karbowy

Gospodarz gumienny (włodarz), zwany także w różnych okolicach karbownikiem, gumiennym lub włodarzem, który rejestr na karbach utrzymuje. Każdy karbowy miewał dawniej laskę czworokanciastą, aby na czterech jej bokach mógł karbić czyli zacinać karby. Laskę taką zwano „karbem” lub „karbą”. „Karbnikiem” (carbarius) nazywano urzędnika żupnego, a „karbarją” — żupę solną. Wyrazy te, jak twierdzi Karłowicz, pochodzą w średniowiecznej łacinie z języka polskiego.

[Gloger Z., Encyklopedia staropolska...]

Osoba odpowiedzialna za nadzór pracy chłopów zatrudnionych w folwarku. Zatrudniał parobków i odpowiadała za wykonanie przez nich prac polowych.

Karbowy miał kij, a wykonywane na nim nacięcia rejestrowały ilość wykonanej pracy; czynność nacinania w celu ewidencyjnym nazywano"karbowaniem". Po nacięciu karbów kij rozłupywano wzdłuż na dwie części w taki sposób, żeby karby były widoczne na obu częściach. Jedna część pozostawała u karbowego, a druga u chłopa wykonującego pracę. Ten sposób bardzo dobrze zabezpieczał przed sfałszowaniem zapisu, ponieważ usunięcie karbu, czy nacięcie dodatkowego tylko na jednej połówce kija jednoznacznie wskazałoby winnego.

W ros. ks. metr.: Дворский карбовый albo Надсмотрщик