Aneks 166 : DUPLIKAT aneksów 103 - 96
Karwaccy aneks 103: .... u Ignacego Karpińskiego
IGNACY KARPIŃSKI Krótki rys ustroju dawnej polski i poglady na przeszłość 1887
Z gwary kujawskiej wywodzi KARW .. stary wól na rzeź…
Strona 69 na tej stronie autor przystepuje do wyliczenia dawniejszych rodzin osiadlychw Koronie:
...Kosteccy, Karwaccy. Korwosieccy …wśród kilkuset rodzin czystopolskich koronnych, w odróżnieniu od litewskich i ruskich….
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Karwaccy aneks 102: Karweccy z Bydgoszczy /Kostrzy...
GENERACJA XVI: 1850-1880
Gniazdo: BYDGOSZCZ
Ř * BRONISŁAW KARWECKI; > ojciec Jadwigi Karweckiej miał na imie Bronisław (mieszkal w Bydgoszczy na ul. Dolina, a potem na Nakielskiej, pracował na kolei).
Ř * X. Siostra KARWECKA-Kamińska. Miał on siostrę ale nie znam imienia, wiem że po mężu miała na nazwisko Kamińska (miała ona 2 synów, którzy mieszkali w Hamborn w Niemczech na Ludwik Strasse 14).
GENERACJA XVII: 1880-1910
Gniazdo: BYDGOSZCZ
Dzieci Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Ř > Bronisław Karwecki miał 2 córki.
> 1. ** JADWIGA KARWECKA ; Jadwige (mama Heńka) i
> 2. ** ZOFIA KARWECKA- ?; Zofie (jej córka jest Lucyna z Bydgoszczy po mężu Basandowska)
GENERACJA XVIII: 1910-1940
Gniazdo: BYDGOSZCZ
Wnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Dzieci Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Ř *** HENRYK I KARWECKI; Heniek był moim dziadkiem urodził się w 1929 roku w Bydgoszczy. nosił nazwisko po matce. I jego żona *** CECYLIA z d. Piskor KARWECKA:
JESZCZE RODZEŃSTWO *** CECYLII KARWECKIEJ, CZYLI ŻONY HENRYKA KARWECKIEGO
*** 1) KAZIMIERA (MA 2 CóRKI ELZBIETE I AGATE MIESZKAJA W JAWORZE KOLO LEGNICY
*** 2) STEFANIA KOZłOWSKA POMężU FRANCISZKU, ALE ONI JUZ NIE ZYJA. MIESZKALI W STRZEGOMIU I MIELI 4 DZIECI:
**** ZBIGNIEW KOZłOWSKI MA 3 *****SYNóW
**** SłAWOMIR KOZłOWSKI I JEGO żONA MARZENA MAJA 2 *****SYNóW I CÓRKE
**** LUCYNA KUCHARSKA (KOZłOWSKA) I JEJ MAZ RYSZRD KUCHARSKI MAJA SYNA *****DAMIANA
**** KRZYSZTOF KOZłOWSKI I JAGO ZONA ALINA MIESZKAJA W KRAKOWIE
GENERACJA XIX: 1940-1970
Gniazdo: BYDGOSZCZ... Zielona/Strzegom/Kostrza/Targoszyn
Prawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Wnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Dzieci Henryka I i Cecyli Karweckich:
1. **** HENRYK II KARWECKI,
żona **** DANUTA z d. GRZYWIŃSKA Karwecka; MIESZKAJĄ W ZIELONEJ KOLO WARSZAWY.> ICH DZIECI *****SYLWIA z d. PAJĄCZKOWSKA PO MEZU GRZEGORZU - MAJĄ CÓRKĘ ******KAMILKE; ***** IWONA KARWECKA
2.**** JERZY KARWECKI (ZMARŁ W 1996)
I JEGO ŻONA **** MARIA KARWECKA. ICH DZIECI:
***** ANDRZEJ KARWECKI MIESZKA W STRZEGOMIU
***** ANNA KARWECKA
3. **** MIROSŁAWA z d. Karwecka KOŁDRA UR. 1958 (KARWECKA)
I JEJ MĄŻ **** MAREK KOŁDRA, MOI RODZICE. ICH DZIECI
> ***** WIOLETTA z. d. Kozłowska NIEMIEC (KOZŁOWSKA- PANIENSKIE) - TO CÓRKA MIRKI Z PIERWSZEGO ZWIĄZKU - JEJ Mąż ROBERT NIEMIEC MAJA SYNA ****** KAMILA I MIESZKAJA W GOCZAłKOWIE WOJ. DOLNOŚLĄSKIE.
> ***** MARZENA z d. Kołdra NIEMIEC(KOłDRA) - TO JA UR. 1984I MóJ Mąż JANUSZ NIEMIEC MIESZKAMY W KOSTRZY
4. OSTATNIE DZIECKO HENRYKA I i CECYLII TO
**** ILONA KARWECKA GOŁĄB (KARWECKA) I JEJ MĄŻ PAWEł GOłĄB MIESZKAJAW TARGOSZYNIE KOŁO JAWORA WOJ. DOLNOSLASKIE. ONI MAJA 3 DZIECI:
*****KRYSTIAN GOŁĄB
***** EWELINKA GOŁĄB
***** SEBASTIAN GOŁĄB
GENERACJA XX: 1970-2000
Gniazdo: BYDGOSZCZ... Zielona/Strzegom/Kostrza
Praprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Prawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Wnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Dzieci Henryka II i Danuty z Grzywińskich Karweckich z Zielonej Góry ICH DZIECI *****SYLWIA z d. Karwecka PAJĄCZKOWSKA PO MEZU GRZEGORZU - MAJĄ CÓRKĘ ******KAMILKE
***** IWONA KARWECKA
Praprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Prawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Wnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Dzieci Jerzego Karweckiego i Marii Karweckiej ze Strzegomia
***** ANDRZEJ KARWECKI MIESZKA W STRZEGOMIU
***** ANNA KARWECKA
Praprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Prawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Wnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Dzieci Mirosławy Karweckiej-Kołdra i Marka Kołdry
***** WIOLETTA z. d. Kozłowska NIEMIEC (KOZŁOWSKA- PANIENSKIE) - TO CÓRKA MIRKI Z PIERWSZEGO ZWIĄZKU - JEJ Mąż ROBERT NIEMIEC MAJA SYNA ****** KAMILA I MIESZKAJA W GOCZAłKOWIE WOJ. DOLNOŚLĄSKIE.
***** MARZENA z d. Kołdra NIEMIEC (KOŁDRA) - TO JA UR. 1984 I MÓJ Mąż JANUSZ NIEMIEC MIESZKAMY W KOSTRZY; MAMY 2 DZIECI
- MATEUSZEK NIEMIEC UR. 2003
- ALICJA NIEMIEC UR.2007
Praprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Prawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Wnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Dzieci Ilony Karweckiej-Gołab i Pawła Gołaba z Targoszyna
OSTATNIE DZIECKO HENRYKA I i CECYLII TO**** ILONA KARWECKA GOŁĄB (KARWECKA) I JEJ MĄŻ PAWEł GOłĄB MIESZKAJAW TARGOSZYNIE KOłO JAWORA WOJ. DOLNOSLASKIE. ONI MAJA 3 DZIECI:
*****KRYSTIAN GOŁĄB
***** EWELINKA GOŁĄB
***** SEBASTIAN GOŁĄB
GENERACJA XXI: 2000
Gniazdo: BYDGOSZCZ... Zielona/Strzegom/Kostrza
Prapraprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Praprawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Prawnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Wnuki Henryka II i Danuty z Grzywińskich Karweckich z Zielonej Góry
DZIECI *****SYLWI z d. Karwecka i GRZEGORZA PAJĄCZKOWSKICH
******KAMILKA PAJĄCZKOWSKA
Prapraprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Praprawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Prawnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Wnuki Mirosławy Karweckiej-Kołdra i Marka Kołdry
Dzieci ***** WIOLETTY z. d. Kozłowskiej i ROBERTA NIEMIEC z Goczałkowa
****** KAMIL NIEMIEC I MIESZKAJA W GOCZAŁKOWIE
Prapraprawnuki Bronisława Karweckiego z Bydgoszczy:
Praprawnuki Jadwigi Karweckiej z Bydgoszczy:
Prawnuki Henryka I i Cecyli Karweckich:
Wnuki Mirosławy Karweckiej-Kołdra i Marka Kołdry
Dzieci ***** MARZENNY z. d. Kołder i JANUSZA NIEMIEC z Kostrzy
****** MATEUSZ NIEMIEC ur 2004
****** ALICJA NIEMIEC ur 2007
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Karwaccy aneks 101: polemiki o osadnictwie Podlasia
Nie b?dzie przesad? stwierdzenie, ?e zagadnienia etniczne dotycz?ce ludno?ci Podlasia nale?? do najdra?liwszych kwestii w historii tego regionu, i to niezale?nie od badanej epoki. Podejmowanie tego rodzaju bada? dla g??boko przedstatystycznej epoki XVI wieku budzi? musi uzasadnione obawy o rzetelny wynik. By? mo?e jest to jedna z przyczyn, dla których zainteresowania historyków zajmuj?cych si? tym regionem dotycz? raczej gospodarki, historii miast, dzia?a? wojennych, historii Ko?cio?a, w?asno?ci ziemskiej1. Nikt jak dotychczas nie podj?? próby bada? nad struktur? etniczn? ludno?ci Podlasia, ani te? rozwa?enia, czy takie mo?liwo?ci istniej?. Wcze?niej jednak interesowano si? ju? tym tematem dla ziem Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego, by wskaza? cho?by prace W?adys?awa Wielhorskiego, Cezarii Baudouin de Courtenay-J?drzejewiczowej, Stanis?awa Alexandrowicza2. Badania nad zaludnieniem pa?stwa litewskiego w XVI wieku prowadzi? Henryk ?owmia?ski3. Po d?ugiej przerwie, problematyka etniczna, zdaje si? powraca? do kr?gu zainteresowania historyków, czego dowodem s? ostatnie publikacje dotycz?ce Rusi Czerwonej, Podola, Prus Królewskich4. Kierunek takich bada? jest coraz cz??ciej postulowany tak?e przez historyków z Bia?orusi5. Niestety, nie wskazuj? oni metod badawczych jakie mo?na by zastosowa? analizuj?c ten problem, szczególnie wobec tak skromnej bazy ?ród?owej jak? dysponujemy — szcz?tkowej i mocno rozproszonej pomi?dzy archiwa krajowe oraz zbiory zagraniczne (Rosja, Litwa, Bia?oru?).
