Niewalda Waldemar (1940-2024)

Waldemar Franciszek Niewalda, ur. 10.7.1940 Warszawa, zm. 30.12.2024 Krzywaczka (szpital w Chrzanowie). Syn Eugeniusza Niewaldy, inżyniera budowlanego i Apolonii Krauze. Wnuk Franciszka Niewaldy, zesłanego na Syberię prawd. za udział w ruchach 1905 roku. Po matce blisko spokrewniony z "Polą Negri" - Apolonią Chalupec. Jego rodzina wywodziła się ze Śląska Opolskiego z miejscowości Brynica. Nazwisko Niewalda związane jest z czynnością karczowania lasów.

Lata młodości i wykształcenie

Pierwsze lata życia spędził w Warszawie, gdzie jako 4-latek przeżył Powstanie Warszawskie. Bombardowania i ukrywanie się w piwnicach wywarły na nim wielkie wrażenie, które pozostało traumą do końca życia.
"Gdybym był trochę starszy to brałbym udział w Powstaniu Warszawskim. A tak to tylko oglądałem to z okna. Miałem bowiem 4-lat. W tym okresie chyba z miesiąc siedzieliśmy w piwnicy w huku wystrzałów. pamiętam jak dziś. Siedzą kobiety i non stop Zdrowaś Mario ….”.
Rodzinie, dzięki pochodzeniu z Opolszczyzny, udało się uniknąć aresztowań i internowania.
"Matka wiedziała, że ojciec gdzieś siedzi. Ujawnił i zgłosił, powiedział że pracuje dla nich w biurze projektów i wziął nas do siebie. Nie przyjechał po nas tylko zorganizował transport przez Pruszków. Tam uniknęliśmy aresztowania bo powiedzieliśmy że mamy Niemca w rodzinie. I myśmy z całą rodziną zostali przetransportowani do Łodzi, gdzie mieszkaliśmy na ul Łąkowej"
Pod koniec wojny rodzina pojechała na ucieczkę w okolice Wiednia. Po zakończeniu działań wojennych na krótko przenieśli się do Świeradowa Zdroju, następnie Piotrkowa, Elbląga aż w końcu do Krakowa.
Tu skończył II Liceum Ogólnokształcące im. Sobieskiego, gdzie był harcerzem ZHP szczepu "Zielona Trójka", a następnie studiował na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Pracę doktorską, pod kierunkiem prof. Macieja Pawlickiego, zaprezentował dopiero w 2003 roku, pod tytułem "Problemy badawcze i projektowe krakowskiego Okołu".

Praca zawodowa

Pracę zawodową rozpoczął od inwentaryzacji szałasów tatrzańskich zagrożonych likwidacją a także od opracowania stratygrafii zamku w Korzkwi (praca magisterska).1965-68 Asystent w Zakładzie Planowania Krajobrazu i Terenów Zielonych i w Katedrze Historii Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. 1968-1970 Starszy referent w Wydziale Wojewódzkim Konserwatora Zabytków Prezydium WRN w Krakowie.
Od 1970 Starszy projektant i główny specjalista ds badań architektonicznych w Pracowniach Konserwacji Zabytków oddział w Krakowie. Od 1998 we własnej firmie Usługi Projektowo-Badawcze - włączonej później do reaktywowanych PKZ.

W czasie pracy zawodowej kierował i angażował się w projekty licznych prac konserwatorskich: m.in:

W Krakowie
Klasztor oo. Franciszkanów, klasztor oo. Dominikanów, klasztor ss. Bernardynek, klasztor oo. Paulinów na Skałce, klasztor oo. Kamedułów na Bielanach, mury miejskie z Barbakanem, fortyfikacje, wieże i budynki mieszkalne Wawelu, kaplice Katedry Wawelskiej, kościoły Mariacki (Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny), śwśw. Piotra i Pawła, św. Marka, św. Krzyża, św. Benedykta, św. Mikołaja i in., zespoły domów ul. Kanoniczej (w tym pałac bp. Erazma Ciołka, dawne Więzienie, Dom Jana Długosza), Grodzkiej, Poselskiej, Senackiej, Stradomskiej, Kopernika przy Rynku Głównym, Szpitalnej, Sławkowskiej, Floriańskiej, Małym Rynku, Józefa, Bożego Ciała i in., Sukiennice, Collegium Iuridicum, Całość Okołu krakowskiego, Willa Decjusza, Prałatówka parafii WNMP i in.

W Polsce poza Krakowem
Fortyfikacje Jasnej Góry, Lipnicy Murowanej, Szydłowa, zamki Korzkiew, Wieliczka, Olsztyn k. Częstochowy, Ojców, Pieskowa Skała, Bobolice (pełna rekonstrukcja), Mirów, Giebło, Bydlin, Chmielnik, Osetno, Rabsztyn, Racibórz, Wiśnicz, Niedzica i Czorsztyn, Wytrzyszczka, Czchów, Stary Sącz, Alwernia, Myślenice, Skoczów i in., zespół dworski w Podzamczu Chęcińskim, Zespół klasztorny Bożogrobców w Miechowie, Zespół klasztorny oo Benedyktynów w Tyńcu, kościół w Koprzywnicy, Trzebuni, Pustelnia Grodzisko nad doliną Prądnika, Pustelnia Rytwiany, kościoły parafialne w Sławkowie, Sichowie i in.

