Dokszyce (Докшыцы) – parafia p.w. Św. Trójcy. Historia parafii 1608-1946 r.
1608 - fundacja parafii
Dnia 27 grudnia 1608 r. dokonano podpisania dokumentu funduszowego dla nowo powstającego kościoła, w dekanacie oszmiańskim, położonego w miejscowości Dokszyce.
Wiadomo, że tej parafii przyznano prawo posługiwania się dochodami z dwóch folwarków: Turki i Szymonowce oraz z Jurydyki w Dokszycach, a także 2 wsi [24 domy włościańskie i 4 ogrodowe]. Niedługo później, Sejm w Warszawie w dniu 19.01.1609 r. przywilejem króla Zygmunta III Wazy potwierdził tę darowiznę.
1635-1651 - w dekanacie mińskim.
W 1635 ówczesny biskup diecezji wileńskiej ks. Abraham Wojno dokonał podziału na 10 dekanatów, i od tego to czasu, ta niedawno powstała parafia Dokszyce należała do dekanatu mińskiego.
XVII w. - W połockim dekanacie.
Dosyć zasobne dobra parafialne w Dokszycach, liczące w 1653 r. 60 dymów i mające według zestawień podatków wnosić do skarbu państwa dochód równy 90 zł.
Po podjętej w tym czasie reorganizacji administracji kościelnej, parafia Dokszyce należała do dekanatu połockiego na terenie wileńskiej diecezji.
Czas wojen z Moskwą i Szwecją.
Dokszyce podzieliły los innych majątków kościelnych rabowanych przez najeźdźcę, bowiem rejestr „podymnego” z 1673 r. podaje o naliczaniu tego podatku od 13 dymów. Podobnie gdy w latach 1674-1676 r. wizytował diecezję wileńską prałat archidiakon Mikołaj Słupski, którego raport znany jest nam dziś tylko z relacji zamieszczonej w XX w. na łamach wileńskiego czasopisma, gdzie informując o Dokszycach, wspomniano że był tu „kościół ogniem spalony.” W roku 1669 wspomniano kolejny raz o przynależności Dokszyc do dekanatu połockiego.
1672-1677 – proboszczem ks. Stefan RAKOWSKI.
Nazwisko tego plebana przytacza jeszcze w latach trzydziestych XIX w. dokszycki proboszcz wspominając go jako dziekana połockiego i plebana dokszyckiego.
1690 – prob. ks. Karol MĘGOLIN (kanonik).
Prawdopodobnie Dokszyce należą do powiatu oszmiańskiego , a proboszcz: „w Bogu wielebny ks. Karol Męgoli[] kanonik i prokurator przewielebnej kapituły żmojdckiej”, wnosił podatek podym z 159 domów własność Kościoła katolickiego.
Po 1691 – proboszczem ks. Michał JUDYCKI.
Prawdopodobnie kapłana tego na stanowisko plebana Dokszyckiego desygnowała rodzina Judyckich, Niestety sprawa została zakwestionowana przez Kapitułę żmudzką mającą prawo „kolacji” wobec tej parafii, później ks. Judycki został odwołany z urządu.
Ok. 1698 r. – proboszczem ks. Jan BUDROWICZ.
Jak już zaznaczono wprowadzenia na urząd dokonano z inicjatywy biskupa Brzostowskiego, trzeba więc umiejscowić jego prace przed rokiem 1700, bo dokumenty wizytacji przeprowadzane w latach 1700-1717 r. podają nazwisko jako już byłego plebana.
1700 r. – proboszczem ks. Michał KUBLICKI.
Wewnątrz kościoła znajdowały się trzy ołtarze: Główny z obrazem Trójcy Świętej, a wyżej nad nim św. Jerzy mający po bokach figury św. Piotra i Pawła. Boczny ołtarz (po stronie Ewangelii) poświęcony został Matce Bożej, a czczony tu obraz zawierał srebrne korony, wota i dary ze szlachetnymi kamieniami. Drugi boczny ołtarz poświęcony był Panu Jezusowi przywiązanemu do słupa.
Kaplice znajdowały się w miejscowościach: Czernica – kaplica w dobrach kasztelanica Judyckiego, Borsuki – kaplica p.w. św. Piotra i Pawła, również w dobrach rodziny Judyckich, Zamosze – świątynia w majątku Jana Deszpot Zenowicza.
1708 – spalenie kościoła.
Wojny prowadzone na początku XVIII wieku pomiędzy carem rosyjskim Piotrem Wielkim i królem szwedzkim Karolem XII przyprowadziły zniszczenia do Dokszyc. Otóż w lipcu 1708 r. wojska związane z korpusem szwedzkiego generała Loewnhaupla napadły na miasteczko paląc kościół, budynek szkoły parafialnej i część drewnianej zabudowy.