Pierwszy problem stwarza ju? obszar bada?. Od czasu wydania w pocz?tkach XX wieku pracy Aleksandra Jab?onowskiego po?wi?conej Podlasiu w XVI wieku za obszar tego regionu przywyk?o si? uwa?a? nowo?ytne województwo podlaskie zaw??one do ziem: drohickiej, mielnickiej i bielskiej6. Taki kszta?t przybra?o województwo dopiero po reformie administracyjnej Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego 1565-1566 roku. Do tego czasu w jego sk?adzie znajdowa?y si? te? ziemie: brzeska, kamieniecka i kobry?ska, które po reformie, wraz z Ksi?stwem Pi?skim z?o?y?y si? na osobne województwo brzesko-litewskie. Tych sze?? ziem, tworzy?o du?e województwo podlaskie wydzielone w 1513 roku z województwa trockiego7. W granicach tego ostatniego znajdowa?y si? od 1413 roku. Jednak nie tylko wspólna przesz?o?? administracyjna ??czy?a te ziemie. Je?li pominiemy stosunkowo pó?no nabyte ziemie: przy granicy z Mazowszem (powiat w?growski w??czony do ziemi drohickiej), tereny poja?wieskie (do??czone do ziemi bielskiej od pó?nocy) otrzymamy w miar? spójny region zwi?zany dorzeczem Bugu, obejmuj?cy ziemie: brzesk?, kamienieck?, kobry?sk?, mielnick?, po?udniow? cz??? ziemi bielskiej i wschodni? — drohickiej). Proces rozpadu tego obszaru na dwie mniejsze jednostki, ci???ce do dwóch silnych o?rodków Drohiczyna i Brze?cia, zapocz?tkowany zosta? pewnie jeszcze w ?redniowieczu. Utrwali?a go reorganizacja struktury administracyjnej WKL w drugiej po?owie XVI wieku oraz w??czenie jego zachodniej cz??ci w granice Korony, pozostawienie za? wschodniej przy Litwie. Spory o przynale?no?? granicznych ziem ci?gn??y si? co prawda niemal ca?y wiek, ale wytworzone wtedy struktury administracyjne przetrwa?y a? do III rozbioru Rzeczypospolitej.
Ta trwa?o?? granic województwa podlaskiego by?a te? zapewne jedn? z przyczyn, ?e spojrzenie na Podlasie zaproponowane przez Jab?onowskiego upowszechni?o si? w badaniach kolejnych pokole? historyków. Takie podej?cie rozumie? mo?na jeszcze w przypadku bada? obejmuj?cych d?ugi okres trzech stuleci (XVI-XVIII wieku) i konieczno?ci odnoszenia wyników statystycznych do jednorodnego obszaru8. Do tego zmniejszonego obszaru ogranicza?y si? jednak i prace historyków analizuj?cych problemy wy??cznie dla XVI wieku: W?odzimierz Jarmolik w pracy po?wi?conej zagadnieniom prawnym miast podlaskich do unii lubelskiej zajmowa? si? jedynie o?rodkami po?o?onymi w ziemiach bielskiej, mielnickiej i drohickiej pomijaj?c ju? np. Brze??9. Podobnie obszar Podlasia w XVI wieku traktuje Jerzy Ochma?ski przy omawianiu struktury w?asno?ci ziemskiej10. Wyj?tkiem jest Alina Wawrzy?czyk, która struktur? w?asno?ciow? Podlasia w XVI wieku analizowa?a na przyk?adzie powiatu brzeskiego, nie czyni?c wszak?e porówna? z jego zachodni? cz??ci?11.
Punktem wyj?ciowym dla wielu historyków Podlasia, a cz?sto i dla j?zykoznawców, s? artyku?y Jerzego Wi?niewskiego12. Tymczasem prace te nie s? wolne od szeregu b??dów metodycznych, które w znacznym stopniu wp?ywaj? na wynik bada?. Przy analizie procesów osadniczych badany region powinien by? w miar? spójny, charakteryzowa? si? wspóln? przesz?o?ci? historyczn?. Niebezpiecze?stwem dla ogólnych wniosków jest pomniejszanie badanego obszaru, wydzielanie sztucznego terytorium badawczego w oparciu o wspó?czesne granice powiatów i województw. Studia osadnicze przeprowadzi? Jerzy Wi?niewski dla województwa bia?ostockiego we wspó?czesnych mu granicach czyli sprzed reformy administracyjnej 1975 roku. Obejmowa?o ono co prawda znaczn? cz??? nowo?ytnego województwa podlaskiego, jednak ju? bez ziemi mielnickiej po?o?onej po lewej stronie Bugu. Za to do??czone musia?y zosta? inne jednostki historyczno-geograficzne i administracyjne, w przesz?o?ci fragmenty nowo?ytnego województwa mazowieckiego, a tak?e trockiego (wschodnia Suwalszczyzna i zachodnia Grodzie?szczyzna). Doprowadzi?o to do analizy procesów osadniczych dla sztucznie wyodr?bnionych przez Wi?niewskiego obszarów: nadbu?a?skiego, rajgrodzko-goni?dzkiego i ziem po?o?onych w zlewisku Niemna. Za ich granice przyj?? autor g?ówne rzeki województwa: Bug, Narew, Biebrz?, Supra?l, co nie jest zrozumia?e, bo rzeki nie by?y granicami osadnictwa. Nieporozumieniem jest te? wyodr?bnianie obszaru nadbu?a?skiego bez analizowania osadnictwa ziemi mielnickiej czy brzeskiej, a w?a?nie te ziemie tworzy?y integraln? cz??? terytorium nadbu?a?skiego. Tyle tylko, ?e pozosta?y poza zainteresowaniem autora, gdy? nie mie?ci?y si? w przyj?tych przez autora granicach administracyjnych.
Doceniaj?c ogromny wysi?ek, jaki w?o?y? J. Wi?niewski w przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, zastrze?enie budzi jeszcze jedno jego za?o?enie. Wiele miejsca po?wi?ci? okre?leniu kierunków nap?ywu osadników na tereny Bia?ostocczyzny. Wszystko pozostaje w sferze hipotez, bowiem reprezentatywna podstawa ?ród?owa dla Podlasia pojawia si? dopiero w pierwszej po?owie XVI wieku. Niemniej autor wyst?pi? z tez?, ?e pomi?dzy XIII a XIV wiekiem nast?pi?o zniszczenie starego osadnictwa, a od Polesia przez zlewiska Narwi i Biebrzy na pó?noc „wyrós?” szeroki pas puszcza?ski13. Tymczasem istnienie owej pustki osadniczej, a przede wszystkim jej zasi?g, s? dyskusyjne. J. Wi?niewski na przyk?ad za?o?enie miejscowo?ci Narew datuje na XV wiek, bowiem dopiero wtedy pojawia si? ona w ?ród?ach14. Tymczasem ostatnie badania przeprowadzone w 1991 roku przez Leszka Pawlat? w ramach Archeologicznego Zdj?cia Polski w Narwi i jej okolicach wskazuj? na istnienie w X-XV wieku du?ych osad o powierzchni od 1 ha do 5 ha15. ?lady takich osad znaleziono w Narwi na lewym brzegu rzeki, a wi?c w miejscu, gdzie w 1514 roku lokowano miasto. ?lady osad podobnie datowanych znaleziono równie? w s?siednich miejscowo?ciach16.
