Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Skołyszyn, pow. jasielski, woj. podkarpackie
8.02.2010 20:44
Skołyszyn
Niestety, nie znamy dokładnej daty założenia Skołyszyna, podobnie jak nie wiemy od czyjego imienia pochodzi nazwa wsi, pierwotnie brzmiąca Scolyssyno. Taki zapis po raz pierwszy pojawił się w dokumencie, z którego treści wynika, iż właścicielem osady był w XIV w. niejaki Mścisław zwany Szczuczką. Tenże w 1359 r. sprzedał część dóbr Tomkowi z Samborzyna, a całą transakcję potwierdził powagą swego majestatu król Kazimierz Wielki. Być może wtedy przeniesiono wieś z prawa polskiego na magdeburskie. Kolejny ślad lokacji Skołyszyna znajdujemy w dokumencie z 1411 roku zawierającym wzmiankę o przywileju lokacyjnym.
W rezultacie nie znamy imienia zasadźcy, czyli pierwszego sołtysa wsi. Dalsze ważne wiadomości o Skołyszynie zawarte są w \"Liber beneficiorum\" Jana Długosza. Jak podaje kronikarz, wieś w XV wieku znajdowała się w obrębie królewszczyzn, ciągnących się po obu stronach Ropy wzdłuż drogi z Jasła do Biecza. Własność królewską stanowiły również sąsiednia Siepietnica, Grudna Kępska, Sławęcin. Kolejne informacje zawarte w dziele Długosza przybliżają nam obraz ówczesnej miejscowości znajdującej się pod znacznym wpływem folwarku. Własnością folwarku był m.in. miejscowy młyn i karczma.
Pierwszym sołtysem, po którym pozostał ślad, jest Hanko, po¬jawiający się pod rokiem 1379 i 1383. Na sołectwie odnotowano ponadto w roku 1393 Bogusława, w 1485 r. Mikołaja Zemka, w 1421 r. Mikołaja Męcikała, a po nim Mikołaja Rogalca. Właścicielem dóbr w Skołyszynie był w latach 1460-1462 Stanisław Taszycki. On i jego rodzina zasłynęli ze swej aktywności polegającej na sprzedawaniu, zastawianiu, kupowaniu i procesowaniu się. Znany jest fakt powiększenia swego majątku przez Taszyckiego w drodze zakupu ziem od dziedziczki z Siedlisk Katarzyny, żony Mikołaja Budziszewskiego.
Schedą po Stanisławie zajmował się Mikołaj Taszycki, oddając w roku 1472 część ziem w ręce Tomasza Sułowskiego. Wykorzystując \"złoty wiek\" dla szlachty polskiej rodzina Sułowskich zgromadziła w swych rękach spory majątek. Odbijało się to niestety na chłopach, szukających często lepszego losu w drodze ucieczki. Znaczącą postacią w dziejach Skołyszyna i okolic był Piotr Sułowski. Ciesząc się szacunkiem, sprawował godność sędziego grodzkiego bieckiego, był również jednym z posłów biorących udział w uchwaleniu Unii Lubelskiej w 1569 roku.
Pod koniec XVII wieku Skołyszyn mocą nadań królewskich stał się prywatną własnością szlachecką rodziny Sułowskich.
Zawierucha dziejowa w siedemnastym stuleciu wplątała Rzeczpospolitą w wojnę ze Szwecją, Kozakami i Rosją. Nie sposób więc, by reperkusje tych wydarzeń nie dotknęły mieszkańców gminy, powodując wzrost ucisku feudalnego oraz ubożenie ludności. Następne lata nie przyniosły poprawy sytuacji w kraju. W rezultacie powiększającego się chaosu i rozprężenia politycznego, bankructw szlachty dających się zauważyć również i tu, doszło w XVIII w. do upadku Rzeczypospolitej. Po pierwszym rozbiorze w 1772 r. ziemia biecka wraz z całą Galicją znalazła się w zaborze austriackim. Nowy podział administracyjny w roku 1890 ustanowił 18 cyrkułów podlegających gubernatorowi we Lwowie. Skołyszyn, Lisów i Sławęcin weszły w skład cyrkułu jasielskiego. Mocą nowych zasad wszystkie wsie mające jednego właściciela tworzyły dominium. Został nim też Skołyszyn, jako że spełniał wymagany warunek. Wkrótce powołano nowy samorząd z wójtem na czele W XIX wieku stopniowemu pogłębianiu ulegało rozdrobnienie areału gospodarstw chłopskich. Wzrastała liczba gospodarstw małych, poniżej 10 morgów. Wobec tego, szybko wzrastająca liczba ludności nie znajdywała oparcia na roli. Kryzys dodatkowo pogłębiało zacofanie rolnictwa galicyjskiego, w którym nadal dominowała trójpolówka, z rzadka stosującego płodozmian. Pod koniec lat 30-tych XIX wieku i tak trudną sytuację gminy pogarszały klęski żywiołowe i nieurodzajów, szczególnie te w 1844 roku. Burze gradowe zniszczyły plony, ponadto zaraza ziemniaczana i choroba bydła skazywały ludzi na głód. W tych trudnych czasach, będących udziałem Galicji, właścicielem Skołyszyna był Tabaczyński. Swoje wysiłki kierował ku własnemu gospodarstwu, prowadząc je postępowo i wzorowo. Z jego inicjatywy założona została w Skołyszynie szkoła dla biednych chłopców. Po nim od 1832 do 1837 roku majątek znalazł się w rękach hrabiego Józefa Wadzickiego, następnie hrabiego Prospera Zborowskiego (1841-1861).
