rycerz

Nazwa polska wywodzi się od niemieckiego "Ritter", poprzez czeskie "rytir" - oznaczające jeźdźca. Również w innych krajach słowo to ma związek z jazdą na koniu. We Francji i innych krajach zachodniej Europy proces tworzenia się rycerstwa przebiegał od XI-XIII wieku - kiedy to ustalały się zasady, zwyczaje, etos, wzorce. Rycerstwo wywodzi się z grupy społecznej służącej zbrojnie księciu lub królowi - a więc najbliższych i najbardziej zaufanych a zarazem najbardziej wpływowych osób. Mieli oni obowiązek nie tylko osobiście bronić, lecz też zarządzać tworzeniem grup wspierających stan rycerski. Otrzymywali więc ziemię, prawa i obowiązki - w ten sposób kształtując warstwę szlachecką.
W Polsce - chociaż drużyna wojów istniała już z pewnością w IX wieku niewiele o niej wiemy. Ideał rycerski, ustalenie etosu i praw a także usystematyzowanie się warstwy szlacheckiej nastąpiło w wiekach XIV-XV. W Polsce proces ten przebiegał jednak inaczej niż w krajach zach. Europy, znalazło się na naszych ziemiach bowiem w warstwie szlacheckiej dużo więcej osób (rodzin). Miało to niezwykle istotny wpływ na relacje między grupami społecznymi, oraz na pozycję szlachty - która w Europie szybko stała się grupą niezwykle bogatych arystokratów posiadających niewolników, w Polsce natomiast pozostając bardziej "obywatelami" z prawem głosu i odpowiedzialnością za ludzi nieszlachetnych. To z kolei spowodowało rozwój innych pryncypiów, zasad moralnych i społecznych - który doprowadził w krajach Europy do upadku obyczajów a w Polsce do stworzenia ustroju demokracji szlacheckiej - wyjątkowej na skalę światową. Ustrój ten został potem zniszczony przez arystokrację wzorującą się na ideach europejskiego kosmopolityzmu.
Nie mniej jednak etos średniowiecznego rycerstwa zaowocował całym szeregiem utworów literackich jak "Pieśń o Cydzie" "Legenda o Rolandzie" "Legenda o królu Arturze", "Legenda o rycerzach śpiących pod Giewontem" "Legenda o krakowskich gołębiach" i in.. Turnieje rycerskie stanowiły niezwykle ważny element życia społecznego, a warstwa rycerska stanowiła wszędzie kanwę społeczeństwa.

W heraldyce symbolika rycerska stanowi najważniejszą grupę mobiliów. Są to zarówno pełne postacie jak i elementy uzbrojenia (tarcze, miecze, halabardy, rękawice . in.). Czasem jest to ramię, a nawet zbrojna noga - odnoszące się do czynów lub wydarzeń na polu walki. Postać rycerza na koniu - szczególnie nakrytego kropierzem - świadczyła o starożytności rodu. Jest symbolem obrony, opieki nad uciśnionymi, pomocy królowi.
Wśród licznych postaci o przedstawieniach rycerskich jest m.in Pogoń Litewska (rycerz na koniu z wzniesionym nad głowę mieczem i podwójnym krzyżem na tarczy), św. Jerzy (rycerz zabijający smoka), Michał Archanioł (rycerz pieszy), św. Marcin (konny rycerz odcinający połę płaszcza żebrakowi) i in.

Lista najbardziej znanych polskich rycerzy
Herby z tym symbolem (szukaj też opisów elementów uzbrojenia)