Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Księstwo Siewierskie
24.03.2010 17:30
Księstwo Siewierskie
Siewierz na przestrzeni dziejów miał dość niezwykłą i bogatą historię. Przez wiele stuleci miasto to pozostawało stolicą Księstwa Siewierskiego, które w pewnym okresie swego istnienia było nieomal niepodległym państwem.
Ruiny zamku w Siewierzu – pełnił on niegdyś rolę letniej rezydencji biskupów krakowskich.
W historii księstwa wyraźnie rysują się trzy okresy. Dla uproszczenia można nawet powiedzieć, iż istniały trzy księstwa siewierskie: pierwsze było śląskie, drugie – biskupów krakowskich, a trzecie – “napoleońskie”.
Księstwo śląskie
U początków swego istnienia Siewierz podlegał kasztelanii bytomskiej, która znajdowała się w granicach Ziemi Krakowskiej. W 1179 roku Kazimierz Sprawiedliwy podarował kasztelanię bytomską Mieszkowi Plątonogiemu (również oświęcimską) i tym samym Siewierz administracyjnie z Małopolski trafił na Śląsk, gdzie pozostał przez następne 264 lata. W 1337 r. miasto nabył Kazimierz Cieszyński, który zaczął odtąd tytułować się panem ziemi siewierskiej. Po raz pierwszy zwrotu “księstwo siewierskie” użyto klika lat później – w 1341 roku.
Księstwo biskupie
W 1443 r. Siewierz wraz z przyległościami został kupiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Od tego momentu aż do roku 1790 ziemie te pozostawały we władaniu biskupów, którzy nosili jednocześnie tytuł książąt siewierskich. Na podstawie ustaw z 1790 r. i 1791 r. Księstwo zostało formalnie włączone do Korony jako osobna jednostka terytorialna województwa krakowskiego.
Księstwo napoleońskie
W 1807 r. Napoleon Bonaparte restytuował Księstwo Siewierskie i oddał je swemu marszałkowi Jean Lannes, księciu Montebello. Wchodziło ono w skład utworzonego w tym samym czasie (formalnie nawet nieznacznie później) Księstwa Warszawskiego, ale nie przetrwało długo ze względu na klęskę Napoleona. Ostatecznie w 1815 roku podczas Kongresu Wiedeńskiego zadecydowano o utworzeniu Królestwa Polskiego (zabór rosyjski), do którego trafił m.in. Siewierz wraz z okolicznymi ziemiami.
Ducatus Severiensis 1443-1790
Księstwo Siewierskie swój rozkwit i znaczenie zawdzięcza biskupom krakowskim, którzy wykupili je od księcia cieszyńskiego Wacława I za sumę “6 tys. grzywien szerokich groszy czeskich”. Jego obszar wynosił 607 km2 i obejmował miasta: Siewierz, Czeladź oraz Koziegłowy, a także wioski: Gołuchowice, Łagisza, Wojkowice Komorne, Rzeniszów, Nowa Wieś, Strzyżowice, Sączów, Myszkowice, Tąpkowice, Wojkowice Kościelne, Dąbie, Rogoźnik, Twardowice, Sadowie, Winowno, Będusz, Żelisławice, Bobrowniki, Cynków, Chruszczobród, Grodziec i Ożarowice.
Ks. Siewierskie z okresu biskupiego było niemalże samodzielnym państwem. Biskup miał tu władzę absolutną – posiadał własne wojsko, skarb, władzę ustawodawczą, sądowniczą, prawo miecza (karania przestępców śmiercią), prawo wyboru urzędników ziemskich, prawo nadawania szlachectwa etc..
