Topolnicki Edwin Leon (1876-1959)

Topolnicki Edwin Leon h. Sas[4], ur.: 17.09.1876 s Henryka Józefa i Ludmiły Karoliny „Pyszniak” Bielińskiej[2][3][4]; chrz.: 1876 Złoczów (diec. lwowska) (obrz. greko-kat.) rodzice chrzestni: Roman Bieliński (dziadek), Helena Bielińska (ciotka ?, babka ?), Edward Biederman (?) [2]; ślub: 8.6.1901 Tarnopol, świadkowie: Joanna (Joannes) Bałaban i Stanisław Fritze - asystent pocztowy; żona: Władysława Fritze [3]; dzieci.: Edwin Ignacy 1902, Tadeusz 5.6.1903, Jan 1904, Adam 1905, Juliusz 22.8.1914; zm.: 1959; poch. cmentarz Rakowicki Kraków; kapitan I Brygady Legionów Polskich - ranny pod Krzywopłotami, kombatant wojny polsko-bolszewickiej, naczelnik urzędów pocztowych.

W 1894 ukończył 7 klas gimnazjum klasycznego w Samborze. 1900-1902 (przynajmniej) - Wysocko Wyżne (W 1901 był ekspedytorem pocztowym II klasy w Wysocku Wyżnym [27]). Był tam też kasjerem Spółki oszczędności i pożyczek.[35]
8.6.1901 ożenił się z Władysławą Fritze w Tarnopolu. Tam też urodzili się jego pierwsi synowie[9]. W 1903 otrzymał posadę ekspedienta pocztowego w Hulczu[28] w parafii Waręż. Przeniósł się tam z rodziną, gdzie rodzą się 2 kolejni synowie Jan i Adam, (w 1905 mianowany poczmistrzem II klasy II stopnia [15]). Nawiązuje się tam przyjaźń z rodziną ekonomowstwa Gregerów, z których Wilhelm zostaje później mężem jego szwagierki Kazimiery Fritze. Edwin pracuje też w Wysocku Wyżnym [10], 1909, 1910 Zakliczyn [10][12] (gdzie jest też naczelnikiem straży pożarnej[13]) Nadbrzeże [14]. W 1910 mieszka w Jordanowie, choć jeździł w różnych sprawach - np. zaraz po Bożym Narodzeniu zatrzymał się w hotelu Belvedere w Krakowie gdzie spotkał się z Tadeuszem Fritze swoim szwagrem.[19] W 1911 pełnił też funkcję naczelnika Straży Pożarnej w Zakliczynie [23] Pozostał w obrządku greko-katolickim aż do 1914 roku. 17.10.1914 i wstąpił ochotniczo do wojska polskiego do I Brygady Legionów Józefa Piłsudskiego. Służył w 1 Pułku Artylerii Lekkiej (Górskiej). Brał udział w bitwach pod Krzywopłotami (16-19.11.1914) - ranny, Marcinkowicami, Nowym Sączem (9.12.1914), nad rzekami Stochodem i Styrem, z rangą asystenta oficerskiego ogniomistrza (mianowanie 20.7.1915). Posiadał odznakę Pierwszej Brygady Legionów Polskich.

W marcu 1915 był w Abbazji (ob. Opatija w Chorwacji) w miejscowości Icici (Ičići), jako chory zapewne na rekonwalescencji[36] W sierpniu w stopniu plutonowego pełnił służbę jako inspekcyjny i był przeznaczony do specjalnych poruczeń przy stacji Komendy Zbrojnej Polskich Legionów we Wiedniu[33]. 13.8 powołany jednak został na stanowisko poczmistrza w Jordanowie co poskutkowało prośbą do Komendy Legionów Polskich o odwołanie.[33] Prośba spotkała się jednak z odrzuceniem gdyż jak się wyrażono w korespondencji do Komendy Legionów Polskich Edwin, był nieodzowny, wywiązywał się z powierzonych mu zadań zawsze z największą gorliwością i sumiennością. "Wielki służbista" /w pozytywnym sensie/, trzymał doskonale w karbach ludzi mu poddanych i był typem prawdziwego energicznego a przy tym taktownego polskiego podoficera[34]. Dopiero 18.11.1915 został przeniesiony do służby cywilnej do pracy jako naczelnik urzędu pocztowego telegraficznego. Kierował wówczas urzędami: Jordanów, Baranowicze. W Roku 1916 zwolniony ze służby, z powodu chronicznej choroby nerek - jako niezdolny do służby. Do końca wojny trudnił się handlem. Następnie powrócił do służby w pocztownictwie, aż do ponownych działań wojennych w 1920. Wtedy również jako oficer ochotnik wstąpił do Armii (wraz ze swoimi trzema synami) gdzie służył jako naczelnik poczty polowej nr 23 frontu litewsko-białoruskiego. W 1922 całkowicie zwolniony ze służby z powodu choroby nerek.[5] 25.10.1937 odznaczony Krzyżem Niepodległości [16][17]

