Ksawery Markowski

Ksawery Markowski, syn Bernarda, szlachcic herbu „Szeliga” urodził się w 1813r. w Zgierzu k. Łodzi w ówczesnym Królestwie Polskim. W wieku około 30 lat przybywa do Choroszczy do tworzonej prze Christiana Augusta Moesa fabryki sukna i kortu, późniejszej potęgi przemysłowej Choroszczy. Jako, że przybył ze Zgierza, miejscowości od lat związanej z przemysłem sukienniczym otrzymał posadę przy uruchamianiu i obsłudze maszyn.

Po kilku latach zawiera związek małżeński z mieszczanką wyznania prawosławnego Marią Jakowlewną. W małżeństwie rodzi się 7-ro dzieci, dwie córki i pięciu synów. Osiedlają się w Uroczysku Dzikie, które wówczas należało do majątku Choroszcz i było własnością Grafini Honoraty de-Moni. Z chwilą pojawienia się ruchów niepodległościowych w okolicach Białegostoku, Ksawery Markowski tworzy partię powstańczą liczącą 31 osób pochodzących z Choroszczy i okolic. Jako 50-cio letni patriota osobiście dowodzi utworzonym oddziałem i ściśle współpracuje z grupami powstańczymi szczególnie z Jaworówki, Leńc, Dobrzyniewa i Pogorzałk. Jesienią 1863r. do Uroczyska Dzikie przybywa dwóch żołnierzy carskich – zapewne zwiadowców, pod pretekstem nabycia dla swojej stacjonującej w Białymstoku jednostki wojskowej kwaszonej kapusty. Ksawery Markowski obu tych żołnierzy, z których jeden był w stopniu oficera, zaprosił do swego dworku, łudząc ich nadzieją nabycia nawet większej ilości kapusty. Po cichu wysłał pracującego u niego przy tarciu drzewa robotnika, najprawdopodobniej o nazwisku Łotowski ze wsi Dzikie, do Jaworówki z zawiadomieniem o pobycie u niego dwóch żołnierzy rosyjskich. W rezultacie kilkunastu przybyłych z Jaworówki należących do powstańczego spisku mieszkańców tej wsi zlikwidowało obu żołnierzy carskich. W kilka dni później, idący tropem obu zaginionych żołnierzy, oddział wojsk carskich przybył do Uroczyska Dzikie i aresztował Ksawerego Markowskiego oraz wykorzystanego w charakterze gońca tracza, osadzając obu w więzieniu w Białymstoku. Obciążające zeznania złożyła służąca Ksawerego Markowskiego, która nawet wskazała ślady krwi na celowo niedbale umytej przez siebie podłodze.

Na mocy Konfirmacji Dowódcy Wojsk Wileńskiego Okręgu Wojennego Ksawery Markowski zostaje skazany na śmierć przez rozstrzelanie. Powodem kary śmierci jest udział w powieszeniu 2-ch żołnierzy.

Publiczna egzekucja zostaje wykonana w dniu 14/26.10.1863r. w Choroszczy. Po odczytaniu wyroku na rynku przed kościołem rozstrzelania dokonano na ogrodach za klasztorem Dominikanów. Ciało zakopano na miejscu kaźni, które później kozacy dla uniemożliwienia jego znalezienia i dokonania pochówku, dokładnie zatratowali kopytami swoich koni. Przez pewien okres miejsce to było dokładnie strzeżone przez oddziały kozackie aby uniemożliwić mieszkańcom jego uhonorowanie i doprowadzić do jak najszybszego zapomnienia