Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Sztabin pow. augustowski
22.12.2017 23:09
Sztabin
Albo Krasnybόr, też Sztabin Kościelny, wieś i dobra nad rzeką Biebrzą, powiat augustowski, gmina Sztabin, parafia Krasnybόr, leżą na samej granicy guberni grodzieńskiej, odl. 19 wiorst od Suwałk 16 wiorst od Augustowa, 49 wiorst od Grodna, przy trakcie bitym z Augustowa do Grodna. Rzeka Biebrza od Sztabina zaczyna być spławną. Wieś posiada kościόł katolicki drewniany (filia Krasnoboru), 134dm, 1181mk. W 1827 było 63dm, 447mk. Dobra te (z Krasnoborem) posiadł na początku obecnego stulecia karol hr. Brzostowski, kapitan wojsk polskich, żonaty z Ewą Chreptowiczόwną, ktόra wzniosła tu w 1804 kościόłk drewniany pod wezwaniem św. Jakuba. W 1818 zniosłszy dwie dymarki, istniejące w Janόwku i Lebiedzinie, wystawił w Sztabinie piec do wytapiania rudy łącznej wydobywanej z bagien nad Biebrzą, a w 1830 nowy, wielki piec, ktόrego miechy poruszała machina parowa. Zakład ten produkował rocznie 4000 centn. żelaza (głόwnie naczyń kuchennych). Istniały tu także tokarnia, forniernia, zakład stolarski, kotlarnia i kuźnia; fabryka ta dostarczała odlewόw dla śluz przy budującym się kanale augustowskim. W 1820 Brzostowski zniόsł w całych swoich dobrach pańszczyznę i pozaprowadzał szkόłki z nauką obowiązkową. Umierając w 1854 testamentem, zatwierdzonym następnie przez rząd, dobra swoje zapisał na rzecz włościan i oficyalistόw. Aktem tym nadał na własność budowle, pałace, ogrody, łąki i grunta tym wszystkim, ktόrzy w chwili jego zgonu takowe posiadali dla użytkowania i dozwolił im zbierania suszu na opał i wolnego pastwiska w lasach. Z dochodόw dόbr i fabryk miały być zakładane szkόłki, pozaprowadzane kasy pomocy dla chorych i inne wspόlne potrzeby, kasy oszczędnościowe i pożyczkowe. Dalej powinny rozwijać się istniejące tam fabryki. Obowiązki te miała spełniać administracya dziedziczna, ustanowiona nad temi dobrami. Szlachetne zamiary Brzostowskiego nie zostały urzeczywistnione. Brakło ludzi, ktόrzyby chcieli i umieli pokierować jego dziełem, a przytym okoliczności ogόlnej natury nie pozwoliły rozwinąć się projektowanym instytucyom. Testament Brzostowskiego wraz z jego portretem został ogłoszony drukiem w Warszawie w 1855.
Dobra Sztabin w 1888 rozległości mόrg 16378 i włościańskie mόrg 6843. Cały powyższy obszar nadzielony został włościanom. W skład dόbr wchodziły; wieś Sztabin os. 159, mόrg 1222; wieś Krasnoborki os. 69, mόrg 1934; wieś Jaszόwek os.22, mόrg 663, wieś Krasnybόr os. 47, mόrg 768; wieś Huta Sztabińska os. 53, mόrg 499; wieś Fedorowizna os.17, mόrg 177; wieś Żmojdak os.7 mόrg 86; os. Suchy Grąd od 1, mόrg 65; wieś Karolin os 17, mόrg 421; wieś Matułka Wielka os. 7, mόrg 113; wieś Ewy os.10, mόrg 228; osada Budy os. 1, mόrg 97; osada Czarny Grąd os. 1 mόrg 38; osada Motułka Mała os.1, mr.10; wieś Jasionowo os.56, mr.1148; wieś Promiski os.4, mόrg 30; wieś Kupichy os. 16, mόrg 534, wieś Budziski os. 8, mόrg 239, wieś Podcisόwek os.22, mr.158; wieś Szkła os.9 mr.231; osada Chomaszewo os.1, mr.38; osada Pogorzały os.1, mr.62; wieś Wolna os.15, mr.335; wieś Kamień os.45, mr.756; wieś Koniec os.57, mr.585; wieś Długie os.13, mr.425; wieś Sosnowo os.5, mr.273, wieś Kobyli Kąt os.2, mr.107; wieś Cegielnia os.5, mr.35; wieś Kryłatka os.20, mr.534; wieś Lebiedzin os.3, mr.170; wieś Przechodka os.30, mr.92; wieś Dłużańska Lis os.30, mr.89. Sztabin gmina ma 6288mk (967 żydόw), rozległości 23638 mόrg; sąd gminny okręgu II w osadzie Jarzębna. Szkόł początkowych 3. Do gminy należą prόcz wymienionych w składzie dόbr wsi: Balinka, Budy, Komaszόwka, Lasek, Lebiedzin-Dworny, Lebiedzin-Księży, Lebiedzin-Podborze, Okrągłe, Podcisόwek, Popowszczyzna, Zielona. Sztabin parafia, dekanat augustowski, 2100 dusz. Br.Ch. [SGKP]
