numizmatyka

Jedna z nauk pomocniczych historii zajmująca się formami płatności, wyrażania wartości w formie najpierw realnej (zastępczej), potem symbolicznej. Pierwotnie numizmatyka zajmowała się tylko monetami kruszcowymi, z rzadka zwracając uwagę nawet na płacidła. W wąskim znaczeniu nazwa odnosi się do kolekcjonerów monet. Numizmatyka odnosi się też do pojęć ekonomicznych.

Pierwszym znanym polskim opracowaniem numizmatycznym jest rozprawa o monetach hebrajskich profesora Stanisława Grzebskiego z 1568 roku. Naukowe podstawy stworzył Hilary Eckhel, zm. 1798, a w Polsce Tadeusz Czapski i Joachim Lelewel. Pierwszy polski podręcznik do numizmatyki wydał Marian Gumowski zm. 1974. Za pierwszego kolekcjonera uważa się Francesco Petrarkę zm. 1374 a w Polsce biskupa Stefana z Heidelbergu (zm. 1495).

W 1526 roku Mikołaj Kopernik wydał dzieło "O urządzeniu monety" w którym zawarł prawo mówiące, że pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy (podczas gdy ten drugi jest gromadzony, ten pierwszy staje się podstawą obiegu). Prawo to rozszerzone na inne pojęcia, znane jako "Prawo Kopernika-Greshama" jest podstawą współczesnej ekonomii.

W Polsce znajdowane są zabytki i skarby z wszystkich epok produkcji pieniądza i płacideł. Najwcześniejsze rodzimego pochodzenia znajdowane są w rejonie od Gniezna do Elbląga, a także Lublina i górnej Wisły. Świadczy to o rozbudowanych kontaktach handlowych a także produkcji materiałów atrakcyjnych dla innych państw (np. bursztynu).