Jan Matejko

Ur. 24.6.1838 Kraków, zm. 1.11.1893 Kraków. Syn Franciszka Ksawerego i Joanna Karoliny Rossberg. Artysta malarz. Autor wielu dzieł o tematyce historycznej.

Jego związki z Powstaniem nie są spektakularne choć trwałe. Jan nie mógł uczestniczyć w walkach z racji na wadę wzroku, ale oferował się, że zawiezie broń do Czernichowa, dp przyjaciela i przyszłego szwagra - księdza Stanisława Giebułtowskiego (znalazł się jednak inny sposób).
Inny jego przyszły szwagier - Stefan Giebułtowski (Jan ożenił się z Karoliną Giebułtowską w 1864 roku) - zginął pod Miechowem.
Razem z Józefem Szujskim uczestniczyli w pracach przygotowania powstania. Sam również w przebraniu węglarza zawiózł broń do obozu Langiewicza (na co celnicy przymknęli oko pomimo słyszalnego pobrzękiwania).
"Porozumiawszy się więc z Józefem Szujskim i przebrawszy się obaj za węglarzy, przewozili oni w zawęglonych na wierzchu wozach broń i inne powstańcze przybory, zabierając je od Wojczyńskiego w Krakowie i przewożąc do obozu Langiewicza (...) Siedząc tak obaj, tak artysta jak i historyk, , na prostych wozach jako węglarze, jeździli przez Michałowice do obozu. (...) Kilkakrotne jednak te wycieczki wkrótce urwały się, bo nie było z nich korzyści"[5] "Za Langiewicza dostawiał broń do Goszczy. Wyprawiono ich dwóch, malarza z poetą, Matejkę z Szujskim. Jecvhali na pace w której karabiny tak źle były ułożone , że tłukły się i rzegotały cały czas. Straże bardzo grzecznie udawały że nie słyszą, i puściły ich. Dojechali szczęśliwie"[6]

Jan Matejko był kwestorem podatku narodowego.[8] Wspierał braci - Edmunda i Kazimierza walczących w Powstaniu. Sam przekazał bardzo dużą sumę 500 guldenów (złotych reńskich) na cele powstańcze. 15 marca 1864 został wezwany na przesłuchanie na zamek.[1][9] W maju 1864 księgarz Juliusz Wildt złożył na niego skargę do władz austriackich, że ów domagał się od niego wpłaty podatku narodowego pod rygorem następstw. (Za tę skargę Wildt został przez sąd narodowy skazany na wyjęcie spod prawa - czyli ogłoszono zakaz nabywania u niego czegokolwiek).[7]

Po powstaniu jego twórczość jako znanej osoby nie mogła być wybitnie rażąco patriotyczna, zresztą sam uważał że należy docierać do wyobraźni przez opowieść historyczne. Dlatego namalował tylko jedno dzieło ściśle związane z Powstaniem alegorię pt. "Polonia - Rok 1863". Związki i symbolika są jednak też widoczne w innych dziełach. Do jego prac pozowali powstańcy - m.in. Bolesław Dłuski, Włodzimierz Cielecki i in.
Jest pochowany na cm. Rakowickim w głównej Alei.