady: Bargłόw Kościelny mόrg 275, Zalaskowy kąt mόrg 71, Kanałowa Sosnowo mόrg 8, Probostwo mόrg 105, odpadek Karpa mόrg 741. pod szosą, rzeką i kanałem 62 mόrg. Wsie: Bargłόw Kościelny mόrg 1179, Bargłόw Dworny mόrg 1626, Brzozόwka mόrg 1421, Rudka Nowa 1495, Rudka Stara mόrg 1114, Jeziorki mόrg 1652, Uścianki mόrg 461, Cerkasowizny mόrg 142, Chojnόw (rozl. niewykazana), wybraniectwo Rudka mόrg 108. Leśnictwo rządowe Rajgrόd ma obecnie 27 214 mόrg obszaru. M.R.Wit. [SGKP]
Osada miejska nad jeziorem Rajgrodzkim, przed 1867 miasteczko, powiat szczuczyński, gmina Przestrzele parafia Rajgrόd. Leży przy drodze bitej z Warszawy do Kowna, pomiędzy Grajewem a Augustowem, odl 224 wiorsty od Warszawy, 31 wiorst od Szczuczyna, 17 ½ wiorsty od Grajewa, 3 wiorsty od granicy pruskiej. Osada zajmuje pόłwysep wchodzący w jezioro, na końcu pόłwyspu wznosi się nasyp (grodzisko), zwany Gόrą Zamkową, czworokątny u szczytu, mający 390 krokόw obwodu. Rajgrόd posiada kościόł parafialny drewniany, kościόł ewangelicki reformowany, synagogę, szkołę początkową, urząd gminy, stację pocztową, aptekę, 217dm, 3916mk (1932 mężczyzn, 1984 kobiet). Do osady należy 2696 mόrg ziemi. Odbywa się tu 6 jarmarkόw. Ludność przeważnie żydowska, trudni się drobnym handlem, ktόrego głόwny artykuł stanowią ryby wędzone (sielawy i węgorze). Około 1280 Narymunt, książę litewski, wkroczył na Podlsie i zająwszy kraj cały, dał go za udział bratu Trojdenowi. Ten dla zabezpieczenia granic granic od Prusakόw i Mazurόw, wzniόsł grόd warowny nad jeziorem. W akcie rozgraniczenia Podlasia (ziemi wizkiej i goniądzkiej) z Litwą w 1358 (Kod. Maz., 73) Rajgrόd wymieniony jest jako punkt graniczny wraz z rzeką Nettą. Czy zamek Rongart, wzniesiony wedle Wiganda w 1360 przez Kazimierza Wielkiego i zburzony wkrόtce przez Krzyżakόw, można uważać za Rajgrόd, jest rzeczą wątpliwą. Zdaje się, że Rajgrόd należał do Litwy i był własnością książęcą, nadaną następnie kniaziom Glińskim. Gdy głośny w dziejach kniaź Michał za zdradę został ukarany konfiskatą, rajgrodzkie dobra 1509 roku nadane zostały przez Zygmunta I Mikołajowi Radziwiłłowi, wojewodzie wileńskiemu. W ciągu XVI w. starostwo rajgrodzkie występuje w regestrach poborowych bądź oddzielnie, bądzi też jako „tenuta” łączona ze starostwem augustowskim. W 1580 dochόd z obu oceniony na 1967zł. gr. 25, kwota zaś oznaczona 593 fl. 17gr. W 1593 wyznaczono starostwo rajgrodzkie na gwarancyą oprawy dla Anny, żony Zygmunta II (ob. Podlasie, t. VIII, 417). W 1616 zostaje starostwo w ręku Piotra Dulskiego, a w 1632 na akcie elekcyi Władysława IV podpisał się Krzysztof Dulski, rajgrodzki i augustowski starosta (Vol. Leg., III, 145 i 365). Lustracya z 1664 wspomina, iż na starostwie rajgrodzkim zabezpieczono posag krόlowej Maryi Ludwiki; obejmowało wtedy miasto rajgrόd z folwarkiem i wsie: Dręstwo, Krocόwka, Indziki, Czarnylas, Kosόwka, Miecze, Kosiły, Chmiele, Barszcze i dwa lasy, zwane Rybczyna i Bełza. W 1674 starostą