Wrzosek Antoni Pochodził z Krakowa. Tam się 15 lipca 1908 r. urodził i uczęszczał do szkół prywatnych. Wcześnie osierocony. Egzamin dojrzałości uzyskał w Prywatnym Gimnazjum Księży Misjonarzy w 1926 r.10. Jak sam wspominał, pod wpływem służbowych wojaży ojca, który był inżynierem kolejnictwa i wiele podróżował, za przedmiot studiów obrał geografię, wchodzącą wtedy w skład Wydziału Filozoficznego krakowskiego Uniwersytetu11. W 1931 r. ukończył studia, przez rok następny był asystentem-wolontariuszem przy Seminarium Geografii Fizycznej UJ i słuchaczem rocznego Studium Pedagogicznego UJ. Pracę doktorską z zakresu zjawisk krasowych Tatr Polskich, powstałą pod kierunkiem prof. Jerzego Smoleńskiego, obronił 30 września 1933 r. Niemal w ogóle później nie zajmował się geografią fizyczną. Kilka miesięcy wcześniej, od kwietnia 1933 r. znalazł pracę w charakterze sekretarza Oddziału Instytutu Bałtyckiego w Gdyni. Promowany na doktora, przeniesiony został do centrali w Toruniu na stanowisko pracownika naukowego. Ale znów była przeprowadzka. Od maja 1934 do końca 1935 r. pracował w Katedrze Antropogeografii Uniwersytetu Warszawskiego w charakterze asystenta. 1 stycznia 1936 otwarła się karta śląska w życiu Antoniego Wrzoska. Rozpoczął pracę w niecałe dwa lata wcześniej utworzonym Instytucie Śląskim na stanowisku wicedyrektora. Jego zwierzchnikiem był dr Roman Lutman, założyciel Instytutu, który do Katowic również trafił po stażu badawczym w toruń- skim Instytucie Bałtyckim. Stanowili zgodne kierownictwo tej placówki w latach zarówno przed-, jak i powojennych. Z poprzednimi miejscami pracy wiązały się publikacje, jakie nieco wcześniej i w tym czasie się ukazywały. W toruńskim Instytucie głównie zajmował się problematyką narodowościową północno-zachodnich województw Polski12. Ale z punktu widzenia przyszłej dydaktyki szczególne znaczenie miała niewielka publikacja Z geografii komunikacyjnej Pomorza (Instytut Bałtycki, Toruń 1935). Tak początkowo – „geografia komunikacyjna” – nazywał się wykład, który prowadził na WSNSG13. Ale przedmiot szybko zmieniono na „geografię gospodarczą Polski”, później poszerzono na „geografię gospodarczą” w ogóle. Wracając do publikacji z okresu przedwojennego należy przypomnieć, że Antoni Wrzosek z przeniesionym z Krakowa do Warszawy dr. Bolesławem Zaborskim wydali podręcznik Antropogeografia (Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1937), jako odroczony efekt wspólnej pracy na warszawskim Uni- wersytecie i jej kontynuacji. Było to dzieło główne tamtego okresu, które ponad dziesięć lat później stanie się podstawą procesu habilitacyjnego. Za ciekawostkę czy też paradoks historii można by uznać fakt, że był tak- że autorem broszury ostrzegającej przed poczynaniami placówki mieszczącej się w mieście, w którym w przyszłości miał z powodzeniem pracować. Chodzi o broszurę Ostraum-Berichte wydawnictwo Osteuropa Institut’u we Wrocławiu (Instytut Bałtycki, Toruń 1935), demaskującą nieprzyjazne intencje ukryte w publikacjach tej placówki. Natomiast związane integralnie z regionem śląskim były: raport Stan i potrzeby nauki polskiej o Śląsku w zakresie geografii, będący częścią składową monumentalnego wydawnictwa Stan i potrzeby nauki polskiej na Śląsku (Instytut Śląski, Katowice 1936) oraz sprawozdawcze omówienie Śląsk za Olzą („Przegląd Gospodarczy” 1938, nr 44). W ten sposób problematyka Śląska zaczęła być na długo obecna w twórczości naukowej i popularno-naukowej krakowskiego z pochodzenia, a przez kilka lat śląskiego z wyboru geografa. W rok po przybyciu Antoniego Wrzoska do Katowic uruchomione zostało Wyższe Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych. Od pierwszego tygodnia zajęć poczynając, prowadził wykłady z geografii gospodarczej, nazywając je „geografią komunikacyjną” w opozycji do „geografii surowców”, która przez dr. Wiktora de Felsis Nechaya