O pełniej niepodległości nie można jednak mówić, gdyż księstwo korzystało z protektoratu Rzeczpospolitej. Hrabia Maurycy Dzieduszycki w swej książce poświęconej Zbigniewowi Oleśnickiemu pisał zresztą wprost, że intencją wykupu tych ziem przez biskupa była chęć przyłączenia ich na powrót do Polski. Kontakty między Koroną a Księstwem były na porządku dziennym. Znany jest przypadek, iż wojska biskupów przekroczyły granice Rzeczpospolitej i stłumiły powstanie Kostki Napierskiego na Podhalu. W czasie potopu szwedzkiego, mimo iż oficjalnie Siewierz pozostawał neutralny to jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego, co dało pretekst Szwedom do jego zajęcia. Na wszystkich mapach z tamtego okresu obszar Ducatus Severiensis przedstawiany jest jako część Rzeczpospolitej, choć czasami jest ono wyraźnie oznaczone jako odrębna jednostka administracyjna. Kres niezależności przyniosły ustawy Sejmu Wielkiego z 1790 roku inkorporujące państwo biskupie do Korony.
Z. Oleśnicki był pierwszym biskupem w Polsce z tytułem książęcym rzeczywistym. Biskupi krakowscy tytułu książęcego używali aż do czasów współczesnych (ostatnim był książę kardynał Adam Sapieha, zm. w 1951r.)
Terytorium dawnego Księstwa na obszarach współczesnych miast i gmin. Szeroka biała linia to granice powiatów Zagłębia Dąbrowskiego, ciemnym kolorem oznaczono obszar Śląska – w czasach księstwa znajdował się on w innym państwie.
Dawne Księstwo Siewierskie bardzo często terytorialnie utożsamiane jest z dzisiejszym Zagłębiem Dąbrowskim, ale nie do końca odpowiada to prawdzie. Historyczną stolicą ZD jest bowiem Będzin, który nigdy w skład KS nie wchodził. Przez cały okres swej przedrozbiorowej historii miasto to niezmiennie należało do Małopolski i województwa krakowskiego.
Na obszarach dzisiejszego Sosnowca i Będzina linię graniczną Ducatus Severiensis wyznaczała Czarna Przemsza. Śródmieście Sosnowca było więc jego częścią, ale zdecydowana większość obecnego terytorium miasta – nie. Odwrotnie rzecz się ma w przypadku Będzina, który pozostawał zawsze po stronie Korony, ale wiele z jego dzisiejszych dzielnic (Łagisza, Grodziec, Gzichów, Małobądz) to ziemie dawnego księstwa. W Dąbrowie linia graniczna przebiegała wzdłuż rzeki Trzebyczki, w skład KS wchodziły więc jedynie północne dzielnice obecnej DG: Sikorka, Ujejsce i Trzebiesławice. W Czeladzi granicę stanowiła natomiast Brynica – grunty po drugiej stronie rzeki, należące do mieszczan czeladzkich, zostały z czasem dołączone do miasta.
Tylko niewielki fragment obszaru obecnego Sosnowca był częścią dawnego Księstwa Siewierskiego.
Warto dodać, iż obszar KS w okresie biskupim był stały i nie zmieniał się. Obecnie zdarzają się jednak pomyłki i wliczanie do jego obszaru także dóbr biskupów krakowskich po stronie Korony czyli tzw. “klucza sławkowskiego”. Jest to błąd ponieważ Sławków nigdy częścią rzeczonego księstwa nie był (no chyba, że w okresie napoleońskim, ale tamto księstwo było już zupełnie czymś innym i tak naprawdę bardziej echem dawnych lat, a jego dokładne granice nie są znane..).
Mennica
Według niektórych opracowań, biskupi zarządzający księstwem mieli również posiadać mennicę w której aż do końca XVIII wieku bili własną monetę. Niestety w legendach tych jest jedynie ziarno prawdy. Otóż około roku 1800 ówczesny referendarz koronny i dziekan krakowski Michał Sołtyk, polecił wybić na cześć swojego stryja – biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, specjalne, antydatowane dukaty siewierskie. Nie weszły one nigdy do oficjalnego obiegu, ale te z nich które się zachowały mają dziś dużą wartość kolekcjonerską.
Księstwo Siewierskie jak Księstwo Monaco?
