Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Łomazy
24.10.2009 14:02
Łomazy to jedna z najstarszych miejscowości południowego Podlasia a jej początki są bardzo trudne do ustalenia. Powierzchniowe badania archeologiczne potwierdzają, że zorganizowane życie ludzkie było tu już w epoce kamienia i brązu – prawie 4 tysiące lat temu. Nie jest do końca rozpoznana sama nazwa, którą jedni tłumaczą jako pochodną od przezwiska Łomaza – stąd Łomazy (np. Piotr Łomaski – w 1631 r. wójt miasta Łomazy), inni nazwę wywodzą od łoziny – wierzby, której na tym terenie wśród lasów i bagien zawsze było bardzo dużo.
Łomazy to w przeszłości wieś, miasto i siedziba dóbr królewskich, osada i siedziba gminy o tej samej nazwie. W XV wieku były wioską, którą Kazimierz IV w 1447 roku odłączył od starostwa parczewskiego w woj. lubelskim, czyli od Polski i do ekonomii brzeskiej, czyli do Litwy przyłączył. W latach 1451 i 1464 odbyły się tu dwa posiedzenia sejmu polsko-litewskiego, jednakże swój właściwy rozwój miejscowość zawdzięcza położeniu na szlaku handlowym z Dalekiego Wschodu i Wilna przez Brześć, Parczew i Lublin do Gniezna, Poznania i Krakowa. W 1451roku utworzono w Łomazach jedną z pierwszych w tej części Podlasia parafię rzymsko-katolicką a jej patronami zostali Św. Piotr i Paweł a z dawna mieszkała tu ludność polska, litewska (ruska), później także żydowska.
W połowie XVI wieku w Łomazach przeprowadzono pomiarę włóczną nakazaną przez króla Zygmunta Augusta, która w efekcie doprowadziła do uporządkowania i urządzenia miejscowości za sprawą wojewody wileńskiego Mikołaja Radziwiła („Czarnego”). W tym kształcie otrzymały Łomazy w 1568r. od króla Zygmunta II Augusta prawa miejskie na prawie magdeburskim oraz herb.
Historia Łomaz w ostatnich 500-latach jest nierozerwalnie związana z historią Polski. W 1657 roku Łomazy zostały doszczętnie spalone przez Szwedów („potop”) lub przez księcia Rakoczego. Wówczas to spłonął ratusz oraz m. in. kościół rzymskokatolicki i cerkiew. W 1769r. pod Łomazami w bitwie z Moskalami poległ Franciszek Pułaski, brat Kazimierza – późniejszego generała Stanów Zjednoczonych. W 1795r. spłonął prawdopodobnie podpalony przez Moskali kościół rzym.-kat. oraz budynki probostwa a Łomazy w wyniku III rozbioru Polski znalazły się w zaborze austriackim. W 1809 r. miejscowość jest w składzie Księstwa Warszawskiego a od 1815r. w zaborze rosyjskim i Królestwie Polskim (kongresowym). Z Łomaz pochodził Józef Hornowski generał brygady wojsk napoleońskich, kawaler Francuskiej Legii Honorowej.
Mieszkańcy Łomaz zapisali swoją chwalebną kartę patriotyzmu w Powstaniu Styczniowym i Listopadowym oraz w okresie prześladowań uniów. Za udział w Powstaniu 1863r. Łomazy straciły prawa miejskie i zostały zdegradowane do rzędu tzw. osad (1869). W 1915r. cofający się pod naporem wojsk niemiecko-austriackich Kozacy podpalili Łomazy – spaliła się szkoła męska i żeńska, budynki zarządu gminnego a cała miejscowość w prawie 90%. Być może był to swoisty odwet za masowy powrót unitów do kościoła rzymsko-katolickiego po ukazie tolerancyjnym z 1905r.i szybką budowę świątyni (1906-1911), tajną pracę Polskiego Związku Ludowego, od 1906r. PPS-Frakcji Rewolucyjnej, koła „Zaraniarz” (później PSL od 1917r.). Także w czasie I wojny światowej miejscowość zapisała swoją chwalebna kartę m. in. za sprawą POW.
Okres budowania niepodległości jest związany m. in. z powstaniem wielu instytucji i organizacji gospodarczych – polskiej szkoły, Spółdzielni Spożywców „Społem”, „Kasy Stefczyka”, ośrodka zdrowia, poczty, kółka rolniczego, OSP; za ważną należy uznać przeprowadzoną w 1932r. komasację i wymianę gruntów całej miejscowości.