Za?o?enie pustki osadniczej pozwoli?o jednak autorowi na kolejny budz?cy pewne w?tpliwo?ci krok — wyeliminowanie z rozwa?a? ludno?ci autochtonicznej17. Zdaniem Wi?niewskiego owe pustkowia kolonizowane by?y przez osadników sprowadzanych przez w?a?cicieli poszczególnych w?o?ci z ich wcze?niej nabytych maj?tno?ci, co zdaje si? jest podstaw? klasyfikacji tej ludno?ci nie tylko w sensie geograficznym, ale i j?zykowym, jako nadbu?a?skiej, nadnieme?skiej czy pó?nocnoukrai?skiej. Przyj?ty przez niego sposób okre?lania kierunków nap?ywu osadników w oparciu o zbyt swobodne stosowanie kryterium antroponimicznego, spotka? si? z krytyk? Knuta Olofa Falka, przewodnicz?cego Kompleksowej Ekspedycji Ja?wieskiej18. Trudno te? jest wyci?ga? wnioski bez poznania rozdawnictwa nada? i struktury w?asno?ciowej. Nie oznacza to, ?e J. Wi?niewski nie ma racji, jednak hipotez takich nie mo?na stawia? bez kompleksowych bada? osadniczych, w?asno?ciowych i j?zykowych, obejmuj?cych tak?e teren owej domniemanej przez niego rekrutacji kolonistów.
Rozszerzenie bada? o ziemie brzesk?, kamienieck? i kobry?sk? wydaje si? wi?c bardzo wa?nym postulatem zg?aszanym pod adresem historyków i j?zykoznawców naukowo penetruj?cych Podlasie. Poznanie roli procesów osadniczych w rozpadzie tego terytorium i ich analiza wraz z innymi przyczynami: stopniowym wyodr?bnianiem ojcowizny Witoldowi w czasie jego konfliktu z Jagie???, odr?bno?ciami prawnymi, reform? administracyjn? WKL, uni? lubelsk? pozwoli oceni? to interesuj?ce zagadnienie. Mo?liwo?ci bada? osadniczych tego terenu s? znacznie szersze ni? dwadzie?cia, czy nawet dziesi?? lat temu. ?ród?a przechowywane w archiwach wschodnich s? dost?pne, a zainteresowanie przygranicznymi obszarami s?siedniego pa?stwa nie stwarza ju? tylu podejrze? co niegdy?.
Na strukturze etnicznej tego regionu odbijaj? si? jego skomplikowane dzieje polityczne19. Nad ziemiami nadbu?a?skimi usi?owa?a zapanowa? Ru? Halicko-Wo?y?ska i Mazowsze, a tak?e Krzy?acy i Litwini. Za rz?dów Giedymina (1316-1341) Litwa zaj??a ziemi? brzesk? i wi?ksz? cz??? drohickiej. W latach 1440-1444 ziemia drohicka (wraz z mielnick?) zaj?ta zosta?a przez Boles?awa IV.
Podstawowymi grupami etnicznymi Podlasia by?a spo?eczno?? ruska, polska, w stosunkowo ma?ym stopniu ?ydowska20. Wiadomo?ci o odr?bnym traktowaniu tych grup przynosz? przywileje miejskie. Przywilej na wójtostwo bielskie z 1430 roku wystawiony przez Witolda pozwala? wójtowi osadza? w mie?cie Polaków i Niemców, jednak bez szkody mieszkaj?cych tam Rusinów21. Nadanie prawa magdeburskiego wszystkim mieszczanom Drohiczyna w 1498 roku zako?czy? mia?o spory pomi?dzy katolikami a prawos?awnymi. Równie? przy nadaniu prawa magdeburskiego Mielnikowi w 1501 roku wyra?nie zaznaczono, ?e dotyczy ono mieszczan obu wyzna?22.
W miastach o mieszanym sk?adzie etnicznym spotyka si? cz?sto zapisy o odr?bnych ulicach, a nawet dzielnicach. Typowe s? takie nazwy w?asne jak np. ulica ruska, ulica lacka, rynek ruski. Obserwowa? to mo?na przede wszystkim w du?ych miastach o du?ym odsetku ludno?ci polskiej np. w zachodniej cz??ci województwa ruskiego: Jaros?aw, Lwów, Przemy?l23. Odr?bne dzielnice ruskie istnia?y tak?e w Wilnie (Civitas Rutenica) i Kamie?cu Podolskim24. W topografii miast po?udniowego Podlasia, o mieszanej strukturze etnicznej, pró?no by szuka? jakich? ulic, których nazwy wskazywa?yby na zamieszkanie przez jedn? tylko grup? etniczn? polsk? czy rusk?25. Jedynie w przypadku Drohiczyna tradycja przechowuje nazwy dwóch cz??ci miasta rozdzielonych rzek? Bug: lewobrze?na Strona Ruska i prawobrze?na Strona Lacka. Pierwsza z nich w ogóle si? nie rozwin??a, co przecie? nie ?wiadczy o braku ludno?ci ruskiej w?ród mieszczan drohickich. Odmiennie nieco wygl?da sytuacja w prywatnym W?growie po?o?onym w zachodniej cz??ci ziemi drohickiej na granicy z województwem mazowieckim na terenie o znacznej przewadze ludno?ci polskiej. W inwentarzu z 1621 roku wyodr?bniono Stare Miasto, Nowe Miasto oraz Ruskie Miasto, ka?de z odr?bnym rynkiem26. Równie? w Sura?u w ?rodkowej cz??ci ziemi bielskiej w XVI-wiecznym uk?adzie przestrzennym miasta znajdowa?y si? ulice lacka i ruska27. Jerzy Motylewicz zwraca uwag? na peryferyjne po?o?enie dzielnic i ulic ruskich z usytuowanymi w nich cerkwiami na Rusi Czerwonej w pó?nym ju? okresie XVII-XVIII wieku28. ?wi?tynie prawos?awne w miastach o metryce przedlokacyjnej na po?udniowym Podlasiu znajdowa?y si? przewa?nie przy rynku miejskim, b?d? te? w jego pobli?u (Narew, Drohiczyn, Mielnik, Mi?dzyrzec Stare Miasto).
Bardzo interesuj?ce badania przemian w strukturze etnicznej Torunia ko?ca XIV — po?owy XVII wieku przeprowadzi? Krzysztof Mikulski w oparciu o ksi?g? szosu z lat 1394 i 1455, listy cechowe oraz kontrakty kupna-sprzeda?y nieruchomo?ci zawarte w ksi?gach ?awniczych Starego i Nowego Miasta29. Przy wyodr?bnianiu ludno?ci pochodzenia polskiego i niemieckiego zastosowa? kryterium nazwiskowe przy czym osoby zapisane tylko imiennie zaliczy? do grupy nieokre?lonej. Pozwoli?o mu to na okre?lenie struktury zawodowej obu grup etnicznych, statusu spo?ecznego, a nawet miejsca zamieszkiwania w mie?cie. Badania te s? tym cenniejsze, ?e przeprowadzone by?y dla d?ugiego okresu.
Historyk miast Podlasia niestety nie dysponuje takimi ?ród?ami. Dla wi?kszo?ci miast nie zachowa?y si? ksi?gi miejskie, a te, rewindykowane w latach dwudziestych ubieg?ego wieku, sp?on??y w czasie powstania warszawskiego30. Znane s? jedynie pojedyncze ksi?gi dla niektórych miast i to przewa?nie z okresów pó?niejszych31. W Archiwum Skarbu Koronnego w Archiwum G?ównym Akt Dawnych zachowa?y si? rejestry poborowe z 1580 roku, rejestry szosu i czopowego z lat 1577, 1578, 1580, 1588 i 1591, w oparciu o które stara? si? mo?na zrekonstruowa? struktur? zawodow? ludno?ci miast podlaskich. Przypadkowo odnaleziono, wszyte w ksi?g? poborow?, rejestry czopowego z Bociek i Rajgrodu z 1577 roku oraz z powiatu mielnickiego z 1580 roku32.
Jedynym w?a?ciwie ?ród?em, w oparciu o które mo?na bada? struktur? etniczn? ludno?ci miejskiej i wiejskiej Podlasia w XVI wieku przy zastosowaniu kryterium antroponimicznego s? inwentarze dóbr i rejestry pomiary w?ócznej. Te ostatnie jednak dla badanego terenu znane s? tylko dla miast i w?o?ci królewskich33. Rejestry wymieniaj? w?a?cicieli sadyb i innej w?asno?ci w miastach wedle ulic lub wed?ug przynale?nych im w?ók w polach. Mankamentem tego ?ród?a jest to, ?e podaje ono jedynie g?ównych w?a?cicieli, przewa?nie s? wi?c to m??czy?ni. Imiona kobiet w tych spisach pojawiaj? si? tylko w przypadku wdów lub kobiet samotnych. Nie mamy wi?c pe?nej informacji o spo?eczno?ci, ani te? o jej wielko?ci bowiem liczba osób w rodzinie czy te? w gospodarstwie nie jest podana. Sytuacja zmienia si? w wieku XVII, bowiem zachowa?y si? rejestry pog?ównego generalnego z lat 1662, 1673, 1674, 1676 zawieraj?ce spisy p?atników stanu mieszcza?skiego, ch?opskiego i szlacheckiego z terenu ówczesnego województwa podlaskiego i brzesko-litewskiego, znacznie te? wzrasta liczba zachowanych inwentarzy maj?tkowych34.