Podobieństwa istnieją, ale różnice również. Ks. Siewierskie było bardziej podobne do współczesnej Andory niż do Monaco. Obszar Andory wynosi 468 km2 i jest to monarchia konstytucyjna w której funkcję głowy państwa pełnią współksiążęta: prezydent Francji i biskup Hiszpanii. Gdyby Księstwo Siewierskie przetrwało dłuższy czas i gdyby nie zawirowania polityczne w tej części Europy, to być może dziś miałoby status podobny do Andory.
http://ingner.wordpress.com/2008/06/01/ ... ewierskie/
Siewierz na przestrzeni dziejów miał dość niezwykłą i bogatą historię. Przez wiele stuleci miasto to pozostawało stolicą Księstwa Siewierskiego, które w pewnym okresie swego istnienia było nieomal niepodległym państwem.
Ruiny zamku w Siewierzu – pełnił on niegdyś rolę letniej rezydencji biskupów krakowskich.
W historii księstwa wyraźnie rysują się trzy okresy. Dla uproszczenia można nawet powiedzieć, iż istniały trzy księstwa siewierskie: pierwsze było śląskie, drugie – biskupów krakowskich, a trzecie – “napoleońskie”.
Księstwo śląskie
U początków swego istnienia Siewierz podlegał kasztelanii bytomskiej, która znajdowała się w granicach Ziemi Krakowskiej. W 1179 roku Kazimierz Sprawiedliwy podarował kasztelanię bytomską Mieszkowi Plątonogiemu (również oświęcimską) i tym samym Siewierz administracyjnie z Małopolski trafił na Śląsk, gdzie pozostał przez następne 264 lata. W 1337 r. miasto nabył Kazimierz Cieszyński, który zaczął odtąd tytułować się panem ziemi siewierskiej. Po raz pierwszy zwrotu “księstwo siewierskie” użyto klika lat później – w 1341 roku.
Księstwo biskupie
W 1443 r. Siewierz wraz z przyległościami został kupiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Od tego momentu aż do roku 1790 ziemie te pozostawały we władaniu biskupów, którzy nosili jednocześnie tytuł książąt siewierskich. Na podstawie ustaw z 1790 r. i 1791 r. Księstwo zostało formalnie włączone do Korony jako osobna jednostka terytorialna województwa krakowskiego.
Księstwo napoleońskie
W 1807 r. Napoleon Bonaparte restytuował Księstwo Siewierskie i oddał je swemu marszałkowi Jean Lannes, księciu Montebello. Wchodziło ono w skład utworzonego w tym samym czasie (formalnie nawet nieznacznie później) Księstwa Warszawskiego, ale nie przetrwało długo ze względu na klęskę Napoleona. Ostatecznie w 1815 roku podczas Kongresu Wiedeńskiego zadecydowano o utworzeniu Królestwa Polskiego (zabór rosyjski), do którego trafił m.in. Siewierz wraz z okolicznymi ziemiami.
Ducatus Severiensis 1443-1790
Księstwo Siewierskie swój rozkwit i znaczenie zawdzięcza biskupom krakowskim, którzy wykupili je od księcia cieszyńskiego Wacława I za sumę “6 tys. grzywien szerokich groszy czeskich”. Jego obszar wynosił 607 km2 i obejmował miasta: Siewierz, Czeladź oraz Koziegłowy, a także wioski: Gołuchowice, Łagisza, Wojkowice Komorne, Rzeniszów, Nowa Wieś, Strzyżowice, Sączów, Myszkowice, Tąpkowice, Wojkowice Kościelne, Dąbie, Rogoźnik, Twardowice, Sadowie, Winowno, Będusz, Żelisławice, Bobrowniki, Cynków, Chruszczobród, Grodziec i Ożarowice.
Ks. Siewierskie z okresu biskupiego było niemalże samodzielnym państwem. Biskup miał tu władzę absolutną – posiadał własne wojsko, skarb, władzę ustawodawczą, sądowniczą, prawo miecza (karania przestępców śmiercią), prawo wyboru urzędników ziemskich, prawo nadawania szlachectwa etc..
