Nazwiska przyjmowane od protoplasty, jego imienia lub przydomku, czasem też funkcji - np. Wołodkiewiczowie, Bernatowiczowie, Gastołdowie itp. Protoplasta mógł być również legendarny. Nazwiska patronimiczne charakterystyczne są szczególnie dla mieszczaństwa. mogły być one tworze od różnych form imienia - niekoniecznie od głównej.