Strony rodzinne Powstanie Styczniowe Narzędzia Ziemiaństwo Materiały Archiwum zdjęć Forum Kontakt
Zarejestruj się lub Zaloguj się
Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.

Łożny królewski - XV/XVI

Marcin Niewalda
23.11.2020 11:50
Łożny królewski czyli podkomorzy dworu był zawsze postacią najwyższego zaufania królewskiego. Funkcję tę sprawowały osoby młode z bliskiego otoczenia władcy. Często świadczyły na różnych dokumentach, były wysyłane z poselstwami i z ważnymi misjami w których ważne było zaufanie.

Najwyższy łożny (podkomorzy wielki koronny, komornik komory królewskiej) uważany był za stróża moralności i dobrych obyczajów na dworze. Ustalał tryb i czas audiencji królewskich, mając wpływ na dopuszczenie przed majestat władcy.
Łożny , zwany pokojowcem, cubiculares, podkomorzym, był odpowiedzialny za królewską sypialnię: słanie łoża, pościel, bieliznę osobistą. Po kilku latach służby mógł zostać awansowany na najwyższego łożnego. Podkomorzy królowej miał ponadto pewne funkcje sądownicze i pobierał ruszycę
Tytuł cubiculares minores odnosił się do paziów.

Spis nie wyszczególnia rozbicia na zwykłych i najwyższych z racji na trudność określenia w tym czasie.
Osobną funkcję łożnych (pokojowców) miała królowa, a także dzieci.

