Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Gieranony, pow. oszmiański
14.11.2009 17:50
Gieranony, o 42 W. od Oszmiany. Nadane w r. 1453 Gasztołdom, z których Wojciech, wojewoda wileński
i kanclerz w. lit., fundował tu w r. 1519 murów. kościół i wzniósł wspaniały zamek, którego
resztki rozebrane zostały na pocz. XIX w. Z kolei własność Paców, którzy w r. 1670 zapisali
G. wraz z Lipniszkami na zaopatrzenie arfylerji litewskiej. Obecnie własność Ignacego
Korwin-Milewskiego, który zgromadził tu wspaniałą galerję nowoczesnej sztuki polskiej.
[E. Maliszewski Przewodnik po Gubernii Wileńskiej]
i kanclerz w. lit., fundował tu w r. 1519 murów. kościół i wzniósł wspaniały zamek, którego
resztki rozebrane zostały na pocz. XIX w. Z kolei własność Paców, którzy w r. 1670 zapisali
G. wraz z Lipniszkami na zaopatrzenie arfylerji litewskiej. Obecnie własność Ignacego
Korwin-Milewskiego, który zgromadził tu wspaniałą galerję nowoczesnej sztuki polskiej.
[E. Maliszewski Przewodnik po Gubernii Wileńskiej]
Odpowiedzi (1)
14.11.2024 09:17
Gieranony, miasteczko i dobra w pow. oszmiańskim, leżą pod 54°7' szerok. geograf, i 43°15 dług. wschód., o 70 w. od Wilna, o 42 w. w kierunku południowo-zachodnim od Oszmiany, w 3 urzędzie (stanie) policyjnym, w gm. Siedliszcze, Miasteczko posiada mur. paraf. kość. katol. św. Mikołaja i liczy 242 mk., z których 112 mężczyzn i 130 kobiet. R. 1866 było 35 dm., 195 mk. katol., 12 izr. G. parafia kat. klasy 3 dek, Wiszniewskiego posiada filią w Dziewieniszkach (porów.), kaplicę w Berdowszczyźnie i 4023 wiernych.
W r. 1433 W". Ks. Lit. Zygmunt Kiejstutowicz za zasługi, okazane bratu jego Witoldowi, nadał obok innych dóbr i G. Janowi Gasztoldowi. Nadanie to potwierdził w r. 1493 król Aleksander wojewoda wileński i razem kanclerz W. Ks. Lit. Oibrycht czyli Wojciech Gasztold, syn Marcina wojewody trockiego, piszący się „grabią na Murowanych Gieranonach," wzniósł tu zamek i fundował tutejszy kościół w r. 1529, ustanawiając przy nim altaryą, na którą przezna czył z dóbr swoich każdoroczną dziesięcinę w snopach i po 77 kóp groszy litewsk, (192 i pół złp.) czynszu. Inny znów z Gasztoldów, także wojewoda wileński, z żoną swą księżniczką Drucką, fundowali tu bogate probostwo z tytułem infałacyi. W czasie bezkrólewia r. 1575 odbyło się w G. kilka zjazdów szlachty litewskiej w celu naradzenia się kogo mają obrać na króla i w. ks. litewskiego, a także nad sposobami wyrobienia u przyszłego monarchy gwarancyj swych praw i swobód. Na pierwszym z nich znajdował się Stanisław Karśnicki, sędzia sieradzki, przybyły tu w poselstwie od zjazdu jędrzejowskiego i skutecznie popierał kandy daturę Stefana Batorego. Po śmierci Stanisła wa Gasztoida, ostatniego z tej rodziny, G. zgo dnie z prawami krajowemi przeszły w r. 1542 na króla Zygmunta I, który je oddał Zygmuntowi Augustowi. W XVII"w. dobra te, jako króiewszczyzna, były w ręku Paców, z których Michał, wojewoda wileński i hetman li tewski, zapisał je w r. 1670 razem z Lipniszkami, Nostwiczami, Bemirowern i Antokolem cum attinentiis na dochód artyleryi, czyli właściwej pod zarząd jenerała artyleryi, i ten, po odtrąceniu swojej pensyi (40000 złp.), obowiązany był używać reszty (50000 złp.) na zaopatrzenie artyleryi. Przy powszechnym niedozorze weszło z czasem w zwyczaj, że ca ły dochód z tych dóbr, wynoszący, jak wspomnieliśmy, 120000 złp., zostawał przy jenerale-artylerya nie otrzymywała nic. To nadużycie sejm z r. 1775 potwierdził, przyznając ówczes nemu jenerałowi ks. Sapieże używanie tych dóbr, sine calculo! E. 1708 bawił tu dni parę Stanisław Leszczyński. Pierwsi pijarzy wileńscy mieli w G. swą rezydencyą, a przy niej w r. 1730 otworzyli szkoły, które przetrwały tylko do r. 1738. W tym bowiem roku wyrokiem sądowym zmuszeni byli zamknąć je na zawsze. Wyrok ten pozyskali jezuici na pod stawie konstytucyi i przywilejów akademii wileńskiej, mającej wyłączne prawa i swobody zakładania szkół na Litwie. Ruiny zamku Gasztoidów, które na początku bieżącego stulecia dochodziły do wysokości I-go piętra, rozebrane zostały w 1-ej ćwierci tego wieku na materyał do różnych budowli gospodarskich w sąsiednich dobrach Lipniszki; resztki zaś tych zwalisk upamiętnił N. Orda w swoim Albumie.
