Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.

Tytus O'Byrn

Zdjęcie powstańca styczniowego Tytus O'Byrn
Tytus O'Byrn (nie O'Brien de Lacy[8]) Ur. 4.1.1839 Irlandka k. Brześcia Litewskiego, zm. 1897 Nowy Targ. Syn Feliksa i Aleksandry Falconi. Potomek irlandzkiej rodziny jakobickiej, której przedstawiciel wyemigrował do Polski na początku 18 w.
W grudniu 1862 ukończył Akademię Sztabu Generalnego w Sankt Petersburgu.[1] Krótko po tym, według przekazów rodzinnych, miał przyłączyć się do powstania styczniowego, używając pseudonimu "Grzymała". Pojawiające się w literaturze wzmianki jakoby walczył w oddziale Żuawów Śmierci nie zostały potwierdzone, choć był tam oficer o takim pseudonimie. E. Maliszewski uważał jednak, że O'Byrn mógł opuścić armię rosyjską dopiero na początku maja 1863 gdy rozpoczęło się powstanie na Litwie, i identyfikował go z "Grzymałą", dowódcą partii na Podlasiu walczącym tam od maja 1863 zanim w sierpniu dołączy do gen. "Kruka".[2]
Walczył na pewno oddziale Michała Heydenreicha, biorąc udział w bitwie pod Żyrzynem oraz pod Kockiem, gdzie został ranny. W późniejszym podaniu o przyjęcie do Towarzystwa Weteranów we Lwowie napisał tylko o kontuzji pod Kockiem oraz że przez jakiś czas sprawował funkcję Naczelnika [Wojennego] Województwa Podlaskiego.
Prawdopodobnie w 1864 znalazł się na emigracji. W kolekcji J.P. Blocha Ad Usque Fidelis [3] znajduje się zdjęcie podpisane Tytus O'Byrn w stroju powstańczym z pieczątką zakładu fotograficznego w London, Canada West - od 1868 prowincja nazywa się Ontario. Tytus mógł tam pracować przy budowie linii kolejowych, którą nadzorował polski inżynier Kazimierz Gzowski. Powrócił jednak najpóźniej w 1866. W 1870 wziął udział w wojnie francusko-pruskiej jako ochotnik, uciekł z niewoli po bitwie pod Sedanem, po czym włączył się w akcję próby utworzenia Legionu Polskiego. Wyznaczony na dowódcę w zastępstwie przebywającego w Paryżu Jarosława Dąbrowskiego, poniósł porażkę. Krytykowany za nieudolność przez Bronisława Wołowskiego[4], bronił się w cyklu artykułów zamieszczonych w krakowskim "Kraju"[5]. Po zakończeniu Komuny Paryskiej przez krótki czas był więziony przez władze francuskie; podobno wskutek pomyłki; uratowało go może wstawiennictwo generała Ludwika Bystrzonowskiego i innych oficerów.
Powróciwszy do Polski, zamieszkał na terenie zaboru austriackiego, początkowo we Lwowie, później w Nowym Targu, gdzie przez wiele lat był na stanowisku p.o. inżyniera wydziału krajowego, nadzorując budowę linii kolejowych. Był w Nowym Targu pierwszym prezesem Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, udzielał się na uroczystościach rocznicowych, ale nie zajmował polityką. Zmarł w Nowym Targu w 1897; jako miejsce jego pochowku niekiedy cytowany jest Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, jednakże brak na ten temat danych.[6]
Źródło
Opracowanie GP
Nadawca
Katarzyna Gmerek
Uwagi
Problemem otwartym jest udział w Powstaniu braci Tytusa. Jeden z nich, niewymieniony z imienia, wspomniany został w relacji Tymoteusza Łuniewskiego, który walczył pod Żyrzynem i pamiętał że był tam także oficer "O'Byrn, brat dowódcy".[7] W metrykach udało się znaleźć dwóch braci Tytusa, Karola ur. 1841 i Adolfa ur. 1843 jednakże mogło być ich więcej. W pracy Diakova wymieniony jest Karol O’Byrn, podoficer piechoty, którego podejrzewano o udział w jakichś spiskach i z tego powodu przeniesiono do Woroneża w październiku 1861 oraz Jan O'Byrn zwolniony z korpusu kadetów za nieprawomyślne zachowanie w 1859, brak otczestwa oznacza ze autor nie był pewien co do ich relacji do Tytusa o którym pisał.
Rodzinę O'Byrn/d'Obyrn, służącą w wojskach Rzeczpospolitej od 1725 należy odróżnić od innej rodziny pochodzenia irlandzkiego, O'Brien de Lacy, znacznie zamożniejszej i znanej w armiach Habsburgów oraz carów, zanim osiedliła się pod Grodnem na przełomie XVIII i XIXw.

Źródła:
[1] - Gmerek Katarzyna, Tytus O’Byrn z Irlandki, powstaniec 1863 roku, The Irish Polish Society Yearbook. vol. VII, 2020, s. 67-88.
[2] - Maliszewski Edward, Z dziejów partii Grzymały, Rocznik Weteranów 1863 z kalendarzem na 1925 rok, Warszawa : Polskie Biuro Wydawnicze Kresy, s. 36-39.
[3] - Bloch Przemysław Jan, Ad usque fidelis. Ikonografia irredenty polskiej w zbiorach fundacji rodzinnej Blochów. Cz. 1. 345, 2016.
[4] - Wołowski Bronisław, Polacy w rewolucji paryzkiej: kilka szczegółów odsłaniających kulisy rządu wersalskiego, Lwów: F.H. Richter, 1871.
[5] - O'Byrn Tytus, O’Byrn T. O Legionie Polskim we Francji w czasie ostatniej wojny pruskiej w latach 1870 i 1871. „Kraj” Nr 36, 37,38,39,41,42; 1872.
[6] - Białynia-Chołodecki Józef, Cmentarzyska i groby naszych bohaterów, Lwów, 1928.
[7] - Roguski Mirosław, Tymoteusz Łuniewski – od powstańca do pozytywisty Powstanie styczniowe w pamiętniku Łuniewskiego, "Rocznik Liwski" T. VII, 2014.
[8] - O’Byrn Tytus, [list do n.n.], Biblioteka Czartoryskich, MS, 6675, 2.01.1881 (rkps)
METRYCZKA REKORDU
Id
67996
Imię
Tytus
Nazwisko
O'Byrn
Zdjęcie
Artykuł
brak
Nadawca
Katarzyna Gmerek
Źródło
Opracowanie GP
Link do tego rekordu
Link wewnętrzny GP (BBCode)
Cytowanie naukowe