Lista (w trakcie opracowywania)
  1. 1390-3 - Forsztek, wspomniany przez Długosza jako goniec [18]
  2. 1393 - Świętosław "Litwosz" Kazanowski z Businy, wielkorządca krakowski [18]
  3. 1393 - Herman [18]
  4. 1393 - Mieczysław Kotek [18]
  5. 1393-4 - Przybek Kuropatwa z Grodziny h. Szreniawa, żona: Offka [18]
  6. 1393-4 - Sassin Kijski h. Grzymała, 1389 podkoniuszy królowej [18]
  7. 1394, 1404 - Jan Mężyk z Dąbrowy h. Wadwicz [3]
  8. 1394-1408 - Boguchwał z Mokrej (Mokrzscy), 1410-13 kuchmistrz królewski, 1420-5 sołtys w Zagórzanach, zm. 1427, żona: Zofia [3]
  9. 1406 - Zbigniew Lanckoroński z Brzezia, Włodzisławia i Lanckorony h. Zadora, s. Przedbora, 1400 marszałek dworu, 1406 wielki łożny, 1408 starosta lelowski, 1409 starosta krakowski i marszałek Królestwa, 1410 starosta dobrzyński [4]
  10. 1410 - Mikołaj Morawiec h. Powała z Konaszówki, Ossowic, Głogowian i Częstoszowic, zm. przed 1451 [3]
  11. 1418-21 - Zbigniew, Zbyszek Łapka, Łapanowski z. Łapanowa, Kobylca, h. Drużyna, s. Klemensa Łowczyca, 1423-8 komornik sądowy krakowski [4]
  12. 1420-28 - Klemens Kłasjki, 1420 poseł królewski we Wrocławiu [18]
  13. 1421 - Klemens (Klimek) z Kłaja, sołtys dziedz. w Kłaju, tenut. Łęcznej (pow. lub.) i Pierzchowca (pow. szczyrz.), goniec i łożny królewski, 1433 podrzędczy niepołomicki [4]
  14. 1421 - Bartosz Górski, s. Mścisława, poborca krakowski 1433, wielkorządca 1434-1438 [18]
  15. 1423-5 - Stanisław "Litwosz" Kazanowski z Businy, prawd. s. Świętosława [18]
  16. 1428 - Łukasz z Góry (poznańskie, Góra Miejska), 1441-75 wojewoda poznański, 1447-8, 1451-54, 1456-57 star. gen. wlkp., zm. 11 V 1475, pochowany w kat. pozn., żonaty był z Katarzyną c. Dobrogosta z Szamotuł [4]
  17. 1428 - Klimek, otrzymał 1428 roku Łęcznę nad Wieprzem w pewnej sumie, od Władysława Jagiełły [18]
  18. 1429 - Guth, posłany przez Jagiełłę z listem do Witolda [18]
  19. 1429, 1438 - Mikołaj Stadnicki h. Drużyna, 1429 łożny, 1438 został najwyższym łożnym [3]
  20. 1430-4 - Piotr Krzyszkowski [18]
  21. 1430 (ok.) - Bartosz Obulec z Gór h. Odrowąż, łożny królewski, wielkorządca krakowski, sędzia nadworny, sędzia krakowski, burgrabia krakowski [4][9]
  22. 1432 - Piotr Parawa z Chodcza h. Ogończyk
  23. 1441 (ok.) - Jan Wężyk z Rębowa, podczaszy dworu i łożny królewski [1][4]
  24. 1442 - Żegota Nekanda (Nakanda), h. Topór dz. Grzegorzowic, Morska, cz. Sieciechowic, Żarnowicy, Obrazowic, cz. Czapel Wielkich, s. Grzegorza, 1423 burgr. krak., zginął pod Warną [4]
  25. 1443-6 - Jan Łuczka [18]
  26. 1445 (ok.) - Jan Zakrzowski, ur. 1425, [4]
  27. 1446 - Jan Łoś z Krakowa [18]
  28. 1449 - Klemens Turski z G. s. Klemensa, br. Mikołaja duchownego [4]
  29. 1449 (prawd.) - Olechno z Chożowa, s. Sudimonta, 1477-1490 wojewoda wileński i kanclerz litewski [18]
  30. 1452-56 - Krzesław Wojciecz z Wójcia, Wojszyk z Wójczy, herbu Ogończyk, najwyższy łożny królewski, szambelan, 1441 łożny i dworzanin królewski, 1442-4 podstoli, 6 X 1456–27 VII 1458 podkomorzy krak., 28 VIII 1453–26 IV 1456 burgrabia krak., zm. a. 20 VIII 1459 [5]
  31. 1455 (ok.) - Jan Cebrowski "Włoch" h. Hołobok, żona Anna [18]
  32. 1456 - Piotr Botkowski [18]
  33. 1460 (ok.) - Mikołaj Borzyszowski h. Poraj, s. Mikołaja (ochmistrza królowej), [4]
  34. 1463-4 - Mikołaj z Siedlca [4]
  35. 1465 - Żarnowiecki [11]
  36. 1466 - Jan Karaś z Dunikowic i Hruszowic [18]
  37. 1469 - Iwaszko Kozicki, s. Tychna, Ormianin ze Lwowa [18]
  38. 1470 - Jan Kijański, łożniczy we Lwowie [18]
  39. 1471 - Andrzej Stańczyk z Rudy h. Świnka, 1476 najwyższy łożny [3]
  40. 1472 - Zawisza alias Janusz Boryszowski h. Poraj [4]
  41. 1472 - Marcin (Marcisz) z Wrocimowic, h. Półkozic [3]
  42. 1473 - Jan Leniek z Rokitnic h. Rawicz, 1489-1490 łowczy krakowski, 1490 wojski rawski, 1498-1500 starosta rawski [18]
  43. 1473 - Maciej Głowacki h. Prus, 1490 wojski większy i starosta sieradzki, 1496 żupnik wielicki i bocheński [18]
  44. 1477 - Heniek Maszamanczky (Masłomiącki?) [4]
  45. 1484 - Stefa z Długiego, h. Kotwicz [18]
  46. 1484-8 - Banedykt z Pępowa, s. Stanisława [4]
  47. 1485 - Jan Morski s. Mikołaja h. Topór, z M., Marchocic i Klonowa, student Uniw. Krak. 1479—80, pokojowiec król 1485, prebendarz kościoła par. w Sieciechowicach 1494 [4]
  48. 1485-7 - Stanisław Kowarski z Kowar, pokojowiec królewiczów 1476-8, pokojowiec króla 1485-7, podskarbi litewski od 1498 [4]
  49. 1488 - Mikołaj Kijański [3][4]
  50. 1487 - Wincenty Czacki z Jeżewa [3]
  51. 1489 - Wincenty Kubik [18]
  52. 1498 - Piotr Piwko z Głuchowa h. Awdaniec [4]
  53. 1500 - Grot Gut (Jan Gut, Jan Grot) z Piszczyny, łożny królewski, 1515 r. kuchmistrz królewien, 1523 r. kuchmistrz Jadwigi, królewny polskiej [3][18]
  54. 1501 - Krzesz h. Leliwa [18]
  55. 1502 - Wojciech Chudzowski h. Pobóg
  56. 1502 - Andrzej Kalinowski, h. Jelita [18]
  57. 1502 - Abraham Grzywa, h. Kościesza [18]
  58. 1502 - Wojciech Głogiński h. Ostoja [18]
  59. 1502-4 - Jan Kunicki, h. Bończa [18]
  60. 1503 - Stanisław Grzywa z Pasikoni, h. Kościesza [18]
  61. 1503 - Jan Bukowski, h. Ossorya, s. Jana i Zofii Mrochowskiej [18]