Dziś Gieranony należą do Korwin-Milewskich
(„Staroż. Polska" t. 3; Kalinka „Sejm 4-letni" I, 143; J. Łukaszewicz „ Historya szkół4* t. IV).
Piszą też niekiedy, acz mylnie, Gieraniuny i Gieranojnie.
[SGKP]
W r. 1433 W". Ks. Lit. Zygmunt Kiejstutowicz za zasługi, okazane bratu jego Witoldowi, nadał obok innych dóbr i G. Janowi Gasztoldowi. Nadanie to potwierdził w r. 1493 król Aleksander wojewoda wileński i razem kanclerz W. Ks. Lit. Oibrycht czyli Wojciech Gasztold, syn Marcina wojewody trockiego, piszący się „grabią na Murowanych Gieranonach," wzniósł tu zamek i fundował tutejszy kościół w r. 1529, ustanawiając przy nim altaryą, na którą przezna czył z dóbr swoich każdoroczną dziesięcinę w snopach i po 77 kóp groszy litewsk, (192 i pół złp.) czynszu. Inny znów z Gasztoldów, także wojewoda wileński, z żoną swą księżniczką Drucką, fundowali tu bogate probostwo z tytułem infałacyi. W czasie bezkrólewia r. 1575 odbyło się w G. kilka zjazdów szlachty litewskiej w celu naradzenia się kogo mają obrać na króla i w. ks. litewskiego, a także nad sposobami wyrobienia u przyszłego monarchy gwarancyj swych praw i swobód. Na pierwszym z nich znajdował się Stanisław Karśnicki, sędzia sieradzki, przybyły tu w poselstwie od zjazdu jędrzejowskiego i skutecznie popierał kandy daturę Stefana Batorego. Po śmierci Stanisła wa Gasztoida, ostatniego z tej rodziny, G. zgo dnie z prawami krajowemi przeszły w r. 1542 na króla Zygmunta I, który je oddał Zygmuntowi Augustowi. W XVII"w. dobra te, jako króiewszczyzna, były w ręku Paców, z których Michał, wojewoda wileński i hetman li tewski, zapisał je w r. 1670 razem z Lipniszkami, Nostwiczami, Bemirowern i Antokolem cum attinentiis na dochód artyleryi, czyli właściwej pod zarząd jenerała artyleryi, i ten, po odtrąceniu swojej pensyi (40000 złp.), obowiązany był używać reszty (50000 złp.) na zaopatrzenie artyleryi. Przy powszechnym niedozorze weszło z czasem w zwyczaj, że ca ły dochód z tych dóbr, wynoszący, jak wspomnieliśmy, 120000 złp., zostawał przy jenerale-artylerya nie otrzymywała nic. To nadużycie sejm z r. 1775 potwierdził, przyznając ówczes nemu jenerałowi ks. Sapieże używanie tych dóbr, sine calculo! E. 1708 bawił tu dni parę Stanisław Leszczyński. Pierwsi pijarzy wileńscy mieli w G. swą rezydencyą, a przy niej w r. 1730 otworzyli szkoły, które przetrwały tylko do r. 1738. W tym bowiem roku wyrokiem sądowym zmuszeni byli zamknąć je na zawsze. Wyrok ten pozyskali jezuici na pod stawie konstytucyi i przywilejów akademii wileńskiej, mającej wyłączne prawa i swobody zakładania szkół na Litwie. Ruiny zamku Gasztoidów, które na początku bieżącego stulecia dochodziły do wysokości I-go piętra, rozebrane zostały w 1-ej ćwierci tego wieku na materyał do różnych budowli gospodarskich w sąsiednich dobrach Lipniszki; resztki zaś tych zwalisk upamiętnił N. Orda w swoim Albumie.
Dziś Gieranony należą do Korwin-Milewskich
(„Staroż. Polska" t. 3; Kalinka „Sejm 4-letni" I, 143; J. Łukaszewicz „ Historya szkół4* t. IV).
Piszą też niekiedy, acz mylnie, Gieraniuny i Gieranojnie.
[SGKP]