Balwierzyszki -Balbieriškis, pow. mariampolski

Balwierzyszki, właściwie Barbierzyszki, Balbieriškis, osa­da, przedtem mko, w pow. maryampolskim, gm. i par. t. n., przy ujściu rzeki Pierczajki do Niemna, otrzymała swą nazwę od rafy na Nie­mnie, zwanej Barbiera. Dobra B. zostały na­dane przez Zygmunta I ruskiemu kniaziowi Rafałowskiemu-Hołowczyńskiemu, którego po­tomkowie zrujnowany kościół katolicki, funda­cyi pomienionego króla, samowolnie oddali kal­winom. Po Hołowczyńskich władali temi do­brami Korwinowie Gąsiewscy, od których przeszły na własność Tyszkiewiczów. Obecny kościół drewniany fundacyi ks. Jana Czarto­ryskiego z 1674 roku.


W 1859 r. było tu ludności polaków 644, niemców 65, izraelitów 525, ogółem 1234; obecnie 2424 mk. i 181 dm. Domów drewn. miały B. 153, ubezpieczonych w 1859 na summę rs. 38,880. Dochód kas­sy miejskiej wynosił rs. 255. Znajduje się tu kościół parafialny, mający filią we wsi Gudele. Jarmark tutejszy na Zielone Swiątki jest bar­dzo ożywiony. B. par., dek. maryampolski, li­czy 3536 par. B. gm., lud. 8427, rozległości 24362 morg., a. gm.okr. IV i st. p. w m. Preny o 13 i pół w. W skład gm. wchodzą: Balwie­rzyszki os. i folw., Boboniszki, Buda, Budka, Chojna, Dobrowola, Dowgierdyszki, Grażyszki, Gudele, Gudele-nowe, Helcie, Ignalin, Irzma­ny v. Wołodki, Ignalin, Janowiszki, Jedoraj­ście, Józefowo, Józefin, Kampinie, Karolin, Kidziuliszki, Kloniszki, Kolnino, Końce, Kro­pinia, Kunigiszki, Lejciszki, Ludwikowo, Mać­ki, Malinowo, Marynka, Mielniszki, Mielew-kiszki, Miodyniszki, Miodwiże, Mokrzyszki, Narawy, Niszejki A, N. B., Nowa-huta wś i folw., Nowiki, Nowinka, Nowosiołki, Ogro­dniki, Ojcowo, Osinkla, Ossa, Piłatyszki, Po­breśce, Podoble, Podkomorze, Podlesie, Podno­wosiołki, Pojeziory, Pomorgi-Osiuklańskie, Po­szławanty-Tartupskie, Putroszany, Rudziany, Rudziekampie, Ryngiany, Skirptuszki, Szaka­liszki, Sześciowłóki, Szlinorajście, Szławanta, Szłajtyszki, Tadeuszowo, Tamuliszki, Użrudzie, Wazgajkiemie, Waźniszki, Węgielnica, Zasło­na, Źegżdry, Żmany, Żytowiszki folw. i Ży­towiszki-nowe. Dobra B., pow. maryampol­ski, gm. t. n., w skład których wchodzi mia­steczko t. n., w zeszłem stuleciu należały do hrabiów Ferdynanda, Tadeusza i Wincentego Staniewiczów. W r. 1782 nabyte zostały przez Stanisława hr. Tyszkiewicza — po nim zaś drogą spadku i z mocy działów z braćmi zawartych, odziedziczył Tadeusz hr. Tyszkie­wicz, kasztelan senator Kr. Polskiego, b. gene­rał wojsk polskich. W r. 1831 dobra powyż­sze uległy konfiskacie, następnie zaś w roku 1846 z Najwyższego rozporządzenia zwrócone zostały córkom generała Tyszkiewicza: Józe­fie Wodzińskiej i Maryannie Łempickiej.[1]

BALWIERZYSZKI – Balbieriškis, miasteczko w okręgu kowieńskim, koło Pren. 1807-1815 w granicach Księstwa Warszawskiego i 1815-1915 Królestwa Polskiego (gubernia suwalska). Balwierzyszki leżą na części Suwalszczyzny, która przypadła Litwie w 1918 roku, gdyż zdecydowaną większość ludności stanowili tu wówczas Litwini. Jednak tak nie było w 1880 roku, kiedy ukazał się w Warszawie 1 tom „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”; w haśle „Balwierzyszki” czytamy, że w 1859 roku mieszkało tu „644 Polaków, 65 Niemców i 525 żydów” – Litwinów tu wówczas nie było, bo wszyscy mieszkańcy-katolicy uważali się za Polaków, bo jak pisał zgodnie z ówczesną prawdą Adam Mickiewicz: „Litwin i Mazur bracia są; czyż kłócą się bracia o to, iż jednemu na imię Władysław, drugiemu Witowt? Nazwisko ich jedno jest, nazwisko Polaków”; 50 lat później Litwini, przez dziki nacjonalizm, który zalał XIX-wieczną Europę, jak również antypolską działalność wśród nich Rosjan i Niemców, nie chcieli już być braćmi dla Polaków. Tutejszy kościół katolicki ufundował w 1674 roku książę Jan Czartoryski. Właściciel Balwierzyszek Tadeusz Tyszkiewicz (1774-1852) był w 1806 roku dowódcą gwardii konnej Napoleona I, generałem brygady Księstwa Warszawskiego, senatorem Królestwa Polskiego (Kongresowego), w 1831 roku naczelnikiem polskiego Powstania Listopadowego na Litwie. W latach 1874-1918 w rękach Żółtowskich, kiedy to zostały skonfiskowane bez odszkodowania przez rząd litewski. Dwór klasycystyczny z XVIII w. Urodził się tu hrabia Włodzimierz Bem de Cosban (1889-po 1939), major 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich, literat i publicysta, kawaler Orderu Virtuti Militari, ożeniony z księżną Kirą Światopełk-Mirską.[2]

Bibliografia

[1] [SGKP]
[2] http://www.kworum.com.pl/

Galeria zdjęć