Bajerze, po. chełmiński

Bajerze, pow. chełmiński, znajduje się w powiecie chełmińskim, w gminie Kijewo Królewskie, 11 km na południe od Chełmna, na wyżynie Pojezierza Chełmińskiego. Bajerze jest fonetycznie spolszczoną, pierwotną, średniowieczną, niemiecką nazwą Bayersee - Jezioro Bawarczyków (w średniowiecznych zapisach archiwalnych miejscowość wymieniano również pod nazwą: Beyersee, Beyersche, Beyerszee, Beigersche, Beirsze, Beygersee). Bayersee rycerska posiadłość lenna rycerzy z Bawarii, zamożnej niemieckiej rodziny herbu Fogelveder, która w średniowieczu nabyła (otrzymała od Zakonu - Komturii starogrodzkiej) znaczne majątki w Prusach, między innymi nazwaną przez nich wieś Bayersee.

Najwcześniejszy zapis o istnieniu osady wiejskiej Beyersee pochodzi z 23 października 1409 r. i związany jest z rycerzem Amelung von Beyersee, który brał udział w wyprawie zbrojnej na Dobrzyń. W latach 1423-1424 właścicielami Bajerze byli rycerze Cuncze i Mikołaj z Bajerza, od 1440 do 1454 r. Mikołaj (a w 1457 r. - Jerzy z Bajerza ). Rycerz Mikołaj Bajerski z Bajerza był współzałożycielem 14 marca 1440 r. Związku Pruskiego i został w 1454 r. starostą radzyńskim ( Radzyń Chełmiński). W 1456 r. bronił on radzyńskiego zamku, gdzie w czasie wojny 13-letniej schroniła się szlachta chełmińska wierna Polsce. Jego syn Jan Bajerski w 1483 r. został wojewodą pomorskim (zm. 1484 r.) Potomkowie tego wojewody w XVI wieku rozdzielili się na dwie linie, biorące od swych dziedzicznych dóbr Szumowo i Bajerze, nazwiska Szumowski i Bajerski i zmienili nieco rodzinny herb Fogelveder, kładąc pas na tarczy nie ukosem, lecz prostopadle i na nim nie cztery, lecz trzy gwiazdy, w hełmie zaś, w koronie, pół zbrojnego męża, zamiast, jak w herbie Fogelveder, męża z odkrytą głową w stroju niemieckim; niektórzy jednak, zwłaszcza z Bajerskich, brali herb Fogelveder bez odmiany.

Bibliografia

nad. Sylwester Bajerski