Łużek Górny, pow. starosamborski

Łużek Górny, wś w pow. staromiejskim, 9 kil. na płd. płd. wsch. od sądu powiat, i urzędu poczt, w Starem Mieście. Na płn. wsch. leży Wola Koblańska, na płn. Suszyca Rykowa, na płn. zach. i zach. Rusowiska, na płd. zach. i płd. Strzyłki, Topolnica i Niedzielna, na wsch. Zwór (w pow. Samborskim). Zach. cześć obszaru przepływa Dniestr. Wchodzi on tu ze Strzyłek i płynie zrazu granicą płd. od zach. na wsch., poczem skręca na płn., a w końcu na płn. zach. i wchodzi do Busowisk. W obrębie wsi zasilają go liczne strugi. Z tych najważniejsze od praw. brz. Kilczyn i Podbuź, od lew. brz. Hołownia. Wzdłuż praw. brz. Dniestru i równolegle z nim idzie gościniec samborsko-turczański, a przy gościńcu leżą zabudowania wiejskie. Wsch. część obszaru zajmuje wzgórze wznoszące się po nad 600 (do 652) m., rzadkim lasem i chaszczami porosłe; w stronie płn. wznosi się Izbiec horb do 619 m., w stronie zach. Werbuki horb do 529 m.Własn. wiek., ma roli or. 143> łąk i ogr. 12, past. 86, lasu 1237; własn. mniej, roli or. 1713, łąk i ogr. 143, past. 498, lasu 18 mr. W r^ 1880 było 946 mk. w gm., 56 na obsz. dwór. (obrz. gr.-kat. z wyjątkiem 20 rz.-kat.). Par. rzym.-kat. w Starem Mieście, gr.-kat. w miejscu (dek. staromiejski, dyec. przemyskiej. Do parafii należą Busowiska. Do r. 1831 była parafia w Busowiskach, a Łużek był filią. Wówczas należało prawo prezenty do biskupów przemyskich, gdyż ci posiadali połowę Busowisk. Orzeczeniem namiestnictwa zamieniono Łużek na parafią. We wsi jest cerkiew, przy gościńcu, w pięknem położeniu, na wyniosłem wzgórzu. Jest tu tartak parowy o sile 24 koni, o 2 gatrach, 20 piłach zwyczajnych a 2-ch cyrkularnych. Tartak konsumuje rocznie 9600 metr. kub. drzewa jodłowego i świerkowego, a produkuje 6000 metr. kub. desek i brusów, wysyłanych do Niemiec przeważnie. Do stacyi kolejowej w Chyrowie jest 2*3 miryam. gościńcem. Właściciele tartaku: Jan hr. Tarnowski i Jadwiga Wodzicka. W letniej porze przebywa w Ł. dużo osób dla kuracyi żętycznej. O geologicznych stosunkach czyt. „Verhandl. der geol. Reich", 1879, str. 262. Za czasów polskich należała wieś do dóbr koronnych w krainie gwożdzieckiej, ekonomii Samborskiej a ziemi przemyskiej. W Metr. kor. (rkp. Ossol. Mi 2837? str. 22) znajdują się następujące dokumenta: „A. 1519. Cracoviae. Priv. Sigismundi Provido Petru Scultetu G. Łużek datum, quod in locum deperditi surrogatur, ad mentem cujus dictus Scultetus, circa agros, prata obventionesque universas Sculte-tiales conserratur. Ratione quorum tempore bellicae expeditionis in bono equo ad castrum Sambor venire et militaria obsequia adimplere obstringitur". „A. 1530. Facultas Magnifici Stanislai Odrowąż molendinum de novo erigendi, cum tertia mensura Scaltetiali et piscinam extruendi pro usu molendini in villa Łużek Górny, provido Sidori et fratribus ejus duobus data". „A. 1567. Samboriae. Popo-natum in villa G. Łużek Magnif. Starzechowski, Capitaneus Samboriensis, Religioso Andreae confert, ad quem poponatum unum laneum agricum Pomiarki una cum hominibus, alias inter Kmiecie Pomiarki emensuram (de quo laneo dationes solvere tenebiur) incorpo-rat" (W lustracyi z r. 1686 (rkp. Ossol. M 1255, str. 122) czytamy, że wieś ma łanów 12, z osobna kniazki 1, popowski 1, leśnicza ćwierć 1. Czynsze na ś. Marcin i Wojciech są wymienione. Inne powinności takie, jak innych wsi tej krainy. W inwentarzu z r. 1760 (rkp. Ossol. M 1632 str. 237) czytamy: „Wieś osiadła na łanach 12, videlicet sianych 6, koszonych 5, pusty 1: z osobna kniazki 1, popowski 11, leśniczego pół. Chlebnika ad prasens in M 31. Czynsze (wymienione szczegółowo) czynią 334 zł. 22Vs gr. Wójtostwa posesorami Jm. P. Hrehory i Maryanna Łużeccy, małżonkowie, na które prawo produxerunt, vigore którego płacić powinni do kasy ekonomicznej czynszu z domów 10 zł. 24 gr., tudzież hiber nę na gardekurów J. Kr. M. i inne onera fundi ferre tenentur. Leśniczy z ćwierci pola lasu pilnować ma. Lasy: od wsch. t. zw. Krzemień, od płd. Kulczyn, od zach. Werch Hołownia, od płn. Kumaliow. Skarżyła się gromada, że im różni Ichmościowie znaczne grunta poodbierali; zaleca się administracyi, aby, przy protekcyi im danej, mogli te grunta rekuperować. Ob. Gwoździec.
[SGKP]