1709-1718- prowizoryczna świątynia.
Przez kilka lat życie religijne parafii, koncentrowało się wokół drewnianego budynku, o kształtach niezbyt ładnej konstrukcji, skoro go nazwano później: „szopą”.
1719-1720 - proboszczem ks. Adam KIEŁPIŃSKI.
Stan kościoła w roku 1722 był chyba żałosny, jeśli sadzić po uwadze na temat tego obiektu, zapisanej przez wizytatora: „kościół i plebania doprowadzone były do ruiny (...), po folwarku Turki śladu nie było.”
Ok. 1730 –1742 – proboszcz ks. Józef BANIEWICZ.
Wspomagał w pracy jako wikary, a później pełnił tu obowiązki curata parafii ks. Michał Federowicz.
1742-1758 – proboszcz ks. Michał FEDEROWICZ.
Ks. Federowicz rozpoczął prace na urzędzie plebana dopiero po śmierci ks. J. Baniewicza, czyli w rok 1743, bo taką datę nosi napis na dzwonie.
Duszpasterstwo parafialne wspomagali w tym czasie następujący kapłani, których podpisy widnieją w księdze metryk z tego okresu: 1750 r. - ks. Michał Hrehorowicz , 1755-1757 r. - ks. Kazimierz Charewicz, a później w lipcu 1757 r. - ks. Piotr Zachowski.
W 1744 r. na terenie parafii istniały kaplice w miejscowościach: Słobodka, Zamosze, Hrebienie i w samych Dokszycach.
1758-1765 – proboszczem ks. Piotr ZACHOWSKI.
Nie była to osoba nowa w tym terenie, bo rozpoczynał ten kapłan prace w parafii Dokszyce jeszcze jako pomocnik ks. M. Federowicza, gdyż w latach 1757-1758 r. podpisywał się tytułem: „kurat”, a w maju 1759 r. umieszcza dopisek: „proboszcz”.
1765 [IX-XII] – proboszcz ks. Józef JANOWICZ.
1765-1766 – proboszcz ks. Kazimierz SAKOWICZ.
Odnośnie osoby nowego plebana dysponujemy tylko wspomnianym już podpisem z dnia 11.XII.1765 r., gdzie jednak umieszczono przy jego nazwisku tytuł: „proboszcz”.
1766-1769 – proboszcz ks. Józef TRZECIAK
W roku 1769 przeprowadzono podział finansowy z dochodów Dokszyckich pomiędzy Kapitułą a Plebanią i wtedy też, po raz kolejny przyznano prawo połowu w jeziorze Miadzioł proboszczowi dokszyckiemu. W VI.1769 r. obowiązki komendarza pełnił ks. Jerzy Korniłowicz.
1769-1790 – proboszcz ks. Jerzy KORNIŁOWICZ.
Wewnątrz świątyni umieszczonych było siedem ołtarzy z pozłacanymi rzeźbami. W tych ołtarzach na prezbiterium umieszczono: figurę „Ukrzyżowanego Chrystusa” w głównym, natomiast dwa boczne poświęcono: św. Stanisławowi biskupowi i męczennikowi oraz św. Jerzemu męczennikowi. Pozostałe ołtarze to obraz Niepokalanego Poczęcia Marii Panny oraz obraz św. Antoniego w srebrnej szacie. Wymieniono także trzy dzwony.
W parafii zatrudniony był także drugi kapłan ks. Karol Rohoza altarysta i wikariusz. Później obowiązki wikarego od 1789 r. pełnił ks. Szymon Tracewski,
1790-1834 – proboszcz ks. Szymon TRACEWSKI.
Prace remontowe rozpoczęto w 1791 r. Od 17.IX.1795 r. parafia Dokszyce znalazła się w nowej diecezji Inflanckiej, pojawili się duchowni, którzy przeszli z obrządku greko-katolickiego: ks. Józef Tracewskio ks. Bazyli Gińko.
Kaplice na terenie parafii znajdowały się w tych samych miejscowościach co poprzednio w więc: Janów, Hnieździłowo, Zamosz.
Wiadomo, że jeszcze w 1802 r. pomagał w parafii altarysta ks. Bazyli Gińko . komendarzem w latach 1805-1809 był ks. Wincenty Bałtruszewicz, natomiast altarystami są kolejno: w 1806 r. ks. Bernard Rydzewski , a w 1810 r. ks. Marcin Budowicz .
W tych dniach wojny napoleońskiej spaleniu uległa część zabudowy w Dokszycach.