Za granicą
Egipt (Misja Archeologiczna w Deir el Bahari, Świątynia Hatszepsut), Algieria (Konstantyna - Pałac Beja), Bałczik w Bułgarii, Krym - Pałac Chanów krymskich w Bakczysaraju, Lwów - prace przy cm. Orląt

Jest autorem powszechnie stosowanej koncepcji metodologicznej badań architektury zabytków uwzględniającej stratygrafię, kontekst historyczny
Udział w organizacjach: Stowarzyszenie Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, Komisja Naukowa Architektura Militaris PAN; Stowarzyszenie Historyków Sztuki;
Laureat odznaczenia "Zasłużony dla miasta Krakowa w dziedzinie ratowania zabytków", złotej odznaki "Za opiekę nad zabytkami", nagrody im. Klemensa Bąkowskiego.

Opublikował i współpracował przy publikacjach licznych artykułów i książek. M.in. Teki Komisji Urbanistyki i Architektury, Materiały i Sprawozdania konserwatorskie WKZ Kraków, Sprawozdania PAN Kraków, Sprawozdania Muzeum Żup, Biuletyn Informacyjny Pracowni Konserwacji Zabytków, Mury Floriańskie i Barbakan, Doktryny i realizacje konserwatorskie w świetle doświadczeń krakowskich ostatnich 30 lat, Krzysztofory: zeszyty naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Studia Waweliana, Teki Krakowskie, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce i wiele innych.

Współpracował z wybitnymi badaczami architektury, urbanistyki, archeologii, historii sztuki , m.in. prof. Wiktor Zin, prof. Kazimierz Michałowski, dr Hanna Pieńkowska, prof. Janusz Bogdanowski, Mikołaj Kornecki, dr Andrzej Fischinger, dr Zbigniew Beiersdorf, dr Bogusław Krasnowolski, dr Zygmunt Holcer, Halina Rojkowska-Tasak, Eligiusz Dworaczyński, dr Waldemar Komorowski, Maria Bicz-Suknarowska, dr Emil Zaitz, dr Kazimierz Radwański, dr Stanisław Kaczmarczyk i in.

Życie prywatne i społeczne

Miał trzech braci. Oprócz pracy zawodowej interesował się wspinaczką i turystyką wysokogórską. Należał do Polskiego Związku Alpinizmu - zdobył niemal wszystkie szczyty tatrzańskie - w tym wiele prostymi drogami wspinaczkowymi. Interesował się też rysunkiem, autor wielu grafik o tematyce pejzażowej i przyrodniczej. Lubił muzykę klasyczną, filmy kowbojskie, książki historyczne, himalaistyczne, Trylogię Sienkiewicza, dzieła Mickiewicza, Haszka, Koperskiego, Herberta, Kossak-Szczuckiej.
Brał udział w manifestacjach patriotycznych w tym w "Białym Marszu" w 1983 roku. W czasie Stanu Wojennego, krótko w więzieniu. W ramach wyjazdów naukowych do krajów Bloku Wschodniego przemycał w plecaku wiele egzemplarzy Biblii pisanej po rosyjsku, ukraińsku i bułgarsku. Członek "Solidarności". Należał też do Polskiego Towarzystwa Astronautycznego.
Jego maksymą życiową było "Ora et labora".

Był człowiekiem o ujmującym charakterze, niezwykle wesoły i pogodny, nienarzucający swojej woli a jednocześnie potrafiący inspirować, rozbudzać zainteresowania i sugerować rozwiązania - tak w pracy badawczej jak i w życiu codziennym. Do końca życia aktywny fizycznie, intelektualnie i zawodowo. Zmarł w wieku 84 lata po krótkim pobycie w szpitalu nie odzyskawszy świadomości.

Żona: Ewa Topolnicka h. Sas (ślub 1965 Kraków, kościół oo. Dominikanów)
Syn: Marcin

Bibliografia

[1] Kto jest kim w Polsce 1984
[2] Pawełek Mariusz, Nota Biograficzna w: Dziennik Polski 30.8.2008
[3] Akt Zgonu (arch. rodziny)
[4] Klepsydra (arch. rodziny)
[5] Krasnowolski Bogusław, Dr arch. Waldemar Niewalda (1940-2024), wybitny badacz dawnej architektury, w: Rocznik Krakowski 2004
[6] Świadectwo dojrzałości (arch. rodziny)
[7] Archiwum Pracowni Konserwacji Zabytków
[8] Archiwum Marcin Niewaldy