nigdy nie została rozpoczęta. By zniwelować tę nierównowagę, w roku następnym wykład zwał się „geografią gospodarczą Polski” i był prowadzony dla słuchaczy II roku14. W roku następnym objął także słuchaczy drugiego Wydziału. Antoni Wrzosek był jedynym wykładowcą tego przedmiotu. Czas wojny od 1 września 1939 r. i dalsze lata okupacji przeżył w Krakowie. Od czerwca 1940 pracował w krakowskiej Dyrekcji Dróg Wodnych w charakterze technika pomiarowego15. Do lipca 1942 wykonywał pomiary batymetryczne Wisły i jej dopływów. Potem pod- jął czynności referenta statystyki w Wydziale Lustracji Związku Spółdzielni Spożywców „Społem” w Krakowie, które pełnił do stycznia 1945. W sierpniu 1944 na 3 tygodnie osadzony został w obozie w Płaszowie. Przez większą część lat okupacyjnych utrzymywał kontakt z grupą prof. Zygmunta Wojciechowskiego, przygotowując materiały związane z ziemiami zachodnimi, które miały przypaść Polsce16. Dzięki temu od pierwszych dni po zakończeniu działań wojennych prowadził intensywną działalność na rzecz rozpoznania i przyswojenia problemów Ziem Odzyskanych ze Śląskiem na czele17. Z tego też tytułu jako ekspert brał udział w rokowaniach polsko-czechosłowackich dotyczących wspólnej granicy, w szczególności w czerwcu 1945 był członkiem delegacji polskiej w Moskwie na rokowaniach polsko-czeskich w sprawie ustalania przebiegu granicy na Śląsku. Powrócił do Katowic w marcu 1945, ponownie obejmując stanowisko wicedyrektora Instytutu Śląskiego. Wygłosił odczyt inaugurujący powojenne otwarcie tej placówki18. Przybliżał swoimi opracowaniami przejmowany region Śląska licznymi publikacjami, jak Nad Odrą i Nysą: opis geograficzno-gospodarczy nowych ziem śląskich (Instytut Śląski, Katowice 1945); w serii V Geografia w pracy Instytutu Śląskiego (Komunikat nr 34, Katowice 1947). W serii edycyjnej „Zagadnienia gospodarcze Śląska” ukazały się: Bogactwa mineralne na Ziemiach Zachodnich (Instytut Śląski, Katowice-Wrocław 1947); Charakterystyka geograficzna rzeki Odry i jej dorzecza (Instytut Śląski, Katowice-Wrocław 1948; Turystyka i uzdrowiska na Śląsku (Instytut Śląski, Katowice-Wrocław 1948; Śląsk: obraz geograficznogospodarczy (Instytut Śląski, Katowice-Wrocław 1948 współautor: Maria Suboczowa). Ostatnie publikacje powstały już po przeniesieniu do Wrocławia. Rzecz jasna, było ich znacznie więcej. Ale przypomnienie działalności Antoniego Wrzoska w powojennych Katowicach by- łoby niepełne, gdyby nie wspomnieć o jego zaangażowaniu dydaktycznym. W roku akademickim 1945/1946 miał wykłady praktycznie dla wszystkich słuchaczy uruchomionego po wojennej przerwie WSNSG. Na Wydziale Organizacji Przemysłowej było to 90 godz. „geografii gospodarczej”, a dla Wydziału Administracji Gospodarczej – 30 godz. „geografii gospodarczej Polski”19. W roku następnym wykład został skrócony do 60 godz. rocznie i odbywał się na i roku zajęć na obydwu Wydziałach20. Na podstawie wykładów cierpiący na brak pomocy do nauczania samo- organizujący się słuchacze opracowali i wydali skrypty: Geografia gospodarcza Polski (Bratnia Pomoc studentów WSNSG, Katowice 1946), będący skrótem wykładu z roku 1945/1946, zarazem pierwszym skryptem wydanym w trudnych warunkach powojennych, oraz Geografia ogólna (Bratnia Pomoc Studentów WSNSG, Katowice 1947) sporządzony na podstawie treści wykładu z roku następnego. Trzeba także podkreślić recepcję wykładów Antoniego Wrzoska. Jak podkreślano, były „barwne, żywe, interesujące, wzorcowe”21. Uchodził za doskonałego pedagoga. Katowicki okres w biografii Antoniego Wrzoska dobiegł kresu z końcem czerwcem 1947 r. Powodem było przejście do pracy w administracji państwowej. Trzeba może nadmienić, iż w latach 1945-1947 już w Katowicach był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej. 1 lipca 1947 został dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego we Wrocławiu, którą kierował aż do likwidacji w lipcu 1949 r. Stanowisko jednak- że pozwalało łączyć obowiązki zawodowe z działalnością publikacyjną oraz własnym rozwojem naukowym. 