Rawa Mazowiecka

Rawski zamek wzniósł prawdopodobnie książę mazowiecki Siemowit III w celu wzmocnienia obronności południowo-zachodniego skrawka Mazowsza. Przypisanie tej inicjatywy księciu wynika z przesłanek historyczno-architektonicznych oraz zapisków kronikarza Jana z Czarnkowa. Niektórzy historycy za podstawowe źródło przyjmują jednak kroniki Jana Długosza, według którego fundatorem warowni był król Kazimierz Wielki. Nieznana jest również dokładna data rozpoczęcia prac budowlanych; wiadomo jedynie, że zasadniczą formę uzyskał zamek w ostatniej ćwierci XIV stulecia. Początkowo miasto i twierdza wchodziły w skład księstwa czerskiego, następnie płockiego, a od połowy XV wieku stanowiły siedzibę samodzielnego księstwa rawskiego. Niedługo potem (1462), po śmierci ostatniego przedstawiciela lokalnej linii Piastów Władysława II księstwo rawskie przyłączone zostało do Korony. W tym samym roku na zamku gościł Kazimierz Jagiellończyk, a Rawa Mazowiecka została stolicą województwa i z czasem wyrosła na jedno z największych miast w regionie. W roku 1507 budowlę zniszczył wielki pożar, ale już dwa lata później rozpoczął się trwający dziesięć długich lat (i kosztujący 130 florenów) remont, w wyniku którego podwyższono mury obwodowe i wieżę. Całe założenie dodatkowo ufortyfikowano i przystosowano do potrzeb użycia broni palnej. Końcowe efekty były na tyle zadowalające, że zdecydowano się założyć tutaj skarbiec; od 1559 roku na zamku przechowywano tzw. skarb kwarciany, czyli pieniądze przeznaczone na utrzymanie królewskiej armii.
Intensywny rozwój technik wojennych sprawił, że sto lat później warownia nie spełniała już należycie swej roli i okupujący Rzeczpospolitą Szwedzi nie mieli większego problemu, żeby ją zdobyć i żadnych skrupułów, aby później doszczętnie okraść. Wycofując się próbowali cały gmach wysadzić w powietrze, co na szczęście nie do końca im się udało. Niedługo potem w rawskiej twierdzy osadzono jednego z wysokich oficerów szwedzkich Pontusa De La Garde. W historii funkcjonowania zamku był to już drugi ważny skandynawski "gość" jego lochów. Pięćdziesiąt lat wcześniej, w roku 1601 więziono tutaj Karola Gyllenhjelma, generała i nielegalnego syna późniejszego króla Szwecji Karola IX. Po przejściu wojennej nawałnicy częściowo opuszczony obiekt niszczał, a w XVIII wieku był już ruiną. W roku 1776 sejm znalazł wprawdzie środki na jego odbudowę, której podjął się miejscowy starosta Feliks Lanckoroński - musiała być ona jednak bardzo prowizoryczna, bowiem już w 1794 roku zamek ostatecznie opustoszał. Na polecenie władz pruskich rozpoczęto wówczas rozbiórkę całego założenia z przeznaczeniem na pozyskanie materiału budowlanego. Przerwano ją w roku 1820 po utworzeniu Królestwa Polskiego. Pozostała już wtedy praktycznie tylko wieża, w którą w 1859 trafił piorun, niszcząc jej górne partie. Dalsze dzieje budowli związane są z pracami konserwatorskimi prowadzonymi w latach 1954-58. Zrekonstruowany fragment zamku pełni od tego czasu funkcje muzealne.

Czeczot Katarzyna