Narastające trudności na wsi galicyjskiej osiągnęły swój punkt kulminacyjny w 1846 roku. Doszło do wystąpień chłopskich zwanych rabacją.
Zbuntowani chłopi ograbili dwór w Skołyszynie i Bączalu Dolnym, przy czym w drugiej z wymienionych wsi poturbowano dziedzica dworu i jego syna. Wkrótce po tych wydarzeniach niemałe zaskoczenie spotkało właścicieli ziemskich zdecydowanych pod wpływem rozruchów na zniesienie pańszczyzny.
W dniu 24 kwietnia 1848 r. gubernator Galicji Franciszek Stadion oświadczył w imieniu cesarza, że od 15.V.1848 r. pańszczyzna w Galicji zostaje zniesiona. W rezultacie nastąpił koniec ustroju rolnego opartego na folwarku pańszczyźnianym. Chłopi ze Skołyszyna, Lisowa i Sławęcina otrzymali nieduże nadziały z posiadłości dworskich. Po Zborowskich Skołyszyn znalazł się w posiadaniu rodziny Klobassów.
W Skołyszynie istniał dwór szlachecki, w którym swą siedzibę miały kolejno pokolenia tenutariuszy a następnie właścicieli, gdy za Sułowskich wieś stała się własnością prywatną. Nie wiadomo ile budynków pełniących funkcję dworu stało w Skołyszynie do końca XVIII w. Dostępne dziś materiały pozwalają na przypomnienie jedynie budowli XIX-wiecznych, tzn. budynku, w którym mieszkały rodziny najpierw hr. Wodzickiego, a następnie hr. Zborowskiego, oraz pałacu postawionego staraniem rodziny Klobassów. Skołyszyński majątek znajdował się następnie w posiadaniu Czyszczaków i Brykczyńskich. Pałac został spalony przez żołnierzy niemieckich 15.I.1945r. Obecnie na miejscu pałacu stoi budynek Ośrodka Zdrowia.
Niestety, nie znamy dokładnej daty założenia Skołyszyna, podobnie jak nie wiemy od czyjego imienia pochodzi nazwa wsi, pierwotnie brzmiąca Scolyssyno. Taki zapis po raz pierwszy pojawił się w dokumencie, z którego treści wynika, iż właścicielem osady był w XIV w. niejaki Mścisław zwany Szczuczką. Tenże w 1359 r. sprzedał część dóbr Tomkowi z Samborzyna, a całą transakcję potwierdził powagą swego majestatu król Kazimierz Wielki. Być może wtedy przeniesiono wieś z prawa polskiego na magdeburskie. Kolejny ślad lokacji Skołyszyna znajdujemy w dokumencie z 1411 roku zawierającym wzmiankę o przywileju lokacyjnym.
W rezultacie nie znamy imienia zasadźcy, czyli pierwszego sołtysa wsi. Dalsze ważne wiadomości o Skołyszynie zawarte są w \"Liber beneficiorum\" Jana Długosza. Jak podaje kronikarz, wieś w XV wieku znajdowała się w obrębie królewszczyzn, ciągnących się po obu stronach Ropy wzdłuż drogi z Jasła do Biecza. Własność królewską stanowiły również sąsiednia Siepietnica, Grudna Kępska, Sławęcin. Kolejne informacje zawarte w dziele Długosza przybliżają nam obraz ówczesnej miejscowości znajdującej się pod znacznym wpływem folwarku. Własnością folwarku był m.in. miejscowy młyn i karczma.
Pierwszym sołtysem, po którym pozostał ślad, jest Hanko, po¬jawiający się pod rokiem 1379 i 1383. Na sołectwie odnotowano ponadto w roku 1393 Bogusława, w 1485 r. Mikołaja Zemka, w 1421 r. Mikołaja Męcikała, a po nim Mikołaja Rogalca. Właścicielem dóbr w Skołyszynie był w latach 1460-1462 Stanisław Taszycki. On i jego rodzina zasłynęli ze swej aktywności polegającej na sprzedawaniu, zastawianiu, kupowaniu i procesowaniu się. Znany jest fakt powiększenia swego majątku przez Taszyckiego w drodze zakupu ziem od dziedziczki z Siedlisk Katarzyny, żony Mikołaja Budziszewskiego.