  62. 1503 - Jan Iwanowski [18]
  63. 1503-4 - Maciej Leśniowski [18]
  64. 1503-5 - Andrzej Książyk, Kniazik [18]
  65. 1504 - Dobrogost Grabowiński [18]
  66. 1504 - Jan Piczek z Klonowej [18]
  67. 1504 - Jan Koziełł [18]
  68. 1504 - Andrzej Baliński [18]
  69. 1504 - Mikołaj Koziełł [18]
  70. 1505 - Jan Kuropatwa [18]
  71. 1505 - Wacław Dusza z Kopytowa [18]
  72. 1505 - Zygmunt z Żukowa Kierdej [18]
  73. 1505 - Andrzej Czachorowski [18]
  74. 1505 - Jan Chmielnicki ze Sławna [18]
  75. 1505 - Szymon Bierzwiński [18]
  76. 1505 - Stefan Kamodzieński [18]
  77. 1508 - Adam Drzewicki, s. Jakuba, brat arcybiskupa, 1509 podstoli krakowski , 1511 podkomorzy sandomierski, 1515 kasztelan małogoski i kasztelan radomski [18]
  78. 1510 (ok.) Filipowski Jakub, łożny królewski, burgrabia krakowski [10][18]
  79. 1519-35 - Jakub Brzozowiec, komandor, rycerz pasowany, pokojowiec króla [3]
  80. 1522 - ur. ok. 1495, Piotr Strykowski, pokojowiec króla [3]
  81. 1543 - Wojciech Krasiński, 1570 cześnik ciechanowski, 1574 kasztelan sierpski, umarł 1590 [18]
  82. 1546 - Jan Charlęski [18]
  83. 1551, 1554 - Aleksander Hincza, przeszedł do służby do króla po śmierci królowej,1563 wojski mielnicki [15]
  84. 1551 - Krzysztof Nieszewski, przeszedł do służby do króla po śmierci królowej [15]
  85. 1551 - Kacper Pielgrzym, przeszedł do służby do króla po śmierci królowej [15]
  86. 1551 - Stanisław Sienieński, przeszedł do służby do króla po śmierci królowej [15]
  87. 1551 - Jan Żuliński, przeszedł do służby do króla po śmierci królowej [15]
  88. 1552 - Jan Cybulski [18]
  89. 1564 - Stanisław Jakacki, h. Radwan [18]
  90. 1564 - Łukasz Lędzki, h. Janina [18]
  91. 1567 - Stanisław Koniecki, h. Odrowąż [18]
  92. 1569 - Piotr Czernikowski, h. Ostoja [18]
  93. 1569 - ?? Gzowski, h. Grabie [18]
  94. 1572 - Marcin Łubkowski, h. Leszczyc [18]
  95. 1574 - Jan Tęczyński, h. Topór [12]
  96. 1578 - Dionizy Brandysz, h. Radwan, kucharz królowej Katarzyny, sekretarz królewski, żona: Małgorzata Krupska [18]
  97. 1580 - Jerzy Niemsta z Krocic, starosta warszawski [18]
  98. 1581 - Jerzy Baka, h. Massalski
  99. 1588 - Stanisław Sobocki, komendatariusz poznański zakonu św. Jana Jerozolimskiego, zm. 1589, brat Mikołaja [6]
  100. 1588 - Franciszek Rylski [7]
  101. 1588-1599 - Jan Bojanowski, h. Junosza, starosta bobrujski [2][18]
  102. 1589 - Daniel Kobielski, h. Poraj [18]
  103. 1590 - Wojciech Rakowski [8]
  104. 1590 - Sebastian Maczyciewski [18]
  105. 1594 - Szymon Dzikowski, 1605 rotmistrz królewski [18]
  106. 1596 - Jan Kochanowski h. Ślepowron, 1614 łowczy nadworny koronny, 1627 chorąży nadworny [18]
  107. 1603 - Seweryn Krosnowski, s. Seweryna [18]
  108. 1605 - Kasper Gołkowski [18]
  109. 1607 - Wojciech Krasuski, h. Nieczuja [18]
  110. 1618 - Krzysztof Bojanowski h. Junosza, s. Jana (łożniczego) [18]
  111. 1619 - Stanisław Dembiński, h. Rawicz, s. Zygmunta [18]
  112. 1623 - Jan Zbożny Łoziński, h. Leliwa [18]
  113. 1634 - Adam Bal h. Gozdawa [18]
  114. 1646 - Jan Ewarysty Bełżecki, h. Jatrzębiec, następnie pisarz i sekretarz królewski, starosta wyszogrodzki [18]
  115. 1755 - Jan Krasiński, h. Ślepowron, s. Antoniego, ksiądz Jezuita [18]
  116. 1787 - Józef Deszert, h. Kłosy, żona: Marianna Cieciszewska [18]
    .
Łożny królowej
  1. 1390 (ok.) - Adam z Tur [14]
  2. 1427 - Paweł Szczukowski [17]
  3. 1427 - Piotr (może również Szczukowski) [17]
  4. 1427 - Mikołaj Przepiórka [17]
  5. 1427 - Piotr z Pisar, podkomorzy królowej [17]
  6. 1427 - Grzegorz z Branic, podkomorzy królowej [17]
  7. 1427 - Mikołaj Borek, podkomorzy królowej (zapewne tożsamy z Mikołajem Borkiem z Trzciańca h. Wąż [17]
  8. 1430 (ok.) - Marek Borzyszowski h. Poraj [3]
  9. 1461 - Stanisław Machowski z Machowa i Nizin h. Awdaniec, był nim jeszcze pod koniec lat 70-tych [16]
  10. 1474 - Jan Obermuth, w 1478 ochmistrz królowej [16]
  11. 1498 - Mikołaj Missopad z Konina h. Łabędź [3]
  12. 1551 - Charyton Jarmola (Jarmolicz) , odszedł ze służby po rozwiązaniu dworu królowej [15]
  13. 1551 - Aleksander Hincza, przeszedł do służby do króla [15]
  14. 1551 - Krzysztof Nieszewski, przeszedł do służby do króla [15]
  15. 1551 - Kacper Pielgrzym, przeszedł do służby do króla [15]
  16. 1551 - Stanisław Sienieński, przeszedł do służby do króla [15]
  17. 1551 - Jan Żuliński, przeszedł do służby do króla [15]
  18. 1551 - Jan Czuryło, odszedł ze służby po rozwiązaniu dworu królowej [15]
  19. 1551 - Stanisław Czuryło, odszedł ze służby po rozwiązaniu dworu królowej [15]
  20. 1616 - Andrzej Dziedzicki, h. Dołęga [18]
  21. 1631 - Piotr Ciekliński [13]
    .
Inni
  1. 1476 - Stanisław Koścień h. Jastrzębiec, dz. cz. M., Sędziszowa, Wywły, Sieńska i Lubachowów, łożny synów Kazimierza Jagiellończyka [4]
  2. 1476-8 - Stanisław Kowarski z Kowar, pokojowiec królewiczów 1476-8, pokojowiec króla 1485-7, podskarbi litewski od 1498 [4]
  3. 1477 - Andrzej inaczej Indrzych, Andrzych Morski h. Topór, s. Mikołaja, student Uniw. Krak., z M., dz. cz. Nasiechowic i Śladowa, dzierż. w Świeradzicach, pokojowiec królewiczów, dworzanin król. [4]
    .