Kryterium antroponimiczne, jakie mo?na zastosowa? przy ich analizie, nie jest jednak precyzyjne. Opieraj?c si? na nim si?ga? nale?y wy??cznie do tekstu orygina?u, bowiem w ?ród?ach wydanych drukiem mo?emy mie? do czynienia ze zniekszta?ceniem nazewnictwa podczas redakcji. Pami?ta? te? nale?y o po?rednictwie pisarza, mog?cego zapisywa? obce mu formy imion ruskich w „przek?adzie” na polskie i ?aci?skie, b?d? w obu postaciach np. Ioannes alias Iwan. Zdaniem Andrzeja Janeczka, badaj?cego osadnictwo województwa be?skiego, niebezpiecze?stwo st?d p?yn?ce jest stosunkowo ma?e, a ró?nice w zapisie wynika?y przede wszystkim z ?atwo?ci przechodzenia z jednego systemu fonetycznego na drugi35. Uwag? na tendencje do slawizowania i przekszta?cania przez pisarzy imion, nazwisk i nazw miejscowych litewskich zwraca? ju? jednak K. O. Falk36.
Wad? metody antroponimicznej jest to, ?e struktury imiennictwa nie mo?na uzna? za bezpo?rednio odbijaj?c? ca?? struktur? etniczn? i mo?liw? do przedstawienia w sposób statystyczny. Ju? w XVI-wiecznym nazewnictwie osobowym wyst?puje przemieszanie elementów polskich i ruskich, dlatego te? kryterium imienia chrzestnego czy kryterium semantyczno-strukturalnej nazwy osobowej mo?e by? zawodne. J?zykoznawcy nie wykraczaj? wi?c poza opisowe podsumowywanie wyników swoich bada?: „wi?cej, mniej, o podobnym charakterze”.
Pewne nadzieje na mo?liwo?ci badawcze przynosz? ustalenia Leonardy Dacewicz, która w oparciu o rejestry pomiary w?ócznej i pog?ównego bada?a nazewnictwo w ziemi mielnickiej37. Zwraca ona uwag?, ?e w?ród spo?eczno?ci prawos?awnej (pó?niej unickiej) dominowa?o zapisywanie imienia o genezie wschodnios?owia?skiej w formie hipokorystycznej i potocznej, jak np. Hryc, Osip, Sak, Wasko, Akasia, Darka. Imiona katolickie zapisywano najcz??ciej w pe?nej oficjalnej postaci, rzadziej w postaci zdrobnie?38. Nie jest to jednak prawid?owo??. Cz?sto zdarzaj? si? hybrydy, wynikaj?cego z wzajemnego przenikania si? kultur. I tak np. we wsiach Kornica i Szpaki w starostwie ?osickim wiele osób ma typowo wschodnios?owia?skie imiona: Chwiedka Bykowski, Iwan Nowikowski, Tereszka Kalinowski. Wyst?puj? tam te? wschodnios?owia?skie imiona i nazwiska w?ród ludno?ci katolickiej, ale prawdopodobnie ruskiej z pochodzenia, daj?c ?wiadectwom procesom zachodz?cym wskutek unii brzeskiej39. Problem ten wymaga dalszych szczegó?owych bada? w kontek?cie historyczno-kulturowym. Antroponimia mieszczan i ch?opów na terenie po?udniowego Podlasia w XVI-XVII wieku nie ró?ni si? w jaki? istotny sposób, czego przyczyny upatrywa? mo?na w rolniczym charakterze miast podlaskich.
W badaniach nad struktur? etniczn? odrzuci? nale?y klasyfikacj? poprzez etnonimy. Pojawiaj? si? one w rejestrach XVI- i XVII-wiecznych podawane po imionach, np. Litwin, Rusin, Mazur, Moskal, Prusak, Wo?yniak. Anna Laszuk zauwa?a, ?e etnonimy stosowano w odniesieniu do osób, które stosunkowo niedawno osiedli?y si? na obszarze Podlasia40. Trudno jest jednak stwierdzi?, czy odetniczne nazwy osobowe zawieraj? prawdziw? informacj? o pochodzeniu geograficznym w?a?cicieli41. Bo jak np. traktowa? tak niejednoznaczne okre?lenie jak np. Litwin? Litwin jako obywatel Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego, przyby?y z Litwy do Korony, czy te? Litwin mieszkaniec Litwy etnicznej? Niektóre etnonimy nadawane te? by?y nie po to, by okre?li? pochodzenie osoby, lecz po prostu jako przezwisko na okre?lone cechy zewn?trzne b?d? zachowanie uznawane za stereotypowe dla jakiej? nacji42.
Analiza nazewnictwa powiatu mielnickiego z XVI i XVII wieku wskazuje na obecno?? du?ej liczby formacji wschodnios?owia?skich, co zdecydowanie odró?nia te tereny od nazewnictwa regionów centralnej Polski, wykazuje do?? du?e podobie?stwo do ziemi halickiej i lwowskiej. Bardzo interesuj?ce by?oby porównanie tego nazewnictwa równie? z nazewnictwem ziemi brzeskiej, kamienieckiej i kobry?skiej, co jest stosunkowo proste, bowiem dla tego terenu zachowa?y si? równie? analogiczne ?ród?a. Ciekawy by?by wynik bada? podj?tych dla terenu ca?ego województwa podlaskiego w jego najwcze?niejszym kszta?cie, tym bardziej ?e na po?udnie od rzeki Narew w okolicach Bra?ska, Narwi, Kleszczel pojawia si? tak?e niezbyt liczna grupa antroponimów pochodzenia litewskiego43.
Ciekawe wyniki da? mo?e przeanalizowanie rejestrów pomiary w?ócznej tak?e pod k?tem rozmieszczenia ludno?ci w mie?cie. By? mo?e wyja?ni to zwi?zek ulic lackich i ruskich, a tak?e przedmie?? ze struktur? etniczn? i zawodow? miast podlaskich. Pami?ta? jednak nale?y, ?e nie jeste?my w stanie okre?li? ani stanu wcze?niejszego, ani nast?puj?cych zmian, a jedynie opisa? statycznie stan dla drugiej po?owy XVI wieku, ewentualnie porówna? wynik z takimi samymi badaniami dla innego terenu. Znaczna cz??? miast podlaskich otrzyma?a prawa miejskie dopiero na prze?omie XV i XVI wieku, jednak kszta?towanie ich organizmów miejskich nast?powa?o wcze?niej. Maj?c wszystkie cechy o?rodka miejskiego funkcjonowa?y jako tzw. miasteczka, zjawisko cz?ste na terenie Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego44. Miasto jest organizmem ?ywym. Przyk?adem mo?e by? cho?by Kamieniec Podolski o odr?bnych dzielnicach, a nawet samorz?dach. Jednak ju? analiza zapisów w najstarszej zachowanej ksi?dze ?awniczej Kamie?ca Podolskiego w pierwszej po?owie XVI wieku wykaza?a, ?e ludno?? ormia?ska i ruska nie przestrzega?a przynale?no?ci do swoich cz??ci miasta i kupowa?a dzia?ki tak?e w innych jego cz??ciach45.
Innym nieco problemem jest odró?nianie osad wiejskich o tej samej nazwie drugim cz?onem: ruski i lacki. Andrzej Janeczek zwraca uwag?, ?e w ziemi be?skiej to rozró?nienie pojawia si? pó?no i nie wi??e si? ze sk?adem etnicznym czy wyznaniowym jej mieszka?ców, a dotyczy prawdopodobnie ró?nicy w stosunkach prawnych lub w?asno?ciowych46. Jak by?o na Podlasiu niestety na razie nie wiemy.
Podstaw? ?ród?ow? bada? nad struktur? etniczn? Podlasia nie mog? sta? si? akta metrykalne, bowiem zasób ten jest niezwykle skromny, a przede wszystkim niekompletny. Ksi?gi metrykalne z pierwszej po?owy XVII wieku zdarzaj? si? rzadko i maj? luki, dotycz? zreszt? g?ównie Ko?cio?a katolickiego. Trudno znale?? na Podlasiu parafi?, dla której by?by komplet ksi?g chrztów, ?lubów i pogrzebów. Bardziej reprezentatywny zasób akt metrykalnych dla obu Ko?cio?ów pochodzi dopiero z XVIII wieku. Jednak ju? wtedy to?samo?? stosunków wyznaniowych i etnicznych nie jest jednoznaczna. Dodatkowym problemem jest jeszcze kwestia rozpoznania tego rodzaju ?róde?, bowiem jedynie te znajduj?ce si? w AGAD zosta?y zinwentaryzowane w sposób zgodny z wymaganymi standardami47. Znaczna cz??? akt metrykalnych pozostaje w archiwach ko?cielnych (Archiwum Archidiecezjalne w Bia?ymstoku, Archiwum Diecezjalne w Siedlcach, Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie), a sposób ich rejestracji pozostawia wiele do ?yczenia. Niektóre ksi?gi metrykalne pozostaj?ce w archiwach ko?cielnych zosta?y zmikrofilmowane48.
Jeszcze gorzej przedstawia si? zasób aktowy dotycz?cy Ko?cio?a wschodniego. Wyj?tkiem s? zachowane metryki urodzin z 1793-1802 roku unickiej parafii w Mielniku49. Niemniej jednak dotycz? tylko jednej parafii unickiej w tej miejscowo?ci, z drugiej parafii unickiej akta takie nie zachowa?y si?. Prace nad rozpoznaniem zasobu archiwów parafialnych Ko?cio?a prawos?awnego na Bia?ostocczy?nie od lat prowadzi ks. Grzegorz Sosna.