Schedą po Stanisławie zajmował się Mikołaj Taszycki, oddając w roku 1472 część ziem w ręce Tomasza Sułowskiego. Wykorzystując \"złoty wiek\" dla szlachty polskiej rodzina Sułowskich zgromadziła w swych rękach spory majątek. Odbijało się to niestety na chłopach, szukających często lepszego losu w drodze ucieczki. Znaczącą postacią w dziejach Skołyszyna i okolic był Piotr Sułowski. Ciesząc się szacunkiem, sprawował godność sędziego grodzkiego bieckiego, był również jednym z posłów biorących udział w uchwaleniu Unii Lubelskiej w 1569 roku.
Pod koniec XVII wieku Skołyszyn mocą nadań królewskich stał się prywatną własnością szlachecką rodziny Sułowskich.
Zawierucha dziejowa w siedemnastym stuleciu wplątała Rzeczpospolitą w wojnę ze Szwecją, Kozakami i Rosją. Nie sposób więc, by reperkusje tych wydarzeń nie dotknęły mieszkańców gminy, powodując wzrost ucisku feudalnego oraz ubożenie ludności. Następne lata nie przyniosły poprawy sytuacji w kraju. W rezultacie powiększającego się chaosu i rozprężenia politycznego, bankructw szlachty dających się zauważyć również i tu, doszło w XVIII w. do upadku Rzeczypospolitej. Po pierwszym rozbiorze w 1772 r. ziemia biecka wraz z całą Galicją znalazła się w zaborze austriackim. Nowy podział administracyjny w roku 1890 ustanowił 18 cyrkułów podlegających gubernatorowi we Lwowie. Skołyszyn, Lisów i Sławęcin weszły w skład cyrkułu jasielskiego. Mocą nowych zasad wszystkie wsie mające jednego właściciela tworzyły dominium. Został nim też Skołyszyn, jako że spełniał wymagany warunek. Wkrótce powołano nowy samorząd z wójtem na czele W XIX wieku stopniowemu pogłębianiu ulegało rozdrobnienie areału gospodarstw chłopskich. Wzrastała liczba gospodarstw małych, poniżej 10 morgów. Wobec tego, szybko wzrastająca liczba ludności nie znajdywała oparcia na roli. Kryzys dodatkowo pogłębiało zacofanie rolnictwa galicyjskiego, w którym nadal dominowała trójpolówka, z rzadka stosującego płodozmian. Pod koniec lat 30-tych XIX wieku i tak trudną sytuację gminy pogarszały klęski żywiołowe i nieurodzajów, szczególnie te w 1844 roku. Burze gradowe zniszczyły plony, ponadto zaraza ziemniaczana i choroba bydła skazywały ludzi na głód. W tych trudnych czasach, będących udziałem Galicji, właścicielem Skołyszyna był Tabaczyński. Swoje wysiłki kierował ku własnemu gospodarstwu, prowadząc je postępowo i wzorowo. Z jego inicjatywy założona została w Skołyszynie szkoła dla biednych chłopców. Po nim od 1832 do 1837 roku majątek znalazł się w rękach hrabiego Józefa Wadzickiego, następnie hrabiego Prospera Zborowskiego (1841-1861).
Narastające trudności na wsi galicyjskiej osiągnęły swój punkt kulminacyjny w 1846 roku. Doszło do wystąpień chłopskich zwanych rabacją.
Zbuntowani chłopi ograbili dwór w Skołyszynie i Bączalu Dolnym, przy czym w drugiej z wymienionych wsi poturbowano dziedzica dworu i jego syna. Wkrótce po tych wydarzeniach niemałe zaskoczenie spotkało właścicieli ziemskich zdecydowanych pod wpływem rozruchów na zniesienie pańszczyzny.
W dniu 24 kwietnia 1848 r. gubernator Galicji Franciszek Stadion oświadczył w imieniu cesarza, że od 15.V.1848 r. pańszczyzna w Galicji zostaje zniesiona. W rezultacie nastąpił koniec ustroju rolnego opartego na folwarku pańszczyźnianym. Chłopi ze Skołyszyna, Lisowa i Sławęcina otrzymali nieduże nadziały z posiadłości dworskich. Po Zborowskich Skołyszyn znalazł się w posiadaniu rodziny Klobassów.
W Skołyszynie istniał dwór szlachecki, w którym swą siedzibę miały kolejno pokolenia tenutariuszy a następnie właścicieli, gdy za Sułowskich wieś stała się własnością prywatną. Nie wiadomo ile budynków pełniących funkcję dworu stało w Skołyszynie do końca XVIII w. Dostępne dziś materiały pozwalają na przypomnienie jedynie budowli XIX-wiecznych, tzn. budynku, w którym mieszkały rodziny najpierw hr. Wodzickiego, a następnie hr. Zborowskiego, oraz pałacu postawionego staraniem rodziny Klobassów. Skołyszyński majątek znajdował się następnie w posiadaniu Czyszczaków i Brykczyńskich. Pałac został spalony przez żołnierzy niemieckich 15.I.1945r. Obecnie na miejscu pałacu stoi budynek Ośrodka Zdrowia.Bibliografia
http://www.sciaga.pl/tekst/68746-69-gmina_skolyszyn_historia_przeszlosc_i_terazniejszosc_i_atrakcje_regionu