Felsztyn, pow. starosamborski

Felsztyn al. Fulsztyn (w dawnych dokumentach brzmi ta nazwa rozmaicie: Folsteyn,Phultyn, Felsthin) i Posada Felsztyńska, miasteczko., pow. staromiejski, 12 kil. na półn. od Starego Sambora, pod 49°32 płn. szer. a 40°38 wsch. dłu. od Fer., w dolinie Strwiąża, 321 m. npm., przy drodze żel. nad dniestrzańskiej. Połud. część obszaru spada ku dolinie Strwiąża, północna wznosi się cokolwiek, a najwyższy jej punkt, wzgórze Węgrzeliska, o 2 kii. na półn. od jf., dochodzi 375 m. F. leży na samej granicy pow. staromiejskiego i Samborskiego, a na zach. odeń rozłożyła się wzdłuż drogi kolejowej Posada felsztyńska. Dm. w F. 184, mk. 1103 (559 m. 544 k.), w Pos. fel. dm. 161, mk. 810 (399 m. 411 k.). Własność wiek. obejmuje roli ornej 26; włas. mniejsza roli or. 158, łąk i ogr. 19 past. 14 mor. Kolej naddniestrzanska ma tutaj stacyą Felsztyn-Głęboka (ob.). Parafie gr. i rzym. katol. w miejscu. Jest tu szkoła etat. jednokl, założona w. r. 1818. Herburtowie, przybywszy z Moraw do Polski około r. 1380 (?), usadowili się w dolinie Strwiąża, osuszali bagna i założyli wieś, którą, pamiętni rodzinnego swego gniazda Felstein na Szląsku, nazwali Felsztynem. Później wieś została miastem i otrzymała od króla Kazimierza Jagielończyką, w. r. 1488 przywilej na jarmark w Zielone Świątki i targ we wtorki. Przywilej z r. 1507, na jarmark w dzień św. Łucyi, zowie miejsce to Felschtyn, własność Jana Herborda, a Zygmunt August wymienia 1551 r. miasto Felsthin (inną rażą Folsthm), należące do braci Stanisława, Walentego, Mikołaja i Jana Herburtów: „uwalniamy na zawsze od ceł, grobelnego, mostowego i targowego w całem państwie naszem na skarb królewski opłacanych. "W r. 1553 wydał Zygmunt August rozporządzenie objaśniające, iż wolność od ceł nadana poprzednimi listami odnosi się także do wołów,krów i jałownika. (Ob. „Dodatek tygod. Gaz.Iwow.^ 1854 Nr. 45 i 46). Następnie przeszedł F. do Baniłłowiczów, z których Mikołaj otrzymał 1641 r. przywilej na skład win węgierskich. W F. urodził się na początku w. 116 Jan Herburt z Felsztyna, kasztelan sanocki a oraz starosta przemyski, mościcki i medyni jcki, autor dzieł: „Statuta regni Poloniae inordinem alphabeti digesta" i „Cronioa sive his toriae polonicae descriptio", używany do licznych poselstw. Tutaj urodził się ku końco wi w. 15 Sobestyan Felsztyński. czyli Seb. zFel., teoretyk i erudyt muzyczny z w. 16. W kościele parafialnym spoczywają zwłoki Walentego Herburfca, biskupa przemyskiego, posła Zyg. Aug. na sobór trydencki, zmarłego 1572 r., i zwłoki brata jego, wspomnianego Jana Herburta. Pod wizerunkiem Jana,przedstawiającym go w czarnym birecie i czarnym akademickim płaszczu z włożonym białym kołnierzem umieszczone są polskie wiersze z w B 16 (podał je ,.Przyjaciel ludu" roku 11841 Nr. 3:2, a także częściowo Baliński w Star, Polf i IL str, 643).

W roku 1508 „Zebridus Herbort14 płaci z połowy mta Felsztyna i jego przedmieść: Koniów, Bukowa, Sąsiadowice, Głębokąt, Ożomla, grz. 12 gr. 19. W r. 1589 miasto daje szosu fl. 12, od rzem. fl. 6, od 4 kom., od 2 palących wódkę i od 5 kół młyń. Ogółem fl. 23.
[SGKP]