Lipno, pow. lipnowski, woj. kujawsko-pomorskie

Lipno, Lipno miasto powiatowe gub. płockiej, nad rz. Mień, leży śród niziny otoczonej piaszczystymi wzgórzami, pod 52° 51' 4 szer. półn. i 36° 54ł 5 dłg. wschód.; odl. 54 w. od Płocka, 28 w. od Włocławka, 33 w. od Golubia. Połączone drogą bitą z Włocławkiem i Kikołem. Posiada kościół par. murowany, kościół ewangelicki murowany, szpital św. Jana na 30 łóżek, szkołę początkową, szkółkę parafialną ewangelicką, sąd pokoju okr. III, urząd powiatowy, stację telegraficzną, stację pocztową. urząd miejski. Z zakładów fabrycznych są tu: 4 garbarnie z prod. na 5630 rs. (10 robotn.), 2 mydlarnie wyrabiające za 4227 rs., 1 browar (350 rs.), 1 fabr. octu (350 rs.), 1 olejarnia (484 rs.). W 1827 r, było tu 232 dm., 3008 mk; w 1860 r. 261 dm. (47 murów.) i 4532 mk. (2097 żydów), obecnie jest 5401 mk. (2225 żydów). Początkiem L. był gród, istniejący w przeddziejowej tylko epoce na usypanej wyniosłości, zwanej dziś górą św. Antoniego od umieszczonej tamże statui. Centralne położenie L. nadawało się do wytworzenia tu miejsca zebrań i obrad. Stąd zawsze L. było stolicą powiatu, miejscem odbywania sejmików i zjazdów. Władysław ks. łęczycki i dobrzyński, syn Ziemowita, wyniósł w 1349 r. osadę, jaka zwykle powstawała przy grodach, do rzędu miast i nadał jej prawo niemieckie i 26 włók ziemi. Razem z ziemią Dobrzyńską przechodziło L. te same koleje dziejowe, będąc stolicą powiatu. Władysław Jagiełło, nagradzając szkody ponoszone od Krzyżaków, nadał miastu jeszcze 60 włók ziemi i zwolnił od wszelkich służebności na zawsze. Razem z założeniem miasta wzniesiony został (zapewne na miejscu dawnego drewnianego) murowany kościół Wniebowzięcia Panny Maryi, w stylu ostrołukowym. Późniejsze przerabiania, obniżenia dachu mianowicie i kopuła umieszczona na wieży, zeszpeciły i zmieniły pierwotne formy. Istniały w L. jeszcze dwa kościoły, nie wiadomo kiedy i przez kogo założone: św. Barbary na cmentarzu, rozebrany z powodu zniszczenia w 1819 r., i św. Ducha przy ulicy Młyńskiej, zniesiony w 1724 roku. W r. 1820 wzniesiono tu ewangelicki kościół par. z muru pruskiego, a w 1868 r. na miejsce jego nową świątynię w stylu ostrołukowym. Istniała dawniej w L. szkoła podwydziałowa a następnie powiatowa (4-klasowa). Utrzymywały się tu również czas jakiś fabryki sukna. Cechy rzemieślnicze w liczbie 10 mają przywileje z XVII jeszcze wieku. Opis kościoła w L. podał „Pamiętnik religijno-moralny" z 1860 r. Por. „Tyg. illustr." z 1869 r., t. III, 212 i z 1871 r. i VIII, str. 88; „Kłosy" t. XV, str, 307. Oayt. też Kod. dypl. pol. t. II, 712. Par. L. dek. lipnowski ma 5900 dusz. Leśnictwo rządowe L. składa się ze straży: Ciechocin i Szczutów; posiada 7936 mr. lasu. Folw. L.«Wójtostwo albo Borek, rozległy mr. 273: grunta orne i ogr, mr. 224, łąk mr. 30, pastw. mr. 4, wody mr. 2, nieuż. i place mr. 13, bud, mur. 2, z drzewa 4. Folw. ten w r. 1872 oddzielony od dóbr Lenie Wielkie. Stwo niegrodowe lipnowskie albo lipińskie w województwie inowrocławskiem, w ziemi dobrzyńskiej, r, 1592 zaliczało się do województwa chełmińskiego, a po r. 1736 do województwa brzesko-kujawskiego. W r. 1771 posiadał je Ignacy Zboiński, kaszt, płoc, opłacając z niego kwarty złp, 260 gr. 23, a z wójtostwa złp. 520, hyberny zaś złp. 154 gr. 5.
[SGKP]

Najbardziej znaną postacią Lipna jest Apolonia Chalupec (Pola Negri)

Zobacz zdjęcia z cmentarza w Lipnie