Jan Duklan Ochocki (1766-1848), polski pisarz, autor Pamiętników, zawierających opisy życia i obyczajów szlachty polskiej na przełomie XVIII i XIX w. Źródło poznania obyczajów szlachty w ostatnich latach I Rzeczypospolitej i pierwszych porozbiorowych.
Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego zostały ogłoszone drukiem przez Józefa Ignacego Kraszewskiego w 1857 roku, a wcześniej krążyły w rękopisie po domach szlacheckich na Wołyniu, budząc niesłabnące zainteresowanie. Ochocki, szlachcic z Wołynia, doprowadził swój pamiętnik do lat trzydziestych XIX. wieku. Miał wówczas już ponad 75 lat, lepiej więc pamiętał czasy Polski przedrozbiorowej i im poświęca najwięcej uwagi.
Ochocki opisuje szlachtę u schyłku XVIII. wieku jako stan ogromnie zróżnicowany. Do pierwszej grupy zaliczał rodziny średnio zamożne, które należały do klienteli magnatów i na ich dworach wychowywały swoje dzieci. Dwór magnacki zapewniał, poza wykształceniem i ogładą, także dostęp do urzędów i godności publicznych. Sam Ochocki zaliczał się do tej grupy: zaczynał swą karierę na dworze magnackim, u wojewody Stempkowskiego w Łabuniu, potem doszedł aż do godności szambelana króla Stanisława Augusta. Jego zdaniem to właśnie ze średniej szlachty, wychowanej na dworach, wywodzili się prawdziwi obywatele.
Drugą opisywaną przez niego grupę tworzyła drobna szlachta, siedząca na niewielkich majątkach, z których nie sposób się było utrzymać. Emigrowali więc z Mazowsza i Podlasia na żyzną Ukrainę, gdzie dzierżawili ziemię i szybko dorabiali się majątków, ale nie kultury – w większości synowie dzierżawców wykupywali już ziemię, ale nie wychowywali swoich dzieci na światłych obywateli, wręcz przeciwnie, żenili synów z chłopkami. Byli bierni politycznie, na sejmikach głosowali zgodnie z wolą swojego patrona, ale często nie wiedzieli nawet, kogo wybrali posłem i jakie ów dostał instrukcje.
Trzecią grupę stanowili, zdaniem Ochockiego, ekonomowie i zarządcy dóbr szlacheckich, świeżo wzbogaceni na pańskich majątkach i nobilitowani. Pamiętnikarz wyraża się o nich niechętnie, bo jego zdaniem i tak w przyszłych pokoleniach okaże się, że nie byli warci uszlachcenia. Ochocki jasno widział wszystkie przywary szlachty i nie szczędził jej ostrej krytyki. Ale do końca pozostaje nieodrodnym synem swojego stanu, który do ostatnich dni Rzeczypospolitej miał być w swej istocie prawdziwie „rycerski” - ustrój dawnej Rzeczypospolitej wciąż kształtował ludzi szlachetnych.
Niektóre poruszane tematy w „Pamiętnikach”, wg. Spisu treści poszczególnych części:
- wychowanie XVIII wieku
- życie na wsi pod koniec XVIII wieku
- polowania
- dwory pańskie w XVIII wieku
- Zajazdy
- palestra w Żytomierzu
- sejm 1877 roku
- milicyja kijowska
- Adam Poniński
- Adam Rzewuski
- Piotr Potocki
- książęta Radziwiłłowie
- sejmiki żytomierskie 1799 roku
- kontrakta roku 1793
- na wsi
- Wołyń 1797 roku
- dzieje Wołynia, Nowa Gubernia Wołyńska
- wybory roku 1805
- rok 1812
Pamiętniki można przeczytać korzystając ze zbiorów Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej:
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmeta ... ds=1&tab=3
Na Forum można przeczytać opracowane na podstawie "Pamietników" -
Życie rodzinne na wsi pod koniec XVIII wieku Bibliografia
www.wilanow-palac.pl ( pasaż wiedzy) – za „Mówią Wieki”