O pełniej niepodległości nie można jednak mówić, gdyż księstwo korzystało z protektoratu Rzeczpospolitej. Hrabia Maurycy Dzieduszycki w swej książce poświęconej Zbigniewowi Oleśnickiemu pisał zresztą wprost, że intencją wykupu tych ziem przez biskupa była chęć przyłączenia ich na powrót do Polski. Kontakty między Koroną a Księstwem były na porządku dziennym. Znany jest przypadek, iż wojska biskupów przekroczyły granice Rzeczpospolitej i stłumiły powstanie Kostki Napierskiego na Podhalu. W czasie potopu szwedzkiego, mimo iż oficjalnie Siewierz pozostawał neutralny to jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego, co dało pretekst Szwedom do jego zajęcia. Na wszystkich mapach z tamtego okresu obszar Ducatus Severiensis przedstawiany jest jako część Rzeczpospolitej, choć czasami jest ono wyraźnie oznaczone jako odrębna jednostka administracyjna. Kres niezależności przyniosły ustawy Sejmu Wielkiego z 1790 roku inkorporujące państwo biskupie do Korony.
Z. Oleśnicki był pierwszym biskupem w Polsce z tytułem książęcym rzeczywistym. Biskupi krakowscy tytułu książęcego używali aż do czasów współczesnych (ostatnim był książę kardynał Adam Sapieha, zm. w 1951r.)
Terytorium dawnego Księstwa na obszarach współczesnych miast i gmin. Szeroka biała linia to granice powiatów Zagłębia Dąbrowskiego, ciemnym kolorem oznaczono obszar Śląska – w czasach księstwa znajdował się on w innym państwie.
Dawne Księstwo Siewierskie bardzo często terytorialnie utożsamiane jest z dzisiejszym Zagłębiem Dąbrowskim, ale nie do końca odpowiada to prawdzie. Historyczną stolicą ZD jest bowiem Będzin, który nigdy w skład KS nie wchodził. Przez cały okres swej przedrozbiorowej historii miasto to niezmiennie należało do Małopolski i województwa krakowskiego.
Na obszarach dzisiejszego Sosnowca i Będzina linię graniczną Ducatus Severiensis wyznaczała Czarna Przemsza. Śródmieście Sosnowca było więc jego częścią, ale zdecydowana większość obecnego terytorium miasta – nie. Odwrotnie rzecz się ma w przypadku Będzina, który pozostawał zawsze po stronie Korony, ale wiele z jego dzisiejszych dzielnic (Łagisza, Grodziec, Gzichów, Małobądz) to ziemie dawnego księstwa. W Dąbrowie linia graniczna przebiegała wzdłuż rzeki Trzebyczki, w skład KS wchodziły więc jedynie północne dzielnice obecnej DG: Sikorka, Ujejsce i Trzebiesławice. W Czeladzi granicę stanowiła natomiast Brynica – grunty po drugiej stronie rzeki, należące do mieszczan czeladzkich, zostały z czasem dołączone do miasta.
Tylko niewielki fragment obszaru obecnego Sosnowca był częścią dawnego Księstwa Siewierskiego.
Warto dodać, iż obszar KS w okresie biskupim był stały i nie zmieniał się. Obecnie zdarzają się jednak pomyłki i wliczanie do jego obszaru także dóbr biskupów krakowskich po stronie Korony czyli tzw. “klucza sławkowskiego”. Jest to błąd ponieważ Sławków nigdy częścią rzeczonego księstwa nie był (no chyba, że w okresie napoleońskim, ale tamto księstwo było już zupełnie czymś innym i tak naprawdę bardziej echem dawnych lat, a jego dokładne granice nie są znane..).
