Starawieś, pow. brzozowski

Starawieś, pow. brzozowski, wieś mająca kapelanią rz.-kat. i szkołę ludową. Mieści się tu konwent jezuitów, przy którym jest nowicyat. wieś leży na płn. od Brzozowa (4 kim.), przy gościńcu do Domaradza. Wzn. wsi wynosi 273 mt., konwentu i świątyni p. w. Narodzenia Panny Maryi 285 mt. Przez wieś przepływa Stobnica, prawy dopł. Wisłoka. S. składa się z 375 gęsto zabudowanych domów i liczy 2203 mieszkańców (1037 męż., 1166 kob.); 2174 rz.-kat., 1 gr.-kat. i 28 izrael. Pos. więk. (biskupstwo przemyskie obrz. rz.- kat.) wynosi 251 roli, 21 łąk i ogr., 12 past. i 531 mórg lasu; pos. mn. ma 1695 roli, 261 łąk, 216 past. i 93 mórg lasu.. W 1359 r. Kazimierz W. nadał (provido), Stefanowi synowi Wojstona dziedzicowi Sobnowa, przywilej na założenie wsi po obu brzegach Stobnicy, w puszczy Brzozowe, w kasztelanii sanockiej. Nadając na to 50 łanów frankońskich, przeznaczył król 2 łany dla kościoła i miejsce pod kościół i zabudowania plebańskie. Marya, królowa węgierska, rządząc na Rusi po śmierci Ludwika, darowała (1384 r.) Brzozów, zwany w przywileju „Wresen", biskupstwu przemyskiemu. Władysław Jagiełło zamienił około 1413 r. wieś na miasto, które założono za wsią ku południowi, a pierwotna osada została nazwana Starąwsią. Prawdopodobnie utrzymała się stara kaplica, przy której utworzył biskup przemyski Janusz Łubieński kapelanią, ponieważ do cudownego obrazu Matki Bożej pielgrzymowało wielu ludzi z Polski i Węgier. W r. 1726 utworzył bisk. Aleksander Fredro przy tej kapelanii prebendę, po- czem wybudował wspaniały kościół i klasztor a opatrzywszy go dochodami, powierzył kś. paulinom, sprowadzonym z Częstochowy. Po suppresyi klasztoru za Józefa II stały zabudowania dłuższy czas pustką, aż w r. 1822 zostały oddane jezuitom. W 1877 r. 8 września odbyła się tu uroczysta koronacya obrazu Matki Bożej, dokonana w obecności wielu biskupów i kilkudziesięciu tysięcy łudzi. Konwent jezuitów liczy 21 księży, 36 nowicyuszów, 18 braciszków. Obszerniejsze wiadomości o Starejwsi podaje Prohazka w monografii Brzozowa (Przewodnik Naukowy z r. 1889). S. graniczy na połud. z Brzozowem, na półn. z Bliznem, na wschód z Wolą Orzechowską a na zachód z Przysietnicą.
[SGKP]