Niedzielna, pow. starosamborski

Niedzielna, ras. Nedilna, wś, pow. staromiejski, 16 kim, na płd.-wsch. od sądu pow. w Starem Mieście, 7 kim. na płn. od urz. poczt. w Turzem. Na płn.- zach. leży Łużek Górny,na zach. Topolnica, na płd.-zach. i płd. Topolnica i Turze, na płd.-wsch. Zdzianna, na płn.-wsch. Stronna (w pow. drohobyckim), Sprynia i Zwór (obie w pow. Samborskim). Wody uchodzą do Dniestru przez pot. Niedzielna al. Niedzielnanka. W dolinie potoku leżą zabudowania wiejskie; na płd.-zach., blisko granicy Topolnicy, grupa domów Sychółka. Na lew. brzegu potoku, w płd. stronie wsi, wznosi się na granicy Turzego „Ostry Wierch" do 787 m. (znak tryang.);napraw. brz., w płd.-wsch. stronie wsi, na granicy Stronnej „Werch Stronniański, 831 m. wys., a w stronie płn.-zach. lesistej (Staromiejski las) wznosi się na granicy Spryni, Zworu i Łużka Górnego ,,"Kiiczyn horb" do 819 m. Własn. wiek. (Towarzystwa dla prod. leśnych w Wiedniu) ma roli or. 9, łąk i ogr. 8, pastw. 4, lasu 1742 mr.; wł. mu. roli or. 1135, łąk i ogr. 135, pastw. 313, lasu 78. mr. W r. 1880 było 645 mk. w ga, 2 na obsz. dwór., z tych 615 obrz. gr.-kat Par. gr.-kat w Topolnicy, rzym.-kat. w Sta¬rem Mieście. Do gr.-kat. proboszcza należy w N. 28 mr. 20 sążni roli or., 1 mr. 392 sążni łąk. We wsi jest cerkiew pod wezw. ś. Mikołaja i kasa pożyczkowa gm., z kapifc, 1000 zł. Tutejszy tartak wodny, o jednym gatrze i jednej pile zwyczajnej, zużywa rocznie 500 metr, kub, drzawa jodłowego i świerkowego a wyrabia 310 metr, kub. deseki brusów. Za czasów Rzpltej należała wieś do dóbr koron¬nych, do krainy gwoździeckiej w ekonomii Samborskiej a ziemi przemyskiej. W metryce koronnej znajdują się następujące doku¬menty (ob. Rkp. Ossol. Nr. 2837, str. 60): „A. 1553 die 12 febr. Petricoviae. Privilegium con-servationis Demkonem Dżin rdz Siedlecki, circa scultetiam villae Niedzielna ac omnes pertinentias juxta literas originales." „A. 1564, die 8 aug. Parczoviae. Sigismundus Augustus rex Demkonem Dziurdz Siedlecki, circa possessionem Scultetiaevillae Niedzielna ac omnes ad eam spectantes attinentias ad vitae tempora conservat." A. 1552. Varsaviae. Privilegium Bonae Reginae religioso Demkowicz Poponatum in Niedzielnae cum omnibus emolumentis, saluis censibus regalibus conferens, Q,uod Sig. Aug. Rex confirmat. Datum in Crasnystaw fer. 2-da ipso festo Scti Petri ad vincula. A. 1558."W lustracyi z r. 1683 (Rkp. Ossol., Nr. 1255, str. 217) czytamy: „Ta wieś ma łanów 18, kniazkich 2, popowski 1, sołtyski 1, wolniczych 3. Czynsze na s. Marcin: żyrowszczy-zny z łanu płacą po zł. 10 gr», stróżnego z łanu po gr. 10, kuchennego z chlebników po gr. 3 Y3, za wołu z łanu każdego 1 zł., owsa z łanu każdego pół miarek jeden, gęś jedne, kur 2. Za sądy zborowe dają dwiema ratami po zł. 10. Z domu pastuchowego płacą zł. 4. Z pustych koszonych płacą z łanu zł. 6. Z wójtowstwa, pokłonu i stacyi zł. 2 gr. 24; ciż wójtowie z każdego łanu po gr. 24, ciż z dwo¬rzyszcza nad przywilej dają zł. 6, ciż z kar¬czmy płacą zł. 5. Perdelent płaci czynszu na rok zł. 10, wolnictwo Ąndrzejowiąt zł. 11. Wolnictwo Niedzielnickie zł. 13, wolnictwo Dybowiąt zł. 10 gr. 9. wolnicy Hrycko i Pedko płacą na rok z łanu zł. 2. Pop z cerkwi płaci czynszu zł. 2 gr, 6. Czynsze na ś. Wojciech: kuchennego od chlebnika płacą po gr. 8, stróżnego z łanu jednego po gr. 10, za jagnię i jarząbki gromada daje gr. 28. Owies, kury, gęsi, tak dają jako na ś. Marcin. Za owczą dziesięcinę albo dają dwudziestego barana, albo od każdej owcy po gr. 4. Barana kuchennego dają z łanu każdego wart. zł. 3. Z pustych łanów zasianych płacą po zł. 6, z koszonego po zł. 4. Nadto gromada daje baranka wielkanocnego, albo za niego zł. 1 i kopę jajec. Pług z łanu jeden, kosiarza z łanu jednego wyprą wuja. Cieślę i pachołka do żupy wyprą wuja jako inne krainy. Drew do żupy odwieść powinni z każdego łanu wozów 16. Także wozić drzewo jako Łopuszanka." W inwentarzu z r. 1760 '(Rkp. Ossol., Nr. 1632, str. 234) czytamy: Ta wieś osiadła na łanach 1872, z osobna kniazkich łanów 2, wolniczych 3, popowski 1, sołtyski 1. Od lat kilkunastu spustoszała, tylko z innych wsiów różni kawałkami sieją i koszą, więc rocznej podpadać ma rewizyi. Wójtowstwa w tej wsi posesso rami JMPP, Bazyli Dwernicki i Franciszka z Dąbkowskich małżonkowie, na które prawo produxerunt, vigore którego płacić powinni do kasy ekonomicznej czynszu za pokłon, stacyą, z domów, dworzyszcza i karczmy zł. 17, tudzież hibernę na gardekurów JKM. i inne onera fundi tenent. Wolnictwa tej wsi pół łanu posessor JMPan Teodor Turzański, na co prawo produxit, płacić powinien czynszu zł. 7 gr. 21V2. Pół łanu tegoż wolnictwa zakon traktowali od skarbu uczciwi Fedio i Lesio Pikusy. Lasy tej wsi i las od płd., nazwany Duleszyn, smerekowy; las od zach. nazwany Roztoka; las od płn. nazwany Przysłóp; las od wsch. nazwany Terebuch, bukowy, jodłowy i inne drzewo." Gdy Turzański zmarł, dozwolono dekretem, gub. z 3 i stycznia 1800 r. dożywocie wójtowstwa Bazylemu Dwernickiemu. Zajęto jo w r. 1812 i przyłączono do dóbr Gwoździec.
[SGKP]