Bibliografia

[1] K. Fedorowicz,Dostojnicy i urzędnicy świeccy województwa krakow­skiego, „Archiwum Komisji Historycznej” t. VIII,
[2] MK 133, k. 489v-490 [SMK II, nr 266]
[3] iPSB
[4] SHGkrak
[5] Urzędnicy centralni i królewscy
[6] MK 135, k. 104-104v [SKM IV, nr 109]
[7] MK 135, k. 326-326v [SKM IV, nr 331]
[8] MK 135, k. 849v [SKM IV, nr 1032-3]
[9] Geni.com
[10] Dokumenty polskie z archiwów Węgier 1501-1520
[11] Bieniaszewski, Latzke, Rejestr poboru cyzy z miast Wielkopolski w latach 1462— 1405
[12] Przemysław Pytlak, Jan Tęczyński - kasztelan wojnicki
[13] Riksarkivet (Stockholm), E 8636
[14] Urbańczyk Robert, Charakterystyka współrządów Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława II Jagiełły w Polsce
[15] Marchwińska Agnieszka, Pogrzeb Barbary Radziwiłłówny i odprawa jej królewskiego dworu (1551), w: Studia Waweliana t. XIII
[16] Rembek Tomasz, Rotacje na wybranych urzędach dworu królowej Elżbiety Rakuszanki (1454—1505), w: Średniowiecze polskie i powszechne, t 6, 2014
[17] Zawitkowska Wioletta, Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej ... w: Kwartalnik Historyczny, 2016/1
[18] Boniecki A., Herbarz
.