Mennica
Według niektórych opracowań, biskupi zarządzający księstwem mieli również posiadać mennicę w której aż do końca XVIII wieku bili własną monetę. Niestety w legendach tych jest jedynie ziarno prawdy. Otóż około roku 1800 ówczesny referendarz koronny i dziekan krakowski Michał Sołtyk, polecił wybić na cześć swojego stryja – biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, specjalne, antydatowane dukaty siewierskie. Nie weszły one nigdy do oficjalnego obiegu, ale te z nich które się zachowały mają dziś dużą wartość kolekcjonerską.
Księstwo Siewierskie jak Księstwo Monaco?
Podobieństwa istnieją, ale różnice również. Ks. Siewierskie było bardziej podobne do współczesnej Andory niż do Monaco. Obszar Andory wynosi 468 km2 i jest to monarchia konstytucyjna w której funkcję głowy państwa pełnią współksiążęta: prezydent Francji i biskup Hiszpanii. Gdyby Księstwo Siewierskie przetrwało dłuższy czas i gdyby nie zawirowania polityczne w tej części Europy, to być może dziś miałoby status podobny do Andory.
http://ingner.wordpress.com/2008/06/01/ ... ewierskie/
Komentarze (1)
24.03.2010 18:02
Siewierz
Niepodległe księstwo
Zobacz na mapie Siewierz to jeden z najstarszych polskich grodów. Położony na skraju Jury Krakowsko-Częstochowskiej w malowniczej dolinie Czarnej Przemszy, od wieków pełni rolę ważnego węzła komunikacyjnego i centrum administracyjnego. Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1125 r. Pod koniec XII w. Siewierz należał do książąt śląskich i już wtedy był siedzibą kasztelanii oraz osadą targową na szlaku handlowym prowadzącym ze Śląska na Ruś. Początkowo położony był wokół kościoła św. Jana Chrzciciela, nieco na południowy zachód od dzisiejszego miasta. Romańska budowla, ufundowana przez Piotra Własta Dunina ok. 1140 r., jest niewielką świątynią wzniesioną z ciosu kamiennego. Przetrwała najgorsze zawieruchy wojenne i obecnie uważa się ją za jeden z najstarszych zabytków województwa śląskiego. Podczas najazdu Tatarów w 1241 r. miasto zostało splądrowane i spalone. Wtedy postanowiono znaleźć bezpieczniejszą lokalizację - osadę odbudowano w chronionej bagnami i rozlewiskami dolinie Czarnej Przemszy. W 1276 r. Siewierz uzyskał prawa miejskie. Ziemia siewierska wielokrotnie była miejscem bitew i potyczek, które wpływały na losy Polski. Do najsłynniejszych należało starcie między wojskami Władysława Łokietka i wojskami książąt śląskich w 1289 r. Dzięki wygranej Władysław zajął Kraków. Na początku XIV w. w Siewierzu wybudowano zamek w stylu gotyckim. W 1443 r. zadłużony książę Wacław I sprzedał ziemie biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu. Od tej pory do 1790 r. (Sejm Wielki zlikwidował wtedy księstwo) Księstwo Siewierskie było całkowicie odrębnym i niepodległym państwem, a każdy biskup krakowski otrzymywał jednocześnie tytuł księcia siewierskiego. Mógł nadawać szlachectwo, sprawować sądy oraz oczywiście czerpać dochody z ziem. Siewierz miał nawet własną armię, która niejednokrotnie wspierała wojska królewskie. Stało się tak w połowie XVII w., gdy biskup krakowski sprowadził oddziały siewierskie do stłumienia powstania Kostki Napierskiego (przywódca buntu chłopskiego na Podhalu). Niedługo potem, w czasie potopu szwedzkiego, wojska nieprzyjacielskie zdobyły i splądrowały zamek w Siewierzu. Do dziś zachowały się tylko jego ruiny. Miasto bardzo dobrze rozwijało się do czasów rozbiorów. Ziemia siewierska znalazła się najpierw pod zaborem pruskim, potem rosyjskim. Wiek XIX to okres zmniejszającego się znaczenia miasta, aż do utraty praw miejskich. Siewierz odzyskał je dopiero w 1962 r. Dziś chlubi się wielowiekową historią. W 2002 r. powstała nawet Chorągiew Rycerstwa Księstwa Siewierskiego, czyli stowarzyszenie kilkunastu miłośników średniowiecza. Będąc w Siewierzu, przy odrobinie szczęścia, można trafić na jeden z turniejów rycerskich albo pokazów tańca dworskiego, które stowarzyszenie organizuje.
