Starawieś, pow. magórzański

Starawieś, niem. Altendorf, węg. Szepesofalu, w dok. Antiqua Villa, miasteczko w pow. magórzańskim, hr. spiskiem, w dolinie pot. Kowniny, o 2 kim. na płd. od doliny Dunajca, przy gościńcu węgiersko-galicyjskim z Kieżmarku przez Czorsztyn do Nowego Targu i Nowego Sącza, naprzeciw Sromowiec Wyźnich i Średnich. Półn. granicę od Sromowiec tworzy Dunajec, na przestrzeni 3 kim. Od płn.-wsch, graniczy ze Starym-Majerzem, od wsch. z Lechnicą, od płd. z Matyaszowcami. a od zacb. z Kacwinem, Niedzicą i Gołembarkiem. Z płd. ku płn. płynie rz. Kownina, wpadająca poniżej S. do Dunajca. Przez zach. obszar płynie pot. Hardyński, dopł. Dunajca pod Gołembarkiem. Wznieś. S.: kaplica przy cmentarzu 15 mt., kaplica na dolnym końcu 493 mt. Wzgórza po zach. stronie dochodzą od 571 do 663 mt., a po wschód. 622 do 675 mt. npm. Obszar gm. obejmuje 2874 kwadr, sążni kat.; r. 1880 było dm. 158, mieszkańców 1029. Kościół tutejszy ma być założony r. 1200, według innych już r. 1108. Roku 1300 Krystyan, sołtys, ze synami swymi Janem i Mikołajem sprzedał te sołtystwo Janowi, przeorowi kartuzów lechnickich, za 88 grzyw., zatrzymując sobie dworek z jednym łanem (Fejer, Cod. dipl. Hung., VIII, 3, 477). Wilhelm Drugeth, palatyn i wójt Kumano w, posiadłość tę, nabytą od mistrza Kokoszą i braci jego Jana i Rykolfa, nadał kartuzom lechnickim, co król Karol zatwierdził roku 1337 (Fejer, VIII, 8, 223), a Gwidon, legat papiezki, roku 1350 wcielił probostwo w S. do rzeczonego klasztoru, któremu dotąd służyło tylko prawo prezenty (Fejer, VIII, 4, 509). Kościół p. w. Wniebowstąpienia N. M. Panny posiada metryki od r. 1634. Według szem. duch. dyec. spiskiej z r. 1878 było w miejscu rz.-kat. 719, gr.-kat. 6, ewan. 3, żyd. 153, gr.-nieun. 92, razem 973. Do tej par. należą: Gołembark (Kalenberg) i Stary-Majerz (Ó-Major). Liczba dusz w całej parafii rz.-kat. 900, gr.kat. 6, ewan. 55, gr.-nieun. 124, żyd. 175, razem 1260. W par. znajdują się cztery kaplice. R. 1423 dla porozumienia się Zygmunta ces. z Jagiełłą panowie węgierscy zjechali się naprzód do Czorsztyna, potem do Kieżmarku, gdzie postanowiono, aby król Jagiełło zjechał się z cesarzem na wtóre półpostu do Starej wsi. Przybył też Jagiełło a w czwartą niedzielę postu wyruszywszy, pół mili od Czorsztyna, na polach wsi Sromowiec, naprzeciw Starejwsi, nad Dunajcem, spotkał się z cesarzem. Stąd pojechali do Kieżmarku, a potem do Lewoczy na święta wielkanocne. Pokojem r. 1474 w Starejwsi zawartym ukończono spory o korony czeską i węgierską, synom Kazimierza IV ofiarowane. R. 1878 (14 list.) padła S. ofiarą strasznego pożaru. Ogólna strata 110000 złr. Siedziba notaryusza. Należy do sąd. pow. i urz. podatk. w Kieżmarku. St. p. w miejscu.
[Br.G. w: SGKP]