Najbardziej kompletne ?ród?o to bada? nad Ko?cio?em wschodnim na Podlasiu to pó?ne, bo dopiero osiemnastowieczne akta wizytacji przechowywane w Archiwum Pa?stwowym w Lublinie w zespole Che?mski Konsystorz Greckokatolicki. Przynosz? one informacje o liczbie grekokatolików, strukturze poszczególnych parafii, o stanie zachowania obiektów50. Nie zachowa?y si? jednak akta wizytacji wszystkich parafii.
Do szacunkowych bada? nad struktur? etniczn? mieszka?ców miast Podlasia najprostszy podzia? spo?eczno?ci ze wzgl?du na wyznanie proponuje zastosowa? Anna Laszuk51. Za podstaw? ?ród?ow? przyjmuje XVII-wieczne rejestry pog?ównego. Jej zdaniem na terenach o znacznej przewadze ludno?ci unickiej proboszczowie spisywali katolików, a prezbiterzy — unitów w swoich parafiach. Tak by?o w niektórych miastach powiatu mielnickiego, bra?skiego, suraskiego. W ?wietle takich oblicze? w pi?ciu miastach ponad po?ow? mieszka?ców stanowi?a ludno?? obrz?dku greckokatolickiego. By?y to Kleszczele — ok. 90%, Bielsk — ok. 70%, ?osice — 55-70%, Mielnik — 60% i Bo?ki 50-60%52.
Przy zastosowaniu takiej metody pojawia si? szereg zastrze?e?. Po pierwsze, ?ród?a te maj? charakter skarbowy, a nie ko?cielny, mo?liwe wi?c by?o zani?anie osób wyznania unickiego, poniewa? nie wsz?dzie prezbiterzy uniccy spisywali ludno?? o tym wyznaniu, cz?sto czynili to ksi??a katoliccy. W ten sposób b??dnie miasta prywatne Mi?dzyrzec, Rossosz, Siemiatycze uznane zosta?y przez autork? za zamieszkane niemal w 100% przez katolików. A przecie? tak nie by?o, bowiem i w Siemiatyczach, i w Mi?dzyrzecu istnia?y miejskie parafie unickie. Rossosz le?a?a w dobrach rossosko-horodyskich Firlejów, w których funkcjonowa?y dwie parafie unickie w G?si i w Horodyszczu53. Jednak akta wizytacji obu tych parafii, nie wymieniaj? Rossoszy w swoim sk?adzie. Jest to prawdopodobnie rezultatem tego, ?e Rossosz by?a w tym czasie siedzib? parafii rzymsko-katolickiej, jedynej i stosunkowo pó?no ufundowanej. Do po?owy XVI wieku na terenie dóbr rossoskich, w?asno?ci ksi???t Po?ubi?skich, istnia?y wy??cznie cerkwie prawos?awne. Parafia rzymsko-katolicka zosta?a ufundowana dopiero w drugiej po?owie XVI wieku w Rossoszy po nabyciu tych dóbr przez wywodz?cego si? z Ma?opolski Kaspra Dembi?skiego, syna Walentego, kanclerza wielkiego koronnego, jednego z twórców unii lubelskiej. I tu rodz? si? pytania. Czy rejestracja mieszka?ców tego miasta w ?ród?ach skarbowych przez plebana katolickiego, a tak?e nieobj?cie miasteczka struktur? parafii unickiej jest ?wiadectwem przej?cia wszystkich jego mieszka?ców na katolicyzm? Przy za?o?eniu, ?e zmiana wyznania odbywa?a si? g?ównie w jedn? stron?, pozostaje pytanie jak zidentyfikowa? ów odsetek mieszczan katolików? Czy s? oni pochodzenia polskiego, czy te? s? to Rusini, którzy przeszli na katolicyzm? Jest to dobry przyk?ad na zawodno?? zaproponowanej metody szczególnie bez stosowania ?róde? kontrolnych. Od po?owy XVI wieku ryzykowane jest bezpo?rednie przek?adanie kryterium wyznaniowego na etniczne. O ile bowiem przed uni? brzesk? ludno?? wyznania prawos?awnego by?a zwarta, to po 1596 roku nast?puj? spore komplikacje. Druga po?owa XVII wieku by?a okresem, gdy procesy polonizacyjne przejawiaj?ce si?, m.in. konwersj? na katolicyzm, by?y ju? mocno zaawansowane nie tylko w?ród szlachty.
Przy rozwa?aniach nad struktur? etniczn? nasuwa si? tak?e pytanie o pozycj? i liczebno?? obu grup w zbiorowo?ci miejskiej54. Zapisy w przywilejach miejskich wskazuj? na istnienie, przynajmniej do pewnego momentu, odr?bno?ci zwi?zanych z podleg?o?ci? innemu prawu ludno?ci katolickiej i prawos?awnej. Jak by?o pó?niej trudno powiedzie?. Echa konfliktów w Mielniku na tle wprowadzenia unii brzeskiej przynosz? zapisy opublikowane w XIX-wiecznych wydaniach ?róde?55. W ko?cu XVIII wieku Antoni Nikonowicz by? burmistrzem Narwi i przewodniczy? tamtejszemu unickiemu bractwu cerkiewnemu56. Czy jest to sytuacja wyj?tkowa, czy te? jest to wynik normalnego u?o?enia stosunków pomi?dzy obiema spo?eczno?ciami? A mo?e ?wiadectwo zdecydowanej przewagi Rusinów w mie?cie? Na te pytania nie sposób dzisiaj odpowiedzie?, bowiem badania nad lokalnymi spo?eczno?ciami na Podlasiu doby nowo?ytnej nie by?y dotychczas prowadzone.
Omawiaj?c kwesti? zaludnienia i zró?nicowania wyznaniowego miast ziemi mielnickiej nie sposób pomin?? osadnictwa ?ydowskiego, rozwijaj?cego si? na Podlasiu zapewne od XV wieku57. Na stosunkowo ?atw? identyfikacj? tej grupy pozwala ?atwe okre?lenie przynale?no?ci wyznaniowej oraz proponowane przez L. Dacewicz kryterium antroponimiczne58. Mimo to równie? i badania tej grupy wyznaniowej uzna? nale?y za ma?o efektywne59.
W XVI wieku niektóre miasta królewskie Mielnik, Narew, Bielsk, Drohiczyn otrzyma?y przywileje zakazuj?ce osiedlania si? ?ydów w mie?cie. Rejestry pomiary w?ócznej w tych miastach notuj? wi?c jedynie pojedyncze nazwiska arendarzy królewskich karczem, mieszkaj?cych tam wraz z rodzinami. B??dem jest jednak s?dzenie, ?e równoznaczne by?o to z istnieniem gminy ?ydowskiej60. Nieco inaczej wygl?da?a sytuacja w miastach prywatnych. Szczególnie du?y odsetek ?ydów mieszka? w Orli, Jasionówce i w Tykocinie — tamtejszemu kaha?owi podlega?a znaczna cz??? województwa. Niestety wobec braku ?róde? niewiele mo?na powiedzie? na temat statystyki ?ydów na Podlasiu w XVI wieku. Nawet dla XVII wieku jest to dosy? trudne, gdy? w rejestrach pog?ównego województwa podlaskiego nie odnotowano wszystkich osób, szczególnie za? mieszka?ców miast. Prawie wszystkie informacje o ?ydach tam zawarte odnosz? si? do prywatnych maj?tno?ci. Przy tym nic nie wiemy o zachowanych oddzielnych rejestrach pog?ównego ?ydowskiego dla Podlasia. Rejestry takie zachowa?y si? np. dla wielu województw Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego.
W?tpliwo?ci historyków budzi stosowanie kryterium antroponimicznego do bada? nad struktur? etniczn? szlachty61. Cz??ciej stosowan? metod? dla pierwszej po?owy XVI wieku jest przyj?cie kryterium wyznaniowego. ?atwo jest zastosowa? je do szlachty ruskiej uto?samianej z wyznawaniem prawos?awia. Metoda ta, stosowana jako jedyna, ju? jest jednak zawodna w przypadku osób przyjmuj?cych wyznanie reformowane. Nie mo?na na jej podstawie odró?ni? tak?e szlachty litewskiego i polskiego pochodzenia. W tym przypadku stosowa? nale?y znacznie szersze badania. Zgodzi? si? wi?c nale?y z Andrzejem Janeczkiem czy Henrykiem Litwinem, ?e najlepsze efekty przynosi ??czenie wielu metod. Pierwszy z nich proponuje zastosowanie metody geograficznej i genealogicznej, która pozwala okre?li? pochodzenie terytorialne szlachty województwa be?skiego w XVI wieku62. Przy okre?leniu proweniencji terytorialnej szlachty bierze pod uwag? jej pierwotne siedziby, st?d np. rody osiedlone na Rusi Czerwonej, ale przyby?e wcze?niej z Ma?opolski, zaliczone zosta?y do rodów ma?opolskich. Negatywn? stron? jego bada? jest niemal 60-procentowy odsetek szlachty o nieznanym lub nieokre?lonym pochodzeniu. Zdaniem autora wielko?? ta mo?e by? jednak zmniejszona po przeprowadzeniu szerokiej kwerendy archiwalnej. Pewne zastrze?enia budzi bezpo?rednie przek?adanie pochodzenia geograficznego na pochodzenie etniczne bez zastosowania ?adnych dodatkowych informacji i w ten sposób obliczanie odsetka szlachty polskiej, ruskiej i wo?oskiej.