28 czerwca 1948 r. na połączonych Uniwersytecie i Politechnice zakończył się jego proces habilitacyjny z antropogeografii. Opiekę sprawował prof. Józef Wąsowicz. Od 1949 r. był docentem w Instytucie Geograficznym Uniwersytetu oraz zastępcą kierownika Studium Planowania Przestrzennego tam prowadzonego. Po likwidacji RDPP przeniesiony został do Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego na stanowisko zastępcy dyrektora Biura Regionalnego. Do 1952 r. był przewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego22. Tymczasem nieoczekiwanie
1 września 1952 r. został przeniesiony do pracy w Wyższej Szkole Ekonomicznej w charakterze kierownika Katedry Geografii Ekonomicznej, a w miesiąc później objął obowiązki rektora wrocławskiej WSE, które pełnił w niełatwym cza- sie do stycznia 1955 r. Nadal twórczo pracował na rzecz znanych sobie regionów23. 30 czerwca 1954 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Był inicjatorem skryptu ogólnopolskiego dla wyższych szkół ekonomicznych Geografia gospodarcza Polski (praca zbiorowa pod red. A. Wrzoska, PWN, Warszawa 1956). W pamięci wrocławskiego środowiska pozostał jako rektor, podczas kadencji którego Uczelnia pozyskała obecną siedzibę. W 1954 r. dokonano przeprowadzki z drugiej z kolei lokalizacji przy ul. Tęczowej 52/56 do odremontowanych po zniszczeniach wojennych budynków byłego Neurologisches Forschungsinstitut und Stadtlazarett im. Wenzla Hanckego przy dzisiejszej ul. Komandorskiej 118/120 – adaptowanych i rozbudowywanych w piękny kampus współczesnej uczelni24. Jak nieoczekiwanie w uczelni wrocławskiej się znalazł, tak niespodzianie szybko ją pożegnał. 1 września 1955 r. został przeniesiony do Krakowa. Objął kierowanie Katedrą Geografii Ekonomicznej na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego25. Był dziekanem (1964-1969), współpracownikiem Instytutu Geografii PAN i członkiem Komitetu Nauk Geograficznych. Pozostał w rodzinnym mieście do koń- ca życia (1983). Ale nad Odrą pozostała pamięć o jego dokonaniach i zasługach. 15 marca 1977 r. otrzymał godność doktora honoris causa Akademii Ekonomicznej.
Pierwszy to urodzony 29 grudnia 1922 r. W Pasiecznikach, pow. Hajnówka, Aleksander Łukaszuk. Lata szkolne oraz okupację w charakterze robotnika fizycznego spędził w Hajnówce26. W 1945 wstąpił do 2 Armii Wojska Polskiego, w której służył do 1947 r. W latach 1947-1950 pracował jako praktykant i urzędnik w Oddziale Wojewódzkim NBP w Poznaniu. W okresie 1950-1954 odbył studia aspiranckie na Uniwersytecie w Leningradzie. Tam też otrzymał stopień doktora na podstawie pracy o dochodzie narodowym PRL. W następstwie skierowany został do pracy w WSE w Katowicach, początkowo na stanowisku zastępcy profesora, od 1959 docenta etatowego przy Katedrze Ekonomii Politycznej na Wydziale Przemysłu. W latach 1956/1959 peł- nił funkcję dziekana Wydziału Przemysłu27. W następnym roku szkolnym nawiązał kontakt z uczelnią wrocławską, obejmując stanowisko po cieszącym się wielkim autorytetem zmarłym profesorze Stysiu. W 1961 r. przeniósł się definitywnie do Wrocławia. Do 1966 r. był kierownikiem Katedry Ekonomii Politycznej, później do 1969 kierownikiem Zakładu Ekonomii Politycznej So- cjalizmu. Podejmował decyzje personalne, których władze polityczne nie potrafiły wymusić na poprzednim kierownictwie Katedry28. Gdy w uczelniach w 1969 r. wprowadzono strukturę instytutową, nadal prowadził Zakład Ekonomii Politycznej Socjalizmu w ramach utworzonego Instytutu Ekonomii Politycznej. W latach 1981-1984 był dyrektorem tegoż Instytutu. Aktywnie działał w KU PZPR. Był promotorem 14 doktorów (m.in. M. Syrek, J. Meisner, J. Wygrabek) i częstym recenzentem rozpraw promocyjnych (m.in. Z. Czecha, R. Mierzwińskiego, R. Murzyna, I. Kałużnego). Wychował ponad 400 magistrów. W działalności badawczej podejmował problemy wzrostu gospodarczego i funkcjonowania gospodarki socjalistycznej. Opublikował ponad 100 artykułów z tego zakresu w periodykach krajowych („Życie Gospodarcze”, „Ekonomista”, „Polityka Społeczna” i inne) oraz uczelnianych (Zeszyty Naukowe WSE w Katowicach, Prace Naukowe WSE/AE we Wrocławiu). Propagował reformowanie i uzdrawianie gospodarki „realnego socjalizmu” w prasie codziennej (w okresie katowickim „Rada Robotnicza”, potem „Gazeta Robotnicza”, „Słowo Polskie”, „Tygodnik Demokratyczny”). Współpracował z ośrodkami zagranicznymi (głównie z Uniwersytetem Technicznym w Dreźnie, także z Instytutem Ekonomiczno-Finansowym w bułgarskim Świsztowie), biorąc udział w konferencjach i publikując wygłaszane tam referaty. 30 września 1986 r. odszedł z wrocławskiej Akademii na emeryturę, opuścił Wrocław i zamieszkał w Hajnówce. Podjął pracę w niepełnym wymiarze w Zakładzie Nauk Społeczno-Politycznych Politechniki Białostockiej. Po kilkumiesięcznej chorobie zmarł 31 października 1989 r.29. Wydawało się, że historyk Wacław Długoborski od najwcześniejszych lat powiązany był z Wrocławiem. Tak rzeczywiście było, niemniej ze stażem dydaktycznym było akurat odwrotnie: nauczał w Katowicach na wielu uczelniach, w tym Wyższej Szkole Ekonomicznej. Ale po kolei. Urodzony w Warszawie w 1926 r., w czasie okupacji był więźniem „Pawiaka”, skąd odesłany został do KL Auschwitz. Doczekał wyzwolenia. Rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1945 r., ale dokończył je na Wrocławskim, na którym w 1949 r. został asystentem, jeszcze przed uzyskaniem magisterium. W latach 1953-1959 pracował jako adiunkt w PAN Oddział we Wrocławiu. W 1956 obronił pracę doktorską pt. Początki klasy robotniczej na Górnym Śląsku. Za wkład w monumentalną Historię Ślą- ska 1763-1806 (t. II, cz. 1, IH PAN-Ossolineum, Wrocław 1960) oraz rozdział poświęcony dziejom Wrocławia w latach 1740-1806 zbiorowej edycji Dziejów Wrocławia do 1806 roku (PWN, Warszawa 1958; współautorzy: K. Maleczyński, J.A. Gierowski) otrzymał tytuł i stanowisko docenta. Był nadto autorem wielu innych publikacji dotyczących głównie historii Śląska. Wtedy również nawiązał kontakt z WSE w Katowicach i przez 10 lat, od 1958 do 1968, kierował Katedrą Historii Gospodarczej. Był promotorem pracy doktorskiej m.in. B. Sziotki. Z tego okresu pochodzi napisany dla ekonomistów popularny Zarys historii gospodarczej Polski (do 1939 roku) (PTE, Katowice 1964). Równolegle jako samodzielny pracownik nauki kontynuował prace badawcze w Zakładzie Historii PAN. W 1968 r., po zdarzeniu przynoszącym środowiskową infamię, powrócił do Wrocławia, obejmując w Wyższej Szkole Ekonomicznej kierowanie Zakładem Ekonomii Politycznej Kapitalizmu, nazywanym częściej Zakładem Historii Ekonomii Politycznej Kapitalizmu. W 1971 r. podjął pracę na Wydziale Nauk Społecznych niedawno utworzonego Uniwersytetu Śląskiego. Współpracował ze Śląskim Instytutem Naukowym. W 1975 wstąpił do PZPR, zarazem przestając pełnić osobliwie pojętą służbę państwu30. Po zawirowaniach związanych z burzliwym czasem lat pierwszej „Solidarności” (był członkiem Rady Programowej Wszechnicy Górno- śląskiej), skutkującym m.in. zerwaniem dodatkowego stosunku pracy z Akademią Pedagogiczną w Krakowie, w 1983 r. powtórnie zawitał do wrocławskiej Akademii Ekonomicznej, będąc od roku następnego do 1996 peł noetatowym jej pracownikiem i kierownikiem Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej. Wiele publikował, także w wydawnictwach niemieckich. Po przejściu na emeryturę został kuratorem ds. badań naukowych Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, z ramienia której kontynuuje aktywną działalność upamiętniającą. Pracował i pracuje nadal w prywatnych szkołach wyż- szych z województwa śląskiego.