http://www.polskaniezwykla.pl/attraction/3569.id
Niepodległe księstwo
Zobacz na mapie Siewierz to jeden z najstarszych polskich grodów. Położony na skraju Jury Krakowsko-Częstochowskiej w malowniczej dolinie Czarnej Przemszy, od wieków pełni rolę ważnego węzła komunikacyjnego i centrum administracyjnego. Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1125 r. Pod koniec XII w. Siewierz należał do książąt śląskich i już wtedy był siedzibą kasztelanii oraz osadą targową na szlaku handlowym prowadzącym ze Śląska na Ruś. Początkowo położony był wokół kościoła św. Jana Chrzciciela, nieco na południowy zachód od dzisiejszego miasta. Romańska budowla, ufundowana przez Piotra Własta Dunina ok. 1140 r., jest niewielką świątynią wzniesioną z ciosu kamiennego. Przetrwała najgorsze zawieruchy wojenne i obecnie uważa się ją za jeden z najstarszych zabytków województwa śląskiego. Podczas najazdu Tatarów w 1241 r. miasto zostało splądrowane i spalone. Wtedy postanowiono znaleźć bezpieczniejszą lokalizację - osadę odbudowano w chronionej bagnami i rozlewiskami dolinie Czarnej Przemszy. W 1276 r. Siewierz uzyskał prawa miejskie. Ziemia siewierska wielokrotnie była miejscem bitew i potyczek, które wpływały na losy Polski. Do najsłynniejszych należało starcie między wojskami Władysława Łokietka i wojskami książąt śląskich w 1289 r. Dzięki wygranej Władysław zajął Kraków. Na początku XIV w. w Siewierzu wybudowano zamek w stylu gotyckim. W 1443 r. zadłużony książę Wacław I sprzedał ziemie biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu. Od tej pory do 1790 r. (Sejm Wielki zlikwidował wtedy księstwo) Księstwo Siewierskie było całkowicie odrębnym i niepodległym państwem, a każdy biskup krakowski otrzymywał jednocześnie tytuł księcia siewierskiego. Mógł nadawać szlachectwo, sprawować sądy oraz oczywiście czerpać dochody z ziem. Siewierz miał nawet własną armię, która niejednokrotnie wspierała wojska królewskie. Stało się tak w połowie XVII w., gdy biskup krakowski sprowadził oddziały siewierskie do stłumienia powstania Kostki Napierskiego (przywódca buntu chłopskiego na Podhalu). Niedługo potem, w czasie potopu szwedzkiego, wojska nieprzyjacielskie zdobyły i splądrowały zamek w Siewierzu. Do dziś zachowały się tylko jego ruiny. Miasto bardzo dobrze rozwijało się do czasów rozbiorów. Ziemia siewierska znalazła się najpierw pod zaborem pruskim, potem rosyjskim. Wiek XIX to okres zmniejszającego się znaczenia miasta, aż do utraty praw miejskich. Siewierz odzyskał je dopiero w 1962 r. Dziś chlubi się wielowiekową historią. W 2002 r. powstała nawet Chorągiew Rycerstwa Księstwa Siewierskiego, czyli stowarzyszenie kilkunastu miłośników średniowiecza. Będąc w Siewierzu, przy odrobinie szczęścia, można trafić na jeden z turniejów rycerskich albo pokazów tańca dworskiego, które stowarzyszenie organizuje.
http://www.polskaniezwykla.pl/attraction/3569.id