Po pierwszej wojnie pracował na różnych placówkach i nie bywał wiele w domu. Od 1922-27 pracował na różnych posadach biurowych[5]. W grudniu 1923 otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi za działalność na polu podniesienia warunków sanitarno-porządkowych.[11]

W 1925 został mianowany naczelnikiem pocztowego w Baranowiczach[20] otrzymując jednocześnie funkcję prezesa miejscowego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół"[25]. 19.3.1927 wydał tutaj pod swoją redakcją pisemko: "Jednodniówka : wydana w Baranowiczach w dniu Imienin I-go Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego", reprezentując Oddział Związku Strzeleckiego w Baranowiczach[39]. Niestety w urzędzie dochodziło do defraudacji na spore sumy (kilkudziesięciu tysięcy złotych). W wyniku śledztwa zarządzonego w 1927 roku ujawniono, że winnym był Witold Wasilewski, już w 1920 oskarżony o podobny czyn na 4 miliony marek. Wówczas nie udało się udowodnić mu winy. Tym razem prezes Wileńskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów - Ciemnołoński zarządził dochodzenie. Specjalna komisja w osobach starszego inspektora Małochleba oraz naczelnika wydziału pocztowego - Babickiego prowadziła śledztwo. Wasilewskiego oskarżono o przyjęcie sumy 20.000 zł przywłaszczonej poprzez otwieranie listów i przesyłek.[29] Winny zbiegł, ale ujął go w Drui mieszkaniec Jan Kochanowski, za co otrzymał nagrodę pieniężną.[31] Oskarżonego osadzono w więzieniu w Słonimie.[24][26]. W trakcie śledztwa sądowego udowodniono przywłaszczenie 6000 złotych i zrzucono współudział także niestety na naczelnika urzędu Edwina Topolnickiego. Sprawa karna ciągnęła się rok, w czasie której Edwin przebywał nawet krótki czas w areszcie. W efekcie sprawy obaj zostali dyscyplinarnie zwolnieni.[21][22] Witold otrzymał wyrok 2 lat więzienia, a Edwinowi zaliczono na poczet kary dotychczasowy areszt. Pozbawiono go też jednak prawa do emerytury.[25] Witold Wasilewski nie zakończył swojej przestępczej działalności. Został zatrzymany ponownie w 1937 roku w piekarni gdzie pracował jako inkasent i przerabiał kwity przywłaszczając sobie różnicę na sumę około 3000zł.[30]

Edwin w 1929 otrzymał pracę w warszawskiej Fabryce Karabinów - najpierw na stanowisku brakarz, a potem w rachunkowości. Rodzina mieszkała wówczas w Krakowie. W 1935 otrzymywał 250 zł. miesięcznej pensji. W 1938 mieszkał w Warszawie na ul. Siennej 33 m. 3. W Fabryce Karabinów pracował do 1939 roku.[5] Znała go tu matka późniejszego męża wnuczki - Apolonia Krauze, oraz jej siostra Eugenia - również pracujące w tej fabryce przy wyrabianiu kul.[32] W czasie II Wojny Światowej m.in. prowadził w 1942 restaurację-bar "Sas" w Otwocku.[7]