Rajgrodzkim jest Kazimierz Tedwin, podkomorzy derpcki (Vol. Leg., V, 131). Krόl Jan II przywilejem 1679 potwierdza nadane przez Annę z Radziwiłόw Kiszczynę prawo magdeburskie i rόżne swobody dla tego miasta. W 1771 posiadali je Dominik Modeksza, podkomorzy kowieński, wraz z żoną Anną z Wilczewskich, ktόrzy zeń opłacali kwarty złp. 1298 gr. 18, a hyberny złp. 1096 gr. 29. Jednakże już na sejmie warszawskim w 1775 Stany Rzeczypospolitej nadały te dobra narodowe w emfiteutyczne posiadanie Rydzewskiemu, podstolemu wizkiemu, wraz z wόjtostwem (Vol. Leg., VII, 141). 22 maja 1831 generał rosyjski Sacken, uważając pozycyą Rajgrodu jako klucz wojewόdztwa augustowskiego i Litwy, zajął miasto z korpusem 7000 żołnierzy, umocniwszy wzgόrze zamkowe bateryą z 14 dział oraz ostrokołem. Dnia 28 nadciągnął Dembiński z przedniej straży korpusu Giełguda, a po zaciętej walce opanował tę pozycję. Sacken cofnął się do Augustowa (Puzyrewski, Wojna 1831, str. 264; pamiętnik Dembińskiego, 1, 270). Jako punkt graniczny Rajgrόd był rynkiem handlowym na produkty litewskie a głόwnie futra, ktόre do Rajgrodu sprowadzane, rozchodziły się stąd po całym Mazowszu. Kościόł katolicki drewniany, pod wezwaniem narodzenia N.M.P., założony był podobno z parafią w 1519 przez Mikołaja Radziwiłła. Obecny zbudowany w 1764 przez Jana Olszewskiego, proboszcza, a poświęcony dopiero w 1820 przez Augusta Maciejewskiego, sufragona augustowskiego. Rajgrόd parafia, dekanat szczuczyński (dawniej wąsocki) ma 6073 dusz (w 1885). Opis i rysunek grodziska w Rajgrodzie podał Al. Osipowicz w Tygodniku Ilustrowanym z 1867 (Nr 384).
W 1850 dobra rządowe Rajgrόd miały ogόlnej rozległości mόrg 20,330. Z tego w 1840 nadano na prawach majoratu radcy tajnemu Czetyrkinowi dobra Netta, składające się z folwarku Netta mόrg 1083, Borsuki mόrg 223, Bargłόwka mόrg 830, lasu mόrg 1426, probostwo Netta mόrg 177; osady: Choszczowskie mόrg 39, Choszczowo trzcianne mόrg 58, Stare Nowiny mόrg 35, wie: Netta mόrg 2593, Borsuki mόrg 351, Czarnybόr mόrg 55, Naddawki mόrg 45, Borki mόrg 54, Sosnowo mόrg 42, Karpa mόrg 102, Lipowo mόrg 158, Pieński mόrg 124, Piekutowo mόrg 292, Stare Nowiny mόrg 150, Pruchnowo mόrg 117, Bargłόwka mόrg 648. W ogόle wydzielono na majorat Netta mόrg 8621. W 1844 dołączono do majoratu Pruska i Tajno generał-majorowi Zabłockiemu 2 jeziora: Tajno mόrg 306, Dręstwo mόrg 424, razem mόrg 730. Pozostała część dόbr obejmowała mόrg 10797. W skład jej wchodziły: miasto Augustόw mόrg 279, osady: Bargłόw Kościelny mόrg 275, Zalaskowy kąt mόrg 71, Kanałowa Sosnowo mόrg 8, Probostwo mόrg 105, odpadek Karpa mόrg 741. pod szosą, rzeką i kanałem 62 mόrg. Wsie: Bargłόw Kościelny mόrg 1179, Bargłόw Dworny mόrg 1626, Brzozόwka mόrg 1421, Rudka Nowa 1495, Rudka Stara mόrg 1114, Jeziorki mόrg 1652, Uścianki mόrg 461, Cerkasowizny mόrg 142, Chojnόw (rozl. niewykazana), wybraniectwo Rudka mόrg 108. Leśnictwo rządowe Rajgrόd ma obecnie 27 214 mόrg obszaru. M.R.Wit. [SGKP]