mandatariusz

W Austrii i Galicji przed 1848 r.: urzędnik policyjno-sądowy na wsi, funkcjonariusz dominialny sprawujący pod kontrolą państwową władzę policyjno-prokuratorską nad poddanymi chłopami. Funkcję tę wykonywał z ramienia właściciela dominium, więc był de facto urzędnikiem prywatnym w dobrach właściciela. Mandatariuszom podlegały m.in. areszty wiejskie. Zajmował się korespondencją z wójtami, oraz cyrkułami, zwoływał sesje, zajmował się sprawami opieki wobec małoletnich, ściągał podatki, kary, zatrudniał służbę ekonomiczną (np. dozorców, leśników, folwarcznych), prowadził kasę. Był to urzędnik nielubiany przez chłopów, z tej racji w czasie rabacji galicyjskiej, wielu z nich zostało zamordowanych. Mandatariusz miał 4 razy niższe uposażenie niż justycjariusz. Mieszkał na ogół w dobrach właściciela dominium, ale z racji na nieprzychylność jego funkcja była niepewna. Z tej racji starał się o równoległe prowadzenie funkcji np. ekonoma.
Analogiczna funkcja w Stanach Zjednoczonych to popularny "szeryf". Do jego kompetencji należały sprawy prokuratorsko-policyjne (śledcze i porządkowe), przy czym szeryf był urzędnikiem państwowym, a mandatariusz prywatnym - dominialnym.

[oprac: mikor i GP]