We wrześniu 1939 r. do Łomaz najpierw (24.09) wkroczyli Sowieci a dopiero od 15 października hitlerowcy. W wojnie obronnej z terenu ówczesnej gminy uczestniczyło 220 mężczyzn, zginęło lub zaginęło 26 osób, w tym por. Władysław Kowalewski – zamordowany przez NKWD w Katyniu w 1940r. Niemiecka władza okupacyjna prowadziła tu politykę terroru i represji. Z terenu gminy na przymusowe roboty wywieziono 106 osób, w latach 1939-44 rozstrzelano i zamordowano 62 osoby, w więzieniach i obozach zginęło 24 a proboszcz parafii rzym.-kat. ks. Walenty Jankowski został zamordowany w obozie koncentracyjnym Dachau 10.10.1942r. Szczególnym cieniem kładzie się w tym okresie dokonany przez hitlerowców w 1942 roku mord na prawie 2000 łomaskich Żydów w pobliskim lesie „Hały”. Łomazy były też silnym ośrodkiem ruchu oporu, zostały: aktywnie działały komórki ZWZ, Straży Chłopskiej, KPN - która przez pewien czas wydawała pierwszą w okupowanej Polsce gazetę z nasłuchu radiowego „Informacje Radiowe”. Do końca wojny swoje silne struktury miały Bataliony Chłopskie i Armia Krajowa.
Łomazy zostały wyzwolone po 6-godzinnej bitwie 24 lipca 1944r. stoczonej miedzy cofającymi się wojskami niemiecko-wegierskimi a armią radziecką i choć większych strat nie było to najbardziej ucierpiał kościół, bowiem uszkodzono mury kościelne, wieżę, organy i obraz św. Apostołów Piotra i Pawła.
Od zakończenia II wojny światowej Łomazy są osadą gminną, siedzibą gminy wiążąc swoje spokojne funkcjonowanie w powiązaniu z przeważającym na całym Podlasiu rolnictwem jako podstawową domeną zajęć miejscowej ludności. Do dnia dzisiejszego zachował się układ ulic typu miejskiego (na planie regularnego prostokąta z centralnie położonym rynkiem), pounicka kaplica cmentarna z I poł. XIXw. oraz fragmenty szlaku handlowego Wilno-Brześć (Terespol) – Kraków.
dr Romuald Szudejko
Łomazy to w przeszłości wieś, miasto i siedziba dóbr królewskich, osada i siedziba gminy o tej samej nazwie. W XV wieku były wioską, którą Kazimierz IV w 1447 roku odłączył od starostwa parczewskiego w woj. lubelskim, czyli od Polski i do ekonomii brzeskiej, czyli do Litwy przyłączył. W latach 1451 i 1464 odbyły się tu dwa posiedzenia sejmu polsko-litewskiego, jednakże swój właściwy rozwój miejscowość zawdzięcza położeniu na szlaku handlowym z Dalekiego Wschodu i Wilna przez Brześć, Parczew i Lublin do Gniezna, Poznania i Krakowa. W 1451roku utworzono w Łomazach jedną z pierwszych w tej części Podlasia parafię rzymsko-katolicką a jej patronami zostali Św. Piotr i Paweł a z dawna mieszkała tu ludność polska, litewska (ruska), później także żydowska.
W połowie XVI wieku w Łomazach przeprowadzono pomiarę włóczną nakazaną przez króla Zygmunta Augusta, która w efekcie doprowadziła do uporządkowania i urządzenia miejscowości za sprawą wojewody wileńskiego Mikołaja Radziwiła („Czarnego”). W tym kształcie otrzymały Łomazy w 1568r. od króla Zygmunta II Augusta prawa miejskie na prawie magdeburskim oraz herb.
