Eugeniusz Kessler

ur. w Warszawie w r. 1836. z ojca Leopolda, nadradcy skarbowego i matki Praksedy z Sobockich, gimnazyum ukończył w Warszawie w r. 1854. W bomu rodzinnym Kesslerów serdecznie była przechowywaną tradycya narodowa i żywo w umysłach tkwiła pamięć 1831. roku. Ojciec służył jako ochotnik w legii nadwiślańskiej razem ze stryjem Ludwikiem, który w jednej z małych potyczek ranny, został wzięty do niewoli i wysłany następnie na Kaukaz, gdzie odbył kilkuletnią kampanię przeciw sławnemu przywódcy wolnych podówczas jeszcze Czerkiesów, Schamilowi.
Po ukończeniu szkół wstąpił Eugeniusz Kessler do komisyi skarbowej i pracował w sekcyi technicznej. W organizacyi powstańczej początkowo nieznaczne zajmował stanowisko, jako setnik bowiem powołany został celem uświadamiania warstw rzemieślniczych w Warszawie. Dopiero w styczniu 1863. ówczesny naczelnik miasta Warszawy, Bobrowski, który zginął w pojedynku z Grabowskim w znanej aferze dyktatury Langiewicza, wysłał go za granicę celem przyspieszenia transportu broni. W tym celu wyjeżdżał Eugeniusz Kessler do Księstwa Poznańskiego, gdzie porozumiewał się z Witoldełn Turno, który zginął wkrótce w jednej z wycieczek z Księstwa Poznańskiego oraz z posłem Gutry'm w Berlinie. Misya ta nie zdołała odrazu osiągnąć zamierzonego skutku, albowiem broń w Belgii była dopiero zamówioną i w ogóle nie spodziewano się w Księstwie, że tak prędko będzie potrzebną.
Dla aktywowania powstania przeniósł się tymczasem z Warszawy na prowincyę szereg członków tamtejszej organizacyi. Do województwa mazowieckiego wysłany został Stanisław Frankowski jako komisarz Rządu Narodowego a Eug. Kessler został przydany mu ku pomocy wraz z innymi członkami organizacyi warszawskiej. Usiłowania celem wywołania zbrojnego ruchu zawiodły z powodu braku broni a ponieważ z zagranicy nie nadchodziła zbierano broń myśliwską i przysposabiano kosy. Z tego powodu oddziałów powstało niewiele i dopiero z początkiem kwietnia ruch powstańczy żywiej się obudził.
Z chwilą gdy z wiosną Stanisław Frankowski wysłany zosta! za granicę przez Rząd Narodowy, zostaje Kessler mianowany w jego miejsce komisarzem województwa mazowieckiego, przyczem dodano mu do pomocy Ludwika Dygata, Mieczysława Weinerta, brata stryjecznego Juliana i Adama Bełżyńskiego jako sekretarza.
Obowiązki komisarza polegały głównie na przygotowaniu organizacyi wojskowej, w czem pomocnymi mu byli tzw. organizatorowie wojskowi i w wszelkich innych czynnościach organizacya samych oddziałów pod względem dowództwa. Naczelnikiem cywilnym województwa był Ludwik Świątkiewicz z zakresem działania, obejmującym skarbowość i komunikacyę.
Najsilniejszy ruch powstańczy w województwie przypadł na czerwiec —wrzesień 1863. W tym czasie stracił Kessler brata młodszego, Zygmunta, który poległ pod Brdowem. Naczelnikami wojskowymi województwa mazowieckiego byli Mielęcki, oficer z Księstwa Poznańskiego, który zginął z otrzymanej rany, Zieliński, oficer w służbie rosyjskiej, Callieur, Poznańczyk, Raczkowski, oficer, Seifried, Mierosławczyk.
Pod koniec 1863. następuje zmiana organizacyi przez zamianowanie komisarzy pełnomocnych. Dla województwa mazowieckiego przeznaczono Tomkiewicza, Kessler pozostał przy nim celem informacyi i zastępstwa, objął też przewodnictwo tajnego sądu wojewódzkiego. Moskale tropili za nim i za wszelką cenę starali się go dostać w swe ręce, raz nawet jeden z żandarmów narodowych, nauczyciel ludowy poniósł śmierć pod nahajkami kozackiemi za to, że nie chciał wydać miejsca pobytu Kesslera.
W styczniu 1864 r. kiedy Moskale z powodu małej liczby oddziałów powstańczych silnie grasowali po województwie i tropili za Kesslerem, trudno wprost było utrzymać się i z pożytkiem dla organizacyi pracować. Wobec tego został Kessler dekretem Rządu Narodowego z 26 stycznia 1864. — 1. 140 przeznaczony do organizacyi w zaborze pruskim, gdzie od 12 lutego do 22. kwietnia 1864. pełnił obowiązki komisarza województwa średzkiego a następnie po dzień 20. czerwca 1864. był zastępcą komisarza pełnomocnego na zabór pruski z siedzibą w Poznaniu. Po rozwiązaniu tymczasem organizacyi udał się Kessler na krótki pobyt do Szwajcaryi a następnie w końcu r. 1864. do Paryża.
Brat starszy Władysław, który był czynny w organizacyi warszawskiej a po odkryciu i straceniu członków Rządu Narodowego w r. 1864. został członkiem tegoż Rządu, emigrował z Warszawy i umarł w Paryżu, pochowany w grobie zasłużonych Polaków.
W Paryżu przebył Kessler oblężenie, zaciągnąwszy się do batalionów ochotniczej gwardyi narodowej, która miała obowiązek urządzania wycieczek za miasto przeciw Prusakom. Uczynił to jak wielu naszych rodaków w celu zaznaczenia wdzięczności dla Francyi, chociaż mógł go od służby uwolnić zarówno wiek przekroczony, jak i charakter cudzoziemca. W dzień kapitulacyi wystąpił z gwardyi jak prawie wszyscy Polacy. W czasie bratobójczej walki zbuntowanych batalionów gwardyi narodowej przeciw rządowi republikańskiemu, którego siedzibą był Wersal, udziału Kessler nie brał a w walce tej według jego zdania brało udział może cokolwiek więcej nad stu Polaków i z tego powodu, że wobec wszelkiej stagnacyi pracy w tym czasie i braku zarobków w Paryżu służyli tylko dla żołdu, nie mając środków utrzymania. Niesłusznem było zatem rozdrażnienie Wersalczyków po zdobyciu Paryża, które objawiło się w doraźnem rozstrzelaniu Polaków w większej części takich, którzy żadnego udziału we walce nie brali a ono tłómaczy się tem, że naczelne dowództwo wojsk komuny objął jako główno dowodzący Jarosław Dąbrowski. Przy wzięciu Paryża przez Wersalczyków nie był, bo wyczerpany fizycznie długiem oblężeniem a następnie moralnie, widokiem bratobójczej walki, wyjechał na kilka dni przedtem na prowincyę.
W roku 1872, na skutek ogłoszonego konkursu przez Wydział krajowy, dzięki nadzwyczajnej życzliwości dla emigrantów ówczesnego marszałka, Leona ks. Sapiehy, otrzymał posadę inżyniera budowy dróg krajowych i w dniu 15. marca 1872. przybywa do Galicyi.