Henryk Litwin proponuje bardziej szczegó?owe rozpoznanie pochodzenia etnicznego szlachty w oparciu o kryterium geograficzne, wyznaniowe i genealogiczne. Rozró?nia on trzy grupy nap?ywaj?ce na Ukrain? w latach 1569-1648, które nazywa umownie etnicznymi: Rusinów, Litwinów, Polaków. Do pierwszej zalicza przedstawicieli rodów prawos?awnych w 1569 roku, mieszka?ców Ukrainy i Wo?ynia, a tak?e powiatów le??cych na granicy z Wielkim Ksi?stwem Litewskim (powiaty: pi?ski, mozyrski, brzeski i rzeczycki); przedstawicieli rodów pochodzenia ruskiego zamieszka?ych na pozosta?ych terenach Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego prawos?awnych w momencie pojawienia si? na Ukrainie i Wo?yniu, prawos?awnych przedstawicieli rodów pochodzenia ruskiego, zamieszka?ych w Koronie (w granicach przed uni? lubelsk?) oraz zrutenizowanych Polaków od momentu ich przej?cia na prawos?awie. Za Litwinów proponuje uzna? przedstawicieli rodów pochodzenia ruskiego zamieszka?ych w Wielkim Ksi?stwie Litewskim (poza terenami pogranicza), ale nie wyznaj?cych prawos?awia w momencie pojawienia si? na Ukrainie lub Wo?yniu, przedstawicieli rodów pochodzenia litewskiego. Do Polaków zalicza nieprawos?awnych przedstawicieli rodów pochodzenia polskiego, nieprawos?awnych przedstawicieli rodów pochodzenia ruskiego, nap?ywaj?cych z Korony na Ukrain? po 1569 roku oraz spolonizowan? szlacht? obcego pochodzenia i cudzoziemców maj?cych polski indygenat63.
Klasyfikacja ta nasuwa szereg w?tpliwo?ci szczególnie (ale nie tylko) w stosunku do sposobu wyodr?bnienia Litwinów oraz zaliczenia cudzoziemców do szlachty etnicznie polskiej. Zastrze?enia budzi te? uznanie kalwinistów i katolików, wywodz?cych si? z rodów ruskich, spoza terenów przygranicznych z Ukrain?, automatycznie za Litwinów.
Oba proponowane sposoby rozró?niania szlachty ziem Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego i Korony pokazuj? jak bardzo skomplikowane zadanie stoi przed badaczem. Cz?sto stosowa? nale?y niemal indywidualne badania ka?dej rodziny, a kryteria przyjmowa? bardzo ostro?nie, bowiem nie maj? one uniwersalnego zastosowania.
Charakter polityczno-pa?stwowy, a nie etniczno-j?zykowy ma stosowanie ogólnego podzia?u na Koroniarzy i Litwinów. W ?wietle prawa litewskiego Polaków uwa?ano za cudzoziemców, zakazuj?c im przed uni? lubelsk? nabywania dóbr na terenach pogranicznych, m.in. na Podlasiu64. Wymian? rodów obserwowa? mo?na na przyk?adzie ziemi mielnickiej. Pomi?dzy rokiem 1567 a 1674 w grupie w?a?cicieli ?redniej i du?ej w?asno?ci jedynie 4,1% to rody, które mia?y na tym terenie tradycje w?asno?ciowe si?gaj?ce okresu sprzed 1569 roku65. Zdecydowana wi?kszo?? nowych w?a?cicieli dóbr wywodzi?a si? z terenów koronnej Ma?opolski. Jednak na podstawie tak ma?ego obszaru nic nie mo?na powiedzie? o skali zjawiska. Bardziej reprezentatywne wyniki przynie?? mo?e prze?ledzenie migracji szlacheckich dla Podlasia w??czonego do Korony, jak i tej cz??ci wydzielonej do województwa brzesko-litewskiego i pozostawionej w sk?adzie Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego.
Badanie struktury etnicznej ludno?ci Podlasia w XVI wieku jest zadaniem niezwykle trudnym. Mo?liwo?ci badawcze s? bardzo ograniczone, metody niedoskona?e, wynik mo?e by? ma?o reprezentatywny dla ca?ej zbiorowo?ci. Na pytanie czy podejmowa? próby bada? w tym kierunku, odpowied? powinna by? jednak twierdz?ca. Czyni? to jednak nale?y bardzo ostro?nie, gdy? ka?da metoda, jako ma?o precyzyjna, mo?e by? zakwestionowana. Nie wyobra?am te? sobie badania struktury etnicznej w oparciu o jedno tylko kryterium. W miar? pozytywne efekty przynie?? mo?e jedynie zastosowanie wielu metod i ró?nych rodzajów ?róde?, wspó?praca historyków i j?zykoznawców.
Змест
Даследаванне этнічных пытанняў Падляшша — самая далікатная справа ў гэтым рэгіёне. Займаліся імі многія гісторыкі, засяроджваючыся галоўным чынам на перыядзе Вялікага Княства Літоўскага. Доследы і апублікаваныя працы Ежы Віснеўскага па рассяленні на Падляшшы ў значнай ступені паўплывалі на вызначэнне напрамка далейшых прац па гэтай тэме. Нягледзячы на шматлікія заўвагі сучасных даследчкаў да галоўных тэзісаў гэтага аўтара, яго артыкулы далей служаць асновай дыскусій аб напрамках рассялення ў раннім сярэднявеччы. Аб’ектыўнаму прадстаўленню праблемы здаўна перашкаджалі ідэалагічныя і палітычнця спрэчкі, якія ценем клаліся на працах гісторыкаў. Апошнім часам карыснымі аказаліся антрапалагічныя даследаванні, якія з вялікай дозай праўдападобнасці дазваляюць вызначыць этнічнае паходжанне незалежна ад канфесійных пытанняў. Менавіта веравызнанне, асабліва ў апошніх гадах, часта мела рашучы ўплыў на этнічнае самавызначэнне. Шанцам на вырашэнне шматлікіх даследчыцкіх праблем могуць стаць супольныя даследаванні гісторыкаў і мовазнаўцаў, пры выкарыстанні разнастайнай гамы даступных крыніц.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Karwaccy aneks 100: Gorodok Chmielnicki .. Karwaccy
Adrzej[
w woj Chmielnickim m.Gorodok mieszka kilka rodzin Karwackich w gimnazjium pracuje Witalij Karwackij.To miasto liczy 18 tys.i nazywane jest ''malym Rzymem"warto go odwiedzic wieksza ilosc mieszkanców to polacy jest pieknyj kosciól dom miłosierdzia i t.d
Inka K
________________________________________
Inka ! Dziekuje za te informacje. Byłem całkiem blisko miasto "Gorodok" jadac z Krzemienca do Kamienca Podolskiego. Niestety nie wiedziałem, Że są tam Karwaccy... Mimo wszystko jestem bardzo zadowolony z pobytu tam. pozdrawiam .. Andrzej
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Karwaccy aneks 99: Lista emigracyjna Karwackich na Ellis Isl
Lista emigracyjna Karwackich na Ellis Island
Arrived Lp/no Name Residence Arrived Age
to NY
1892 7 Karwaski,Walentin 1892 32
1893 5 Karwacka,Frantis Piesnica 1893 36
1895 2 Karwaska,Albertina 1895 3
1895 3 Karwaska,Antonina 1895 26
1895 6 Karwaska,Valentin 1895 1
1896 4 Karwatzky,Jan 1896 36
1899 4 Karwacki,Anthony Sierpee 1899 22
1901 1 Karwatsky,Adolf Jonasdorf 1901 16
1901 2 Karwatsky,Anna Jonasdorf 1901 50
1901 3 Karwatsky,August Jonasdorf 1901 45
1901 4 Karwatsky,Auguste Jonasdorf 1901 18
1901 5 Karwatsky,Emma Jonasdorf 1901 6
1901 6 Karwatsky,Gotlieb Jonasdorf 1901 9
1902 1 Karvacky,Josef Galicia 1902 0
1902 2 Karvacky,Kata Galicia 1902 25
1902 3 Karvacky,Matyas Galicia 1902 36
1903 21 Karwacki,Josef Pilzno 1903 42
1903 1 Karwatzki,Anna Bognstewv 1903 24
1903 4 Karwatzki,Stanislaw Dzinanki 1903 25
1903 6 Karwatzky,Thomas Sasker 1903 17
1903 1 Karwasky,Aben Wisowaty 1903 32
1904 18 Karwacki,Jan Lifsy 1904 35
1904 5 Karwatzki,Yosef Tbestra 1904 32