Był towarzyski i wesoły. "Zamiłowany czciciel Nemroda, ganiał po lasach polując, po powrocie do domu był w stanie zjeść 30 siekanych sznycli, albo jajecznicę z kopy jaj" [1] Do Krakowa przyjeżdżał często w czasie IIWŚ. Z wnuczkami - Ewą i Barbarą siadywał i opowiadał o podróżach i dalekich krajach, oglądając wielki atlas świata, czytał Pana Tadeusza i opowiadał wiersze takie jak "Pani Twardowska". Uczył też robić wycinanki z papieru. W 1945 mieszkali na Podgórzu. W chwili wysadzenia mostu na Wiśle wybiło wszystkie okna, firanka wyrwana przeleciała przez wszystkie pokoje i wciśnięta została pod wannę a dziadek siedzący przy małej kozie został cały obsypany sadzą a następnie przywalony drzwiami wyrwanymi z framugi. Tu znalazł go syn, natomiast rodzina zobaczyła go umorusanego gdy przyszedł do piwnicy. Ponieważ w domu nie było okien musieli przeprowadzić się na ul. Dolne Młyny, gdzie było już wiele osób z rodziny. Po wojnie zamieszkał u syna Jana na ul. Długiej. Pędził tam wino w małych dymionach.[32][37]

Spoczywa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie w kw. 61, rz- płd. gr 10. W 2022 grób ten otrzyma status "Grobu weterana" z IPN.[38]

--> Opowiadania dotyczące Edwina Leona Topolnickiego
--> Genealogia rodziny Topolnicki
--> Zdjęcia dot. Edwina Leona

Bibliografia

[1] Tadeusz Topolnicki - Saga
[2] Metryki chrztu 9.06.1887 - chrztu udzielał proboszcz: Aleksander Czemeryński, wpis, odpis
[3] Metryka ślubu 6.VIII.1901 - Tarnopol,
[4] Certyfikat szlachectwa z 14.XI.1888,
[5] Przebieg służby wojskowej i pracy - CAW
[6] Chojnacka Monika - Topolniccy - praca doktorska
[7] Książka telefoniczna 1942
[8] Wiadomości rodzinne, pamiątki
[9] Akt chrztu syna Tadeusza
[10] Szematyzm 1903, 1909, 1910
[11] Dziennik Personalny R.19, nr 4, Min.Spraw Wojsk.
[12] Mały Światek 1.12.1910
[13] Kalendarz Strażacki na rok 1911
[14] Czas, 10.12.1910 - błędne imię: Edward
[15] Gazeta Lwowska, 12.7.1905
[16] CAW Kartoteka Personalno-Odznaczeniowa
[17] Monitor Polski 1937 nr 259
[18] Wspomnienia Stanisława Dąbrowskiego, w: Landau Maksymilian, Artyleria Legionów Polskich - Dywizjon Brzozy w r. 1914.
[19] Nowa Reforma 28.12.1910
[20] Dziennik Urzędowy Generalnej Dyrekcji Poczt i Telegrafów.
[21] Słowo, 21.11.1928
[22] Okólnik Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie, 13.1.1928
[23] Kalendarz Strażacki na 1911 rok
[24] Kurjer Poznański, 27.10.1927
[25] Rzeczpospolita, 18.10.1928
[26] Kurjer Wileński 15.10.1927
[27] Nowa Reforma 13.7.1901
[28] Gazeta Lwowska 14.7.1903
[29] ABC 24.10.1927
[30] Dobry Wieczór! i Kurjer Czerwony, 9.3.1937
[31] Słowo 29.12.1927
[32] Relacja ustna Ewa Topolnickiej, zam. Niewalda
[33] Pismo od w-ce Prezydenta Białej do Komendy Legionów Polskich w Piotrkowie, nr 55061/II, CAW I.120.1.268
[34] Korespondencja Komendy Stacji Zbrojnej Polskich Legionów we Wiedniu z Komendą Legionów Polskich z n. 14.8.1915, nr 3060, CAW I.120.1.200
[35] Gazeta Lwowska 3.6.1903, podpis pod raportem rocznym spółki
[36] Nachrichten über Verwundete und Verletzte 4.3.1915
[37] Relacja ustana Barbary Topolnickiej, zam. Pawłowskiej
[38] Korespondencja z Instytutem Pamięci Narodowej w sprawie uznania statusu grób weterana" - ach. Marcina Niewaldy
[39] Jednodniówka : wydana w Baranowiczach w dniu Imienin I-go Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa
.