Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie

Włocławek
Włocławek
Przeszło 1000 lat temu, tam, gdzie rzeka Zgłowiączka wlewa swoje wody do Wisły, powstała osada. Z czasem osada przekształciła się w gród, który szybko się rozwijał. Już w początkach polskiej państwowości mógł Włocławek wystawić liczną zbrojną drużynę i oddać ją pod rozkazy króla Bolesława Chrobrego. Wkrótce, w początkach XII wieku, otworzył swoje bramy dla biskupa kujawskiego, który rezyduje we Włocławku do dnia dzisiejszego.
Z woli biskupa Macieja z Gołańczy wzniesiono warowny zamek, a gród w połowie XIII wieku otrzymał prawa miejskie.
Dziś z gotyckiego zamku pozostały tylko relikty, ukryte w murach klasycystycznego pałacu – teraźniejszej siedziby biskupa. W 1340 roku Maciej z Gołańczy rozpoczął także budowę katedry, najcenniejszego obiektu zabytkowego miasta.

W okresie wczesnośredniowiecznym Włocławek był miejscem, w którym krzyżowało się wiele szlaków lądowych. Nazwa miasta zmieniała się przez wieki. Formy Włodzisław i Włodziławskie zostały z czasem zastąpione formą Wlodislaw. Kronika Galla Anomima wspomina iż Bolesław Chrobry wyprowadził z Włocławka na wojnę z Niemcami 800 pancernych i 2000 tarczowników. Nie był więc Włocławek osadą zupełnie bezbronną. Pierwsza lokalizacja miasta dokonana na prawie niemieckim przez księcia kujawskiego Kazimierza w 1255 roku nie udana. Druga nastąpiła w roku 1339. Uzyskanie praw miejskich wiązało się z nowym rozplanowaniem miasta. Już pierwsza lokalizacja sprawiła, że Włocławek zmienił swój wygląd, ale zasadnicza przebudowa nastąpiła po spaleniu miasta przez Krzyżaków w 1329 roku.

Włocławek leżący na skrzyżowaniu szlaków wiodących na ówczesny Bliski Wschód cieszył się dużą popularnością. Dowodem tego może być fakt, że był on gwarantem rozejmu z Krzyżakami w 1411 roku, obok takich miast jak Kraków, Brześć i Poznań.

Zatargi z Zakonem, które trwały z przerwami od 1409 do 1465 roku znacznie skomplikowały sytuację gospodarczą Włocławka. Dopiero kres Wojny Trzydziestoletniej otworzył przed miastem nowe perspektywy. Dzięki handlowi zbożem i towarami leśnymi Włocławek bardzo szybko nabrał znaczenia jako ośrodek żeglugi wiślanej oraz miejsce przeładunku towarów. Koniec szesnastego stulecia przyniósł zalążki kryzysu gospodarczego. Na zahamowanie rozwoju miasta miał wpływ pożar z 1620 roku i epidemia, która wybuchła trzy lata później. Po częściowej odbudowie, przez Włocławek przelał się potop szwedzki, w czasie którego większość domów została ponownie spalona. Z dużego, murowanego miasta Włocławek przekształcił się w biedne, niepozornie miasteczko.

Również XVIII wiek nie przyniósł poprawy sytuacji. Niepewne czasy nie sprzyjały rozwojowi. Przez Włocławek przemaszerowały armie: szwedzka (1704,1705) oraz kozacka (1707), niszcząc budynki i grabiąc okoliczną ludność. W połowie XVIII stulecia już tylko murowane kościoły świadczyły o dawnej świetności miasta. Upadek gospodarczy trwał aż do utraty niepodległości. Po drugim rozbiorze w 1793 roku Włocławek został włączony do zaboru pruskiego.

Czasy pruskiego panowania to okres lekkiego ożywienia gospodarczego. Usunięcie granic celnych ułatwiło bowiem rozwój produkcji i eksportu. W sumie jednak rezultat owego ożywienia był niewielki.

W latach 1806 – 1813 Włocławek znajdował się w granicach Księstwa Warszawskiego. W tym okresie rozpoczęła się odbudowa gospodarcza miasta. Proces ten nabrał dynamiki za czasów Królestwa Polskiego. Wyrazem nowego podejścia władz do problemów miasta była m.in. troska o jego uporządkowanie. Rozwój gospodarczy szczególnie zaznaczył się w rozwoju produkcji związanej z miejscowymi możliwościami. Dla rozkwitu Włocławka kolosalne znaczenie miało uruchomienie w 1855 r. nowoczesnego portu żeglugi parowej, otwarcie w 1862 roku kolei warszawsko – bydgoskiej oraz zbudowane na Wiśle mostu łączącego miasto z gubernią płocką.
Kolej wyznaczyła południowy kierunek rozwoju miasta, natomiast kierunek wschodni był wynikiem budowy fabryki Celulozy pod koniec XIX wieku. W okresie zaborów we Włocławku powstało 36 dużych zakładów przemysłowych, głównie przemysłu celulozowo – papierniczego, spożywczego, ceramicznego, maszynowego i metalowego.

Odzyskanie niepodległości wiązało się z szeregiem nowych inwestycji podjętych przez Magistrat. W 1919 roku w ramach planu regulacji Wisły, przystąpiono do budowy portu rzecznego. Dzięki kredytom rządowym wzniesiono w 1921 roku Cegielnię Miejską, zaś rok następny to początek budowy kolonii domków urzędniczych.