1904 1 Karwaska,Agniecka Boiek 1904 28
1905 7 Karwacki,Antoni Stegno 1905 30
1905 15 Karwacki,Jakob Glinikserd 1905 27
1905 17 Karwacki,Jan Natratowo 1905 45
1905 19 Karwacki,Johann Sulmicrzyce 1905 43
1905 22 Karwacki,Josef Skal 1905 21
1905 40 Karwacki,Stefan Pelti 1905 22
1905 18 Karwacka,Stanislaw Pinaskowice 1905 27
1905 5 Karwaska,Mariana Growka, Russia 1905 19
1906 28 Karwacki,Martin Rosocky 1906 32
1906 34 Karwacki,Roman Prasnis 1906 19
1906 38 Karwacki,Stanislaw Givaniski 1906 28
1906 10 Karwacka,Katarzyna Fryslak, Galicy 1906 15
1907 8 Karwacki,Antoni Korki 1907 47
1907 11 Karwacki,Franz Serel, Russia 1907 22
1907 12 Karwacki,Franz Dambek 1907 17
1907 33 Karwacki,Piotr. Rijbviany, Austria1907 0
1907 37 Karwacki,Stanislaw Bodusov, Russia1907 18
1907 13 Karwacka,Mariana Zastocze, Russia1907 6
1907 19 Karwacka,Tekla Lublanka, Russia1907 16
1907 2 Karwatzki,Boleslaw Prczitulanki, Russia1907 20
1907 2 Karwaczka,WiktoryaGrensczkowica, Austria1907 23
1907 1 Karvacka,Josef Berk, Hungary1907 20
1908 3 Karwacki,Anicla Kraken, Austria1908 16
1908 9 Karwacki,Brouisler Kraken, Austria1908 13
1908 29 Karwacki,Marya Kraken, Austria1908 8
1908 30 Karwacki,Marys Kraken, Austria1908 40
1909 2 Karwacki,AndrzejWierchowce, Austria 1909 25
1909 23 Karwacki,JozefKrakan, Galicia 1909 27
1909 36 Karwacki,Stanislaw Buffalo, N.Y. 1909 33
1909 44 Karwacki,WawrzyniecKrzykosy, Russia 1909 42
1909 3 Karwacka,BronislawaChicago, Ill., U. S. A.1909 20
1909 8 Karwacka,IadwigaBzedzianowice, Galicy1909 17
1909 9 Karwacka,Jozef Kubnio, Galicia1909 0
1909 23 Karwacka,Zofia Kubnio, Galicia1909 22
1909 2 Karwaski,Franz Helenowo, Russia1909 18
1909 1 Karwaczka,Jozef Dusapc, Austria1909 43
1909 3 Karwaczka,Wincenty Pineiaz, Austria1909 23
1910 24 Karwacki,Julian Zemblice, Russia1910 23
1910 31 Karwacki,Michal Krolovice, Austria1910 26
1910 32 Karwacki,Piotr Romany, Russia1910 35
1910 7 Karwacka,Helena Kownat, Russia1910 24
1910 15 Karwacka,Marya Rozdot, Austria1910 30
1910 4 Karwaski,Jan Milosyawice, Russia 1910 21
1910 5 Karwaski,Josef Rylwiary, Russia1910 22
1910 6 Karwaski,Piotr Austria, Kutow1910 29
1911 13 Karwacki,Iwan Medyca, Austria1911 34
1911 2 Karwacka,Anna Czerkow, Galicia1911 17
1911 4 Karwaska,Karolina Zaleki, Russia1911 48
1912 16 Karwacki,Jan Radzianowic, Gal. 1912 17
1912 20 Karwacki,Josef Geinik, Austria1912 20
1912 25 Karwacki,Kazimiczk Szpielary, Russia1912 32
1912 26 Karwacki,Kazmiczz Lzpitarz, Russia1912 31
1912 27 Karwacki,Ludwik Gussen, Germany1912 40
1912 35 Karwacki,Stanislaw Przybowice, Russia1912 18
1912 42 Karwacki,Walenty Kobrzany, Russia1912 38
1912 14 Karwacka,Mary Anna Krir, Russia 1912 21
1913 1 Karwacki,Adam Opacienka, Russia1913 29
1913 5 Karwacki,Antoin Russia, Borki 1913 44
1913 6 Karwacki,Anton 1913 26
1913 10 Karwacki,Franz Heleusanow, Russia1913 22
1913 14 Karwacki,Jacik Tarnowice, Russia1913 36
1913 39 Karwacki,Stefan Lenawa, Austria1913 25
1913 41 Karwacki,Stefan Lienawa, Austria1913 25
1913 43 Karwacki,Wawrzyniec Zassecze, Russia1913 40
1913 45 Karwacki,Wiktor Rozdol, Austria1913 48
1913 46 Karwacki,Wincentz Rytwaniy, Russia1913 17
1913 1 Karwacka,Anna Miloszowice, Russia1913 17
1913 6 Karwacka,Gabriele Gnesca, Germany1913 11
1913 11 Karwacka,Marian Duczin, Russia1913 2
1913 12 Karwacka,Mariana Duczin, Russia1913 38
1913 16 Karwacka,Max Gnesca, Germany1913 8
1913 17 Karwacka,Pelagia Gnesca, Germany1913 35
1913 20 Karwacka,Wanda Gnesca, Germany1913 4
1913 21 Karwacka,Witold Gnesca, Germany1913 0
1913 22 Karwacka,Wladislaw Duczin, Russia1913 4
1913 3 Karwatzki,Maxim Kliskonic, Russia1913 33
1913 1 Karwatzky,Ella Danusjowcy, Rus1913 0
1913 2 Karwatzky,Emilia Danusjowcy, Rus1913 27
1913 3 Karwatzky,Helena Danusjowcy, Rus1913 4
1913 5 Karwatzky,Ludwika Danusjowcy, Rus1913 3
1913 3 Karwaski,Jan Rytwianz, Russia 1913 22
1913 1 Karvacki,Lukasz Gorzyce, Galicia1913 48
1913 2 Karvacka,Katarzyna Cavkov, Galicia1913 17
1914 1 Karwaski,Alexander 1914 47
1922 4 Karwacka,Cecilia 1922 20
SZCZEGÓ?Y PATRZ NA "INDEKS GENERACJI"
Ellis Island ...
• o postu
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Karwaccy aneks 98: św.Maksymilian Kolbe do o.Alojzego Karwac
Pisma Ojca Maksymiliana Marii Kolbego, franciszkanina – tom I PISMA - Spis tre?ci
28
Do o. Alojzego Karwackiego
Oryg.: rkps AN. Dwie karty dwustr. zapis.
Kraków, 12 I 1920
P[ochwalony] J[ezus] Ch[rystus]
Najprzewielebniejszy Ojcze Prowincjale
Przepraszam, ?e Go tak cz?sto nudz? listami, ale có? zrobi?, i to Niepokalana Przew. Ojcu Prowincja?owi wynagrodzi. Otó? 3 I 1920 odby?o si? w celi Przew. O. M[agistra] Henryka pierwsze posiedzenie "Milicji Niepokalanej" Ksi??y Franciszkanów w Polsce (tj. 2 stopnia), na za?o?enie czego N. O. Prowincja? mi pozwoli? b?d?c tu w Krakowie [1]. - Obecni bylii Przew. O. M[magister] Czes?aw Kellar, Przew. O. M[magister] Henryk Górczany,. W[wielebny] O. Jacek Wanatowicz i ja. A? do obioru prezesa przewodniczy? najstarszy wiekiem, tj. Przew. O. M[magister] Czes?aw. A? do ustalenia statutu partykularnego, którego opracowanie powierzono prezesowi i sekretarzowi, mnie nazwano prezesem, a Przew. O. M[magistra] Henryka wybrano jednomy?lnie sekretarzem, co ch?tnie przyj??. - Po opracowaniu i uchwaleniu statutu na nast?pnym posiedzeniu, po?lemy go natychmiast N. O. Prowincja?owi do poprawy i potwierdzenia.
Wczoraj, tj. 11 I 1920, odby?o si? w Sali W?oskiej [2] (za wiedz? N. O. Gwardiana) [3] inauguracyjne zebranie w celu poinformowania o duchu i istocie "Milicji Niepokalanej". Zebra?o si? wiele osób (sala by?a przepe?niona), a Przew. O. M[magister] Henryk mia? mow? (referat); po czym rozdali?my przesz?o 400 kartek druku [4] dla chc?cych nale?e?. Umie?ciwszy tam swe imi? i nazwisko, zg?aszaj? si? do zakrystii po podpis ksi?dza (nale??cego do "Mil[icji]) i wpisanie do ksi?gi.
Tego samego dnia rano przyniós? ks. sekretarz ksi?cia biskupa nast?puj?ce [a] b?ogos?awie?stwo na pi?mie:
"Z serca b?ogos?awimy cz?onkom Milicji Niepokalanej; walcz?c pod sztandarem Matki Bo?ej, niech ?wiat ca?y do stóp Jezusa prowadzi? Ko?cio?owi pomaga" [5] † Adam Stefan Poniewa? "Milicja" jest wed?ug kodeksu "pia unio" [6] i "sodalitas" [7], wi?c na mocy drugiej cz??ci kan. 708 wystarczy "approbatio" [8] biskupa; ja bym prosi?, czy?by mo?na o to postara? si? u innych tak?e biskupów polskich, a mo?e i b?ogos?awie?stwo na pi?mie (tak jak tu w Krakowie) da?oby si? otrzyma?, i czy N. O. Prowincja? sam by raczej o to si? postara?, lub czy te? ja mam rozpisa? pro?b?. Bez w?tpienia kilka s?ów N. O. Prowincja?a by?oby skuteczniejsze , ni? mój ca?y list.