Albo Krasnybόr, też Sztabin Kościelny, wieś i dobra nad rzeką Biebrzą, powiat augustowski, gmina Sztabin, parafia Krasnybόr, leżą na samej granicy guberni grodzieńskiej, odl. 19 wiorst od Suwałk 16 wiorst od Augustowa, 49 wiorst od Grodna, przy trakcie bitym z Augustowa do Grodna. Rzeka Biebrza od Sztabina zaczyna być spławną. Wieś posiada kościόł katolicki drewniany (filia Krasnoboru), 134dm, 1181mk. W 1827 było 63dm, 447mk. Dobra te (z Krasnoborem) posiadł na początku obecnego stulecia karol hr. Brzostowski, kapitan wojsk polskich, żonaty z Ewą Chreptowiczόwną, ktόra wzniosła tu w 1804 kościόłk drewniany pod wezwaniem św. Jakuba. W 1818 zniosłszy dwie dymarki, istniejące w Janόwku i Lebiedzinie, wystawił w Sztabinie piec do wytapiania rudy łącznej wydobywanej z bagien nad Biebrzą, a w 1830 nowy, wielki piec, ktόrego miechy poruszała machina parowa. Zakład ten produkował rocznie 4000 centn. żelaza (głόwnie naczyń kuchennych). Istniały tu także tokarnia, forniernia, zakład stolarski, kotlarnia i kuźnia; fabryka ta dostarczała odlewόw dla śluz przy budującym się kanale augustowskim. W 1820 Brzostowski zniόsł w całych swoich dobrach pańszczyznę i pozaprowadzał szkόłki z nauką obowiązkową. Umierając w 1854 testamentem, zatwierdzonym następnie przez rząd, dobra swoje zapisał na rzecz włościan i oficyalistόw. Aktem tym nadał na własność budowle, pałace, ogrody, łąki i grunta tym wszystkim, ktόrzy w chwili jego zgonu takowe posiadali dla użytkowania i dozwolił im zbierania suszu na opał i wolnego pastwiska w lasach. Z dochodόw dόbr i fabryk miały być zakładane szkόłki, pozaprowadzane kasy pomocy dla chorych i inne wspόlne potrzeby, kasy oszczędnościowe i pożyczkowe. Dalej powinny rozwijać się istniejące tam fabryki. Obowiązki te miała spełniać administracya dziedziczna, ustanowiona nad temi dobrami. Szlachetne zamiary Brzostowskiego nie zostały urzeczywistnione. Brakło ludzi, ktόrzyby chcieli i umieli pokierować jego dziełem, a przytym okoliczności ogόlnej natury nie pozwoliły rozwinąć się projektowanym instytucyom. Testament Brzostowskiego wraz z jego portretem został ogłoszony drukiem w Warszawie w 1855.
Dobra Sztabin w 1888 rozległości mόrg 16378 i włościańskie mόrg 6843. Cały powyższy obszar nadzielony został włościanom. W skład dόbr wchodziły; wieś Sztabin os. 159, mόrg 1222; wieś Krasnoborki os. 69, mόrg 1934; wieś Jaszόwek os.22, mόrg 663, wieś Krasnybόr os. 47, mόrg 768; wieś Huta Sztabińska os. 53, mόrg 499; wieś Fedorowizna os.17, mόrg 177; wieś Żmojdak os.7 mόrg 86; os. Suchy Grąd od 1, mόrg 65; wieś Karolin os 17, mόrg 421; wieś Matułka Wielka os. 7, mόrg 113; wieś Ewy os.10, mόrg 228; osada Budy os. 1, mόrg 97; osada Czarny Grąd os. 1 mόrg 38; osada Motułka Mała os.1, mr.10; wieś Jasionowo os.56, mr.1148; wieś Promiski os.4, mόrg 30; wieś Kupichy os. 16, mόrg 534, wieś Budziski os. 8, mόrg 239, wieś Podcisόwek os.22, mr.158; wieś Szkła os.9 mr.231; osada Chomaszewo os.1, mr.38; osada Pogorzały os.1, mr.62; wieś Wolna os.15, mr.335; wieś Kamień os.45, mr.756; wieś Koniec os.57, mr.585; wieś Długie os.13, mr.425; wieś Sosnowo os.5, mr.273, wieś Kobyli Kąt os.2, mr.107; wieś Cegielnia os.5, mr.35; wieś Kryłatka os.20, mr.534; wieś Lebiedzin os.3, mr.170; wieś Przechodka os.30, mr.92; wieś Dłużańska Lis os.30, mr.89. Sztabin gmina ma 6288mk (967 żydόw), rozległości 23638 mόrg; sąd gminny okręgu II w osadzie Jarzębna. Szkόł początkowych 3. Do gminy należą prόcz wymienionych w składzie dόbr wsi: Balinka, Budy, Komaszόwka, Lasek, Lebiedzin-Dworny, Lebiedzin-Księży, Lebiedzin-Podborze, Okrągłe, Podcisόwek, Popowszczyzna, Zielona. Sztabin parafia, dekanat augustowski, 2100 dusz. Br.Ch. [SGKP]