Bazyli Martysz

Bazyli Martysz w swoim życiu był misjonarzem, duchownym, żołnierzem, i ojcem rodziny (był duchownym prawosławnym). Pełnił najwyższe funkcje duchowne w przedwojennym wojsku polskim. Już jako człowiek w podeszłym wieku, przebył II Wojnę Światową. Niemal całą. Nie zabili go Niemcy ani Rosjanie. 4 maja 1945 przez okno wdarła się do niego grupka Polaków-komunistów. Bazyli mimo wcześniejszych ostrzeżeń nie uciekł. Cztery godziny katowali go, a gdy tracił przytomność, polewali wodą. Katowali też jego córkę Helenę która była wówczas w ciąży. Potem padł strzał. Córkę uratowało to, że padła na kolana przed ikoną i modliła się na głos. Bandyci zapowiedzieli, że przyjdą po nią później. W niedługim czasie córka poroniła. W roku 2003 Bazyli został przez sobór Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego zaliczony w poczet świętych.

Bazyli ur. 21.2.1874 Teratyn jako syn sędziego a potem duchownego prawosławnego co spowodowało w atmosferze bogobojności. W 1900 roku ożenił się z Olgą Nowik. Między 1900 a 1912 rokiem prowadził misję w Ameryce Północnej (m.in. na Alasce w parafii wyspiarskiej i w Pensylwanii), w bardzo trudnych warunkach docierając do rosyjskich, polskich emigrantów a także eskimosów. Często musiał opuszczać dom na kilka tygodni, aby przemieszczając się przy pomocy specjalnego kajaka sprawować posługę. Pracował także w szkole i dwóch przytułkach jednocześnie. Następnie wrócił i utrzymywał siebie i rodzinę z pracy na parafiach a nawet przy rozładunku wagonów. Po I Wojnie Światowej podjął trud tworzenia wojskowej duchownej hierarchii prawosławnej. Został naczelnym kapelanem wyznania prawosławnego WP, aż w końcu szefem Wydziału Wyznania Prawosławnego w Biurze Wyznań Niekatolickich MSWojsk. "Zalety tego wybitnie zdolnego, sumiennego, obowiązkowego pracownika, całą duszą oddanego państwowości polskiej, znalazły wyraz w wysokim odznaczeniu Go Orderem Odrodzenia Polski, - po którym to odznaczeniu jeszcze jedna przybyła Mu zasługa: współpraca żywa i wybitna około doprowadzenia do końca wielkiego dzieła autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce." [Minister Spraw Wojskowych gen. Lucjan Żeligowski, list gratulacyjna z 7.12.1925]. W 1936 roku przeniósł się do swojej rodzinnej miejscowości Teratyna wraz z matką i teściową. Do 1943 zmarły jednak obie jak też i żona Bazylego.

Jego dzieci to m.in. Wiera, Ksenia Martyszówna (Xenia Grey), aktorka i śpiewaczka operetkowa, Bazyli Martysz - kpt. WP, lekarz wterynarii, uczestnik frontu niemieckiego w 1939, zesłany przez Rosjan, walczył potem m.in. pod Monte Cassino, Helena