Historia Łomaz w ostatnich 500-latach jest nierozerwalnie związana z historią Polski. W 1657 roku Łomazy zostały doszczętnie spalone przez Szwedów („potop”) lub przez księcia Rakoczego. Wówczas to spłonął ratusz oraz m. in. kościół rzymskokatolicki i cerkiew. W 1769r. pod Łomazami w bitwie z Moskalami poległ Franciszek Pułaski, brat Kazimierza – późniejszego generała Stanów Zjednoczonych. W 1795r. spłonął prawdopodobnie podpalony przez Moskali kościół rzym.-kat. oraz budynki probostwa a Łomazy w wyniku III rozbioru Polski znalazły się w zaborze austriackim. W 1809 r. miejscowość jest w składzie Księstwa Warszawskiego a od 1815r. w zaborze rosyjskim i Królestwie Polskim (kongresowym). Z Łomaz pochodził Józef Hornowski generał brygady wojsk napoleońskich, kawaler Francuskiej Legii Honorowej.
Mieszkańcy Łomaz zapisali swoją chwalebną kartę patriotyzmu w Powstaniu Styczniowym i Listopadowym oraz w okresie prześladowań uniów. Za udział w Powstaniu 1863r. Łomazy straciły prawa miejskie i zostały zdegradowane do rzędu tzw. osad (1869). W 1915r. cofający się pod naporem wojsk niemiecko-austriackich Kozacy podpalili Łomazy – spaliła się szkoła męska i żeńska, budynki zarządu gminnego a cała miejscowość w prawie 90%. Być może był to swoisty odwet za masowy powrót unitów do kościoła rzymsko-katolickiego po ukazie tolerancyjnym z 1905r.i szybką budowę świątyni (1906-1911), tajną pracę Polskiego Związku Ludowego, od 1906r. PPS-Frakcji Rewolucyjnej, koła „Zaraniarz” (później PSL od 1917r.). Także w czasie I wojny światowej miejscowość zapisała swoją chwalebna kartę m. in. za sprawą POW.
Okres budowania niepodległości jest związany m. in. z powstaniem wielu instytucji i organizacji gospodarczych – polskiej szkoły, Spółdzielni Spożywców „Społem”, „Kasy Stefczyka”, ośrodka zdrowia, poczty, kółka rolniczego, OSP; za ważną należy uznać przeprowadzoną w 1932r. komasację i wymianę gruntów całej miejscowości.
We wrześniu 1939 r. do Łomaz najpierw (24.09) wkroczyli Sowieci a dopiero od 15 października hitlerowcy. W wojnie obronnej z terenu ówczesnej gminy uczestniczyło 220 mężczyzn, zginęło lub zaginęło 26 osób, w tym por. Władysław Kowalewski – zamordowany przez NKWD w Katyniu w 1940r. Niemiecka władza okupacyjna prowadziła tu politykę terroru i represji. Z terenu gminy na przymusowe roboty wywieziono 106 osób, w latach 1939-44 rozstrzelano i zamordowano 62 osoby, w więzieniach i obozach zginęło 24 a proboszcz parafii rzym.-kat. ks. Walenty Jankowski został zamordowany w obozie koncentracyjnym Dachau 10.10.1942r. Szczególnym cieniem kładzie się w tym okresie dokonany przez hitlerowców w 1942 roku mord na prawie 2000 łomaskich Żydów w pobliskim lesie „Hały”. Łomazy były też silnym ośrodkiem ruchu oporu, zostały: aktywnie działały komórki ZWZ, Straży Chłopskiej, KPN - która przez pewien czas wydawała pierwszą w okupowanej Polsce gazetę z nasłuchu radiowego „Informacje Radiowe”. Do końca wojny swoje silne struktury miały Bataliony Chłopskie i Armia Krajowa.
Łomazy zostały wyzwolone po 6-godzinnej bitwie 24 lipca 1944r. stoczonej miedzy cofającymi się wojskami niemiecko-wegierskimi a armią radziecką i choć większych strat nie było to najbardziej ucierpiał kościół, bowiem uszkodzono mury kościelne, wieżę, organy i obraz św. Apostołów Piotra i Pawła.
Od zakończenia II wojny światowej Łomazy są osadą gminną, siedzibą gminy wiążąc swoje spokojne funkcjonowanie w powiązaniu z przeważającym na całym Podlasiu rolnictwem jako podstawową domeną zajęć miejscowej ludności. Do dnia dzisiejszego zachował się układ ulic typu miejskiego (na planie regularnego prostokąta z centralnie położonym rynkiem), pounicka kaplica cmentarna z I poł. XIXw. oraz fragmenty szlaku handlowego Wilno-Brześć (Terespol) – Kraków.
dr Romuald Szudejko