Zarząd miasta stać było również na inwestycje niezwykle duże jak na przykład budowę elektrowni czy wodociągów miejskich.
Miasto znalazło się pod okupacją hitlerowską 14 września 1939 roku. Od pierwszych dni hitlerowcy prowadzili brutalną politykę szykanującą miejscową ludność. Od grudnia 1939 roku rozpoczęło się wysiedlanie Polaków z miasta. Akcja ta trwała bez przerwy do 1942 roku. Bezwzględnie rozprawili się hitlerowcy z inteligencją. W czasie okupacji zamordowali 217 włocławskich nauczycieli i 220 księży z diecezji (w tym biskupa Michała Kozala). Od kwietnia 1940 roku zaczęto izolować ludność żydowską. Do włocławskiego getta trafiło około 13 tysięcy osób.

Miasto zostało wyzwolone 20 stycznia 1945 roku przez wojska Armii Czerwonej. Niemcy spodziewali się takiego obrotu sprawy już od początku stycznia wywozili urządzenia fabryczne. Podłożyli liczne ładunki wybuchowe m.in. w elektrowni, na poczcie i pod mostem przez Wisłę. Grabież i dewastacja dokonana w czasie odwrotu Wehrmachtu spowodowały utratę jednej trzeciej majątku trwałego Włocławka.

Okres powojenny charakteryzował się szybkim przyrostem liczby ludności. Był on wynikiem wybudowania wielu dużych zakładów przemysłowych, które poszukiwały nowych pracowników. Wśród największych przedsiębiorstw wybudowanych po wojnie wymienić można zakłady: azotowe, ceramiki stołowej, farb i lakierów oraz lin i drutu.
Nowym impulsem rozwoju miasta była reforma administracyjna z 1975 roku. Już pierwsze lata przyniosły kolejne inwestycje zarówno w przemyśle jak i w sferze handlu i usług. Początek lat osiemdziesiątych to oddanie do eksploatacji kompleksu tworzyw sztucznych – “Azoty - II” oraz ograniczenie zanieczyszczenia wód i powietrza przez zakłady przemysłowe m.in. poprzez zamontowanie urządzeń odpylających i podłączenie do grupowej oczyszczalni ścieków.

Zabytki

Świątynia włocławska była przez wieki wielokrotnie rozbudowywana i upiększana. Znajdują się w niej liczne dzieła sztuki, dające chlubne świadectwo świetności dawnych wieków i ludzi, którzy z tym miastem związali swoje losy. Srebrna nastawa ołtarzowa z XVIII w., piękna w formie późnorenesansowa kaplica NMP, liczne epitafia, nagrobek biskupa Piotra z Bnina Moszyńskiego, przyjaciela sławnego Kallimacha (dzieło wykonane przez Wita Stwosza), czy późnogotycki obraz Wniebowzięcia NMP z 1475 roku - to tylko mały fragment długiej listy zabytków należących do tej świątyni.
Obok katedry znajduje się pomnik kardynała Stefana Wyszyńskiego. Prymas Tysiąclecia wiele lat przebywał we Włocławku i tu otrzymał święcenia kapłańskie. Przy dużym gmachu Wyższego Seminarium Duchownego, jednego z pierwszych w Polsce (ustanowionego w 1569 roku), znajduje się kościół św. Witalisa (pochodzący z roku 1330). W kameralnym wnętrzu nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym w prezbiterium i sieciowym w nawie, umieszczono jedno z najcenniejszych dzieł malarstwa polskiego XV wieku – tryptyk ze sceną koronacji Najświętszej Marii Panny, pochodzący z około 1460 roku.

Blisko katedry, w dolinie, płynie Zgłowiączka, wokół której rośnie zabytkowy park, założony jeszcze w 1870 roku. W dawnych wiekach Zgłowiączką – ważną drogą wodną – zboże z kujawskich pól zwożono do włocławskich spichrzy, a potem wysyłano dalej Wisłą do Gdańska i na zachód Europy. W czasach świetności miasta (wieki XVI-XVII) czynnych było kilkadziesiąt dużych spichrzy, liczne browary, działała też (od 1520 roku) komora celna. Do dziś w mieście zachowały się jedynie cztery spichrze, w których siedzibę mają muzea i towarzystwo kulturalne. W dawnym centrum średniowiecznego miasta uwagę zwraca późnogotycki kościół farny św. Jana Chrzciciela z 1538 roku, z pięknym sklepieniem o urozmaiconej siatce żeber. Niedaleko od fary znajduje się Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, mające prawie stuletnią historię. Muzeum, eksponujące swoje usystematyzowane kolekcje w czterech obiektach, gromadzi i eksponuje zbiory dotyczące (między innymi) sztuki ludowej Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, fajansu, rzemiosła artystycznego, historii miar i wag, numizmatyki i medalierstwa. Poznanie najciekawszych obiektów ułatwia gotowy szlak turystyczny: "Spacerowy Miejski Szlak Obiektów Zabytkowych".

Bibliografia

http://miastowloclawek.republika.pl/historia.html
http://www.wloclawek.pl

Zobacz zdjęcia z cmentarza komunalnego we Włocławku