Prace tych duszpasterzy wspomagał altarysta ks. Jakub Andruszkiewicz oraz pracujący i mieszkający jako filialista w Dziedzino ks. Szymon Tawieński, ponadto 1834 – ks. Karol Tracewski (p-p)
1834-1835 – proboszcz ks. Florian SZYMKIEWICZ.
Brak na razie dokładniejszych danych o tym kapłanie, gdyż podstawowa informacja to list z 3.VII.1834 r., wysłany po śmierci jego poprzednika na urzędzie plebana dokszyckiego.
1835-1854 – proboszcz ks. Antoni MASSALSKI.
Altarystą w tym czasie, lata 1836-1848 jest ks. Jan Końcewicz. Natomiast wikarymi kapłani: ks. Jan Kieraszewicz [1834-1835 r.], ks. Paweł Birutowicz [1839-1843 r.] i ks. Tadeusz Darguz [1842 r.]. Z pomocą przychodzą także kapłani bernardyńscy z Budsławia np. ks. Marcjan Wiskont [1832 r.] czy kapelan z Dziedziłowa ks. Łukasz Tubiewicz [1837-1839 r.]. W 1846 r. parafia liczy 1.792 kat.
1854 - 1857 – proboszcz ks. Józef BUTKIEWICZ.
Objęciu obowiązków proboszcza nastąpiło 3.VI.1854 r., kiedy w maju 1856 r. podpisywano dokument wizytacji parafialnej, kościół w Dokszycach był już odnowiony i zmieniono mu nieco kształt: „fronton wsparty na 6 okrągłych słupach”, a wszystko wskazuje, że przy tej pracy remontowej rozebrano wieże kościelne, bo zmieniły się też wymiary budynku: „wysokość 5 1/3, długość 9 2/3, szerokość 5 sążni.” Dzwonnica pomalowana na zielono, kryta gontem mieściła w sobie 4 dzwony.
1857-1862 – proboszcz ks. Łukasz SACJEWICZ.
Proboszcz nie był człowiekiem nowym w tym terenie, bo przez ponad 20 lat pracował w sąsiedniej parafii Kiemieszowce, i w 1857 r. dokonał przebudowy kaplicy cmentarnej, a rok później postarał się o postawienie dzwonnicy przy kościele .
1862-1867 – proboszcz ks. Tomasz SKORULSKI.
W 1863 r. parafia liczy 2.240 kat. , W roku 1867 w czasie kolejnej wizytacji dekanalnej, wikarym w parafii był 32 letni ks. Adolf Gorbatowski, a z powstałych wtedy dokumentów wizytacyjnych wynika że parafia obsługiwała kaplice w Dokszycach i Zaszcześlu
1868-1870 – proboszcz ks. Fortunat TOMASZEWSKI.
Podobnie jak jego poprzednik, pracował ks. Tomaszewski najpierw w sąsiedniej parafii Kiemieszowce, stad miał dosyć dobre zorientowanie w aktualnej sytuacji powiatu.
1870-1871 – proboszcz ks. Józef PIOTROWSKI.
Wikarym w roku 1870 był ks. Adolf Gorbatowski, jaki później przejmie obowiązki plebańskie, ale przez pewien czas był tu administratorem parafii.
1871-1872 – „vacat” – dziekan borysowski.
W katalogu wydanym na rok 1872 brak wyznaczonego proboszcza, możliwe, że czynili to kapłani z Borysowa lub Korzenia.
1872-1882 – proboszcz ks. Adolf GORBATOWSKI
Całkiem możliwe, że sprawował tu urząd administratora parafii jeszcze przed rokiem 1874 kiedy otrzymał uprawnienia plebańskie, o czym świadczyły podpisy młodego 35 letniego kapłana. W tym czasie [ok. 1874 r.] parafia liczyła 1550 katolików, a opiece proboszcza powierzono jeszcze dwa okoliczne kościoły: Berezyna z 1356 wiernych i Kiemieszew do którego należało 1246 katolikami, razem stanowiło to 4152 osoby.
II-V.1882 – „vacat”, opieka dziekana.
Od śmierci ks., Gorbatowskiego do objęcia rządów przez ks. Radziwiłło parafia była w zarządzaniu dziekana. Natomiast na podstawie niektórych dokumentów, gdzie znajduje się informacja z gospodarczego zakresu, informujące m.in. że dziekan Łukaszewicz rozdysponował dobra parafialne. W tym czasie 1885 r. parafia liczy 2.634 kat.
1882-1917 – proboszcz ks. Ignacy RADZIWIŁŁO.
