szambelan

1. Podkomorzy królewski (nadworny, JKM), wysoki urzędnik dworski. Później godność tytularna dziedziczna. Do czasów króla Stanisława Augusta istniało tylko dwóch podkomorzych - koronny i litewski. Król zmienił tę funkcję na honorową i powiększył liczbę pokojowych do 18 przydzielając tytuły czysto honorowe wielu zasłużonym osobom. Do "zadań" szambelanów dworskich należało wówczas jednie asystowanie królowi i wprowadzanie na pokoje. Oznaką urzędu był "klucz szambelański". W efekcie tych zmian tytuł szambelana królewskiego nosiło pod koniec XVIII wieku blisko 300 osób.

2. Szczególne miejsce zajmuje szambelan na dworze watykańskim. Urząd ten sprawowany jest od XI wieku i zastąpił wcześniejszy tytuł archidiakona. Osoba ta ma pod opieką dochody papieskiego domu, posiada możliwość sprawowania sądów i wymierzania kar a w czasie sedes vacante zarządza administracją watykańską.

3. Szambelan cesarski w czasie zaborów był funkcją honorową dla osób wysoko urodzonych, jednak wiązał się z obowiązkiem towarzystwa władcy i zapewniania swoim wysokim urodzeniem odpowiedniego "tła" - np. podczas wizytacji, czy innych uroczystości.

4. Nieformalnie starszy, wyższy rangą służący w bogatych dworach szlacheckich - nazwa zwyczajowa.