Ejragoła-Ariogala, pow. kowieński

Ejragoła-Ariogala,
w pow. kowieńskiego, na le¬wym brzegu Dubissy, o 53 w. od Rossien, o 60 w. od Kowna, przy trakcie pocztowym ko-wiensko-rossieaskim, st poczt, (od r. 1880), rezydencya stanu, szkoły początkowe, 3 jarm., targi czwartkowe. Kościół katolicki św. Mi¬chała Arch., parafialny, wzniesiony 1416 z drzewa przez w. ks. lit Witolda. Parafia katolicka dekanatu wielońskiego, dusz 7895. Filia w Jodzoch i Leszczach. W Ejragole kaplica śś.Szymona i Tadeusza, wzniesiona 1750 przez Dowgirda. Mko Ejragola, niegdyś powiatowe czyli¬ ciwuństwo, jest zabudowane porządniej niż inno miasteczka żmudzkie. Rynek i główna ulica mają bruk kamienny a domy (około stu) niektóre są murowane, i chociaż kościół drewniany kryje się. w ustroniu, jednak porządnie opatrzony wygląda nieźle. Na mogiłach przed miasteczkiem stoi murowana w stylu gotyckim kaplica, w której mieszczą się zwłoki rodziny Dowgirdów. Ejragoła jest osadą równie dawną jak Betygoła lub jak następująco tuż po niej mieściny naddubiskie jako to: Czekiszki i Średnik. Krzyżacy w pismach swoich zwali ją Ergale lub Eroglen i Egolen a w krajowym języku zowie się Ejragała, co oznacza okolicę Ejra, Już pod r. 1253 wspominają dzieje krajowe o ziomi ejrogolskiej jako darze uczynionym przez Mondoga rycerzom inflanckim. W 1262 r. mieszkał w Ejrogole Lutaworas król Litwy i tu sio urodził syn jego Witenes; po którym tu przebywał Gedymia nim wstąpił na tron wielko-książęcy. Krzyżacy zwiedzili tę mieścinę raz pierwszy 1322 roku. Drugi raz ukazali sio, wracając z pod Pernarowa, odległego ztąd na milę lecz ani w pierwszym ani w drugim razie nie szturmowali zamku. Musiał on być mocno obwarowany, gdy go krzyżacy oiągle napastując zaledwo 1382 r. zdobyli pod dowództwem marszałka zakonu Kuno v. Hatensztejn i zapewne do szczętu zniszczyli, bo już więcej nic o nim nie wspominają dzieje, Po zaprowadzeniu chrzościanstwa, Witold i Jagiełło fundowali tu kościół a plebania ejro golska do r. 1832 miała funduszu ziemnego 29 włók i 27 morgów, oraz kapitału 1200 r. sr. Jak wiadomo z ustawy Zygmunta I, nadanej dla Żmudzi 1529 r. Ejragoła należała do dóbr stołowych w. książąt lit. Władysław IV przywilejem 1640 r. nadał jej targi oraz jarmarki, a Stanisław-August 1792 r. obdarzył prawem miejskiem i herbem wyobrażającym dwa miecze na krzyż złożone w polu czerwonem. Starostwo ejragolskie za rządu polskiego płaciło kwarty 765 zł. i w ostatnich czasach zostawało we władaniu Białłozorów. 1732 r. liczyło 91 dymów hybernowych. Na dawnej posadzie zamkowej stoi dwór, koło którego są jeszcze znaczne fosy. Gmina Ejragoła liczy dusz 2262. Na zachód od Ejragoły są źródła re. Imstry. F. S
(SGKPi...)

EJRAGOŁA – Ariogala, miasto na Litwie, w okręgu kowieńskim. Należała do dóbr stołowych królów polskich, które w XVIII w. dzierżawili Białłozorowie, a po upadku Polski była własnością Millerów, a później Morków. Kościół parafialny św. Michała Archanioła założyli w 1416 roku król Władysław Jagiełło i książę Witold, kaplica śś. Szymona i Tadeusza wzniesiona w 1750 roku przez Dowgirdów, jest tu ich grobowiec. W 1640 roku król Władysław IV nadał miejscowości przywilej targowy i organizowania jarmarku a w 1792 roku król Stanisław August Poniatowski nadał Ejragole prawa miejskie i herb. Podczas konfederacji barskiej jesienią 1768 roku teren bitwy z Rosjanami; rozbite tu oddziały powstańcze Dominika Medekszy, Stefana Szwejkowskiego i Antoniego Łopacińskiego opierały się Rosjanom jeszcze przez kilka tygodni w pobliskich lasach. W 1897 roku wśród 4000 tutejszych parafian 25% było Polakami. Zachowała się tu kaplica cmentarna Tadeusza Dowgirda. Urodził się tu Adam Jan Dowgird (1913-1994 Białystok), polski lekarz - chirurg, działacz mniejszości polskiej na Litwie Kowieńskiej. Absolwent polskiego gimnazjum w Poniewieżu i Uniwersytetu w Kownie. Podczas studiów prezes Zjednoczenia Polaków Studentów Uniwersytetu Witolda Wielkiego i członek Polskiego Klubu Sportowego „Sparta” w Kownie. Jako student Uniwersytetu Kowieńskiego spoliczkował w 1934 roku redaktora naczelnego litewskiej gazety „Kuntaplis”, która umieściła karykaturę marszałka Józefa Piłsudskiego klęczącego w niedwuznacznej pozycji przed Adolfem Hitlerem, za co został relegowany z uczelni. Od 1938 roku chirurg w Kownie, a od 1940 roku w Wilnie. W czasie II wojny światowej członek Armii Krajowej i komendant jej kowieńskiego podokręgu. W lipcu 1944 roku uczestniczył w operacji Ostra Brama (wyzwalania Wilna), po której zbiegł przed sowieckim NKWD do Białegostoku, gdzie był wziętym chirurgiem i dyrektorem Wojewódzkiego Szpitala im. J. Śniadeckiego.
http://www.kworum.com.pl/