Wiadomo za to, że w 1907 r. parafia liczy 4785 kat., obsługiwano w tym czasie na jej terenie trzy drewniane świątynie.
W lecie 1912 r. przeprowadzono w Dokszycach pierwszą od wielu lat wizytację biskupią. Dokonywał jej w dniach 31.07-03.08.1912 r. ks. abp Wincenty Kluczyński, w samych tylko Dokszycach do sakramentu bierzmowania przystąpiło 3.618 osób.
W czasie I wojny światowej parafia liczy pow. 3 tysięcy, obsługiwane są kaplice: Dokszyce, Zamosze, Zaszczesle, Zabojenie, Małe-Dolce oraz filialny kościół Berezyna.
1918-1930 – proboszcz ks. Franciszek CYBULSKI.
W roku 1927 parafia liczyła 2.749 katolików i obsługiwano na jej terenie 2 kaplice: Dokszyce i Zamosze.
1930-1933 - proboszczem ks. Zygmunt ŻEJDIS.
W tym czasie zmianie ulega liczebność parafii, i tak, gdy w 1930 r. liczono 2.600 katolików, to rok później już tylko 1.100, co związane jest z definitywnym podziałem parafii, przez utworzenie samodzielnej jednostki administracyjnej w Zaszcześlu-Królewszczyźnie, istniała też kaplica w wiosce Dziedzin.
1933-1935 – proboszczem ks. Józef WOŹNY.
W roku 1935 poświęcono nowa kaplicę, zbudowaną w miejscowości Czernica, w północno-wschodniej części parafii, przy dawnym trakcie do Połocka, a położonej wtedy niedaleko od granicy z ZSRR. Prawdopodobnie budowę podjęto z inicjatywy osadników wojskowych. Informacja w katalogu mówi: „Capellae (...) in Czernica, anno 1935 aedificat et benedicta”.
1935-1936 – proboszczem ks. Wincenty BORSUK.
W roku 1935 parafia liczyła tylko 1190 katolików. Dnia 8.VIII.1935 r. przeprowadzono w parafii wizytacje kanoniczną, w czasie której biskup udzielił bierzmowania 275 osobom. Zapisano wtedy też w protokóle, że: „kościół w dobrym stanie w aparaty należycie zaopatrzony”.
1936-1939 – proboszcz ks. Norbert BUDZIŁAS.
Obsługiwano w tym czasie w parafii Dokszyce 2 kaplice w miejscowościach: Dziedzino i Czernica Dnia 21.VIII.1937 r. miała miejsce kolejna wizytacja biskupia. Decyzją biskupa z dnia 28.X.1938 r. oddzielono od dekanatu nadwilejskiego parafię Dokszyce i Parafianów.
17.IX.1939 r. ucieczką ratował się także miejscowy duszpasterz ks. N. Budziłas. Nastąpiło to, jak wspominają ludzie, zaraz w pierwszych godzinach zajmowania terenu przez władzę sowiecką. Podobnie postąpił ks. R. Werbel, wikary z Parafianowa. Na miejscu pozostał starszy proboszcz Parafianowa ks. B. Tężyk.
1939-1943 – proboszcz ks. Bronisław SŁODZIŃSKI.
Na początku roku 1939 pracował jeszcze w Podświlu, jako rektor niedawno powstałej parafii i katecheta. Epizod pobytu wojsk ROA w Dokszycach zakończył się tragicznie gdyż we wtorek 16 sierpnia 1943 r., spalone zostało miasteczko i kościół.
1943-1944 – parafia bez kościoła i duszpasterza.
Prawdopodobnie po spaleniu się kościoła wyjechał z tego terenu również ks. Proboszcz.
1944-1945 – ks. Kazimierz GRZEGORCZYK (SDB)
Ks. K. Grzegorczyk przyszedł do pracy w Dokszycach w wieku 30 lat, skierowanie tutaj na urząd „czasowego administratora parafii” otrzymał 30.VIII. 1944 r. Nowy proboszcz po przyjeździe do Dokszyc zamieszkał w domu przy ul. Pionierskiej 38, a Msze św. odprawiał w domu p. Kaweckich, na ul. Mickiewicza.
1945-1948 – ks. Piotr BARTOSZEWICZ.
Kapłan ten mieszkał w odległej o 10 km miejscowości Porpliszcze i dojeżdżał do Dokszyc we wtorki i niedziele. 13.X.1948 skazano go na 25 lat pobytu w obozie. Zaraz po jego wyjeździe kaplicę w mieście zamknięto, a później rozebrano.
Dalsze losy parafii później, dziś istnieje tam już nowy kościół i 2 klasztory