Prosi?bym o ?askaw? odpowied?, bo tak otworzy si? droga do dalszego szerzenia "Milicji". Z pro?b? o serafickie b?ogos?awie?stwo
nieg[odny] w ?w. O. Fr[anciszku]
br. Maksymilian Ma Kolbe
..kartki z historii
________________________________________
List z Nieszawy
przez cd.. Pon Wrz 26, 2005 11:27 am
48
Do O. Alojzego Karwackiego
Oryg.; rkeps AN. Pi?? kart dwustr. zapis.
Nieszawa, 16 VIII 1921
P[ochwalony] J[ezus] Ch[rystus]
Najprzewielebniejszy Ojcze Prowincjale
W my?l listu N. O. Prowincja?a z 12 VII by?em w Toruniu w sprawie S?ugi Bo?ego Jana ?obdowczyka [a] i przekona?em si?, i? jest on tam tak zapomniany, ?e ani proboszcz pofranciszka?skiego ko?cio?a, ani zakonnice, ani inny proboszcz (naprzeciw zakonnic) nic o nim powiedzie? nie mogli. Ten ostatni radzi? zwróci? si? do sekretarza biblioteki Towarzystwa Naukowego, którego jednak nie zastali?my (towarzyszy? mi o. Alfons) w domu, a okoliczno?ci nie pozwala?y nam na dalsze poszukiwania.
Wróciwszy do klasztoru, znajduj? w "Manuale dei Novizi" etc. (L. Caratelli [1] M[inistro] G[enerale]), w rozdziale "'eligiosi morti in fama di santita" w wieku XIII l[iczba] 52:
"B.Giovanni Loberdank di Thorn, prussiano; † 9 ottobre 1264 a Culma, e quivi sepolto nella nostra chiesa, dai luterani poi profanata insieme al corpo del beato (Wadding)" [2]. - Zapewne to on; wedle Waddinga [3] wi?c jest ju? blogos?awionym, a spoczywa? w Che?mnie, gdzie protestanci jego cia?o wraz z ko?cio?em sprofanowali. Czy?by wi?c nie by?o po nim ?ladu? Kasa konwentu przewiduj?ca restauracj? (dach) nie pozwala mi na dalsze badanie sprawy w Che?mnie.
Z okazji prymicji o. Alfonsa w stronach rodzinnych, przy których asystowa?em, odwiedzi?em te? trumn? Czcig[odnego] O. Rafa?a Chyli?skiego i stwierdzi?em, ?e na miejscu nie robi si? nic dla jego sprawy. Z pocz?tku mówi? o. gwardian [4], ?e pracuje dla grzeszników, a nie dla ?wi?tych, ale potem okaza? szczere zadowolenie, gdym wspomnia?, ?e pomy?l? o wydrukowaniu karteczki z biografijk? S?ugi Bo?ego. Inni ojcowie i bracia ch?tnie podchwycili my?l wspó?dzia?ania w zbieraniu wiadomo?ci o ?askach otrzymanych za po?rednictwem Czcig[odnego] O. Rafa?a. O. Edwarda poprosi?em o zbieranie ?wiadectw w tym wzgl?dzie z podpisami tych, którzy widzieli lub s?yszeli powy?sze fakty.
Niniejszym za??czam biografijk? Cz[cigodnego] O. Rafa?a pióra o. Alfonsa [5], którego na to do Nieszawy zwabi?em, z pro?b? o pozwolenie wydrukowania w formacie podobnym do kartki Gemmy [6]. - Mo?e we Lwowie jest ?adniejszy obrazek Cz[cigodnego] O. Rafa?a? Co do nak?adu, to w "Ksi?garni Powszechnej" wzgl?dnie "Drukarni Diecezjalnej" mówiono mi, ?e nak?ad karteczki (jak Gemmy) w 20 000 egz. wypad?by po marce za egzemplarz, w mniejszej ilo?ci dro?ej. S?dz?, ?e 20 000 egzemplarzy przy odpowiedniej akcji reklamacyjnej rozesz?oby si? pr?dko, Mo?na by te? zapozna? z Cz[cigodnym] O. Rafa?em naszych Polaków w Ameryce, w Rumunii, a mo?e i w innych krajach.
Zdaje mi si?, ?e dla sprawno?ci akcji dla rozszerzenia czci naszych Polaków-franciszkanów konieczna by by?a "Kasa Postulacji", gdy? inaczej stan finansowy konwentu kr?puje, opó?nia i parali?uje dzia?anie; zreszt? jeden konwent nie móg?by pokry? kosztów pracy nad wszystkimi naszymi S?ugami Bo?ymi; jest ich bowiem wedle wzmiankowanego "Manuale" do 25 (licz?c zbiorowe [pozycje] za jedn? [7]. ?ród?em dochodu dla niej by?yby wzgl?dne publikacje i ofiary wiernych, pos?u?y?aby ona tak?e do pokrycia kosztów beatyfikacji i kanonizacji. Kasy tera?niejsze (np. w ?agiewnikach) s? bezczynne, bo nikt si? ?ywiej tym nie zajmuje.
Najlepiej za? mo?e by by?o, ?eby w naszej prowincji by? jeden ze starszych, do?wiadczonych a energicznych ojców wyznaczony na formalnego "postulatora prowincjalnego". Obowi?zkiem jego by?oby zaj?? si? szczerze wszystkimi naszymi S?ugami Bo?ymi, stan wszystkich spraw dok?adnie zbada?, trudno?ci pozna? i usuwa?, ca?? akcj? planowo, systematycznie, umiej?tnie, a energicznie prowadzi?, ewentualnie przeprowadzi? proces diecezjalny (kan. 2038 - 2064), postulatorowi naszemu w Rzymie przygotowa? materia? krytyczny i uporz?dkowany, a nawet ?ywym informowaniem si? o stanie i przebiegu sprawy pobudza? go do "nieodk?adania spraw naszych" [por. Syr 5, 7]. Oczywi?cie, ?e W?osi mog? si? oby? bez prowincjalnego postulatu, gdy? postulator gen[eralny] (obecnie arc[biskup] Jaquet) i wicepostulator (o. mag[ister] Laner) sam zje?d?a na miejsce, bada ?wiadków, przygotowuje biografie itd.; do nas jednak ?aden z nich nie przyjedzie, bo droga daleka i kosztowna. Tym mo?na by tak?e wyt?umaczy? fakt, ?e obecnie przeprowadzono "confirmatio cultus" [8] W?ocha, (tercjarza z czasów ?w. Franciszka) [9]; sprawa O. M[magistra] Bonawentury Fasaniego [10] stoi (jak mi mówi? wicepostulator) dobrze; jakiej? zakonnicy [11] (zdaje si? W?oszka), której biografi? o. Wicepostulator napisa?, rokuje dobre (o ile pami?tam) nadzieje itd., a nasze sprawy czekaj? zmi?owania.
S?ysza?em czasem, ?e nie ma cudów, ale tylko mo?e my niewiele o nich wiemy; mówiono mi bowiem, ?e np. w ?agiewnikach ksi??a (zapewne ?wieccy) zignorowali niewiast?, która przysz?a donie?? o ?asce otrzymanej za przyczyn? Cz[cigodnego] O. Rafa?a. Po takiej próbie inni ogranicz? si? na prywatnym podzi?kowaniu Bogu i S?udze Bo?emu. Nasi zreszt? s? niewiele znani, wi?c te? i ma?o kto ich wzywa.
Oczywi?cie, ?e taki postulator musia?by prowadzi? ?yw? korespondencj? tak z miejscami, gdzie znajduj? si? groby naszych S?ug Bo?ych, jak te? i z postulatorem naszym w Rzymie, a i nieraz osobi?cie si? przejecha?, co poci?gn??oby niema?e wydatki, na pokrycie których konieczna by by?a odr?bna Kasa postulacji, z obrotu której jak i z ca?ej swej dzia?alno?ci sk?ada?by on corocznie przed ka?dorazowym N. O. Prowincja?em lub co pó?tora roku przed kapitu?? wzgl?dnie kongregacj? (albo co 3 lata) sprawozdanie (zale?nie od czasu urz?dowania). - Ko?cowe s?owa biografijki umieszczone w nawiasie przewiduj? ewentualne ustanowienie prowincjalnego postulatu ze sta?? siedzib?.
Mo?e s? to utopie m?odej fantazji, ale mi si? zdaje, ?e w ten sposób sprawy naszych S?ug Bo?ych posuwa?yby si? szybko naprzód (o ile to b?dzie Bo?? Wol?), a kto wie, ile szczerych powo?a? rozbudzi?by rozg?os ich cnót i czci w?ród polskiej m?odzie?y. - A mo?e by N. O. Prowincja?, je?eli to uwa?a za stosowne, wspomnia? o tym na kapitule?
Z pro?b? o serafickie b?ogos?awie?stwo
br. Maksymilian M-a Kolbe
[Adres na kopercie] Najprzewielebniejszy / Ojciec Prowincja? / Ks. Alojzy Karwacki / w klasztorze OO. Franciszkanów / we Lwowie
[Stempel pocztowy] Nieszawa 16 VIII 21; R Nieszawa nr 172
[Nadawca] O. Maksymilia M-a Kolbe / OO. Franciszkanie / Nieszawa / (Z[iemia] Warszawska).