Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Wołosi - pochodzenie, historia, obyczaje (2)
30.06.2008 14:12
[blok]Pochodzenie, migracja Wołosi (Dragowie-Sasowie) - naród o pochodzeniu romańskim, w skład którego wchodzili też Arumunowie i Albańczycy - wywodzą się z półwyspu bałkańskiego. Stamtąd rozpoczęła się ich stopniowa migracja na północ. W XIII w. utworzyli kilka naddunajskich księstw, zjednoczonych przez Mirzę Starego. Na terenach naddunajskich pozostawali pod zwierzchnictwem tureckim. W XIX wieku księstwo wołoskie połączyło się z księstwem mołdawskim. W XIII i WIV wieku grupy wołoskie podbiły plemiona Uliczów z który się częściowo zasymilowali. Przez pewien czas zamieszkiwali Węgry gdzie wykorzystywani byli jako materiał wojskowy. Migracja dotarła aż na ziemie polskie gdzie główna fala m.w. w 70 latach XIV wieku (GJ) dotarła w rejony górskie dając poprzez asymilację z ludnością ruską początek licznym plemionom Łemków, Bojków, Dolinian, Hucułów, wywierając wpływ w warstwie pochodzeniowej i kulturowej (np. ikony typu bułgarskiego). Fala migracji Wołochów trwała aż do XVI wieku przechodząc poprzez Małopolskę aż do Moraw. Jednak nieliczne grupy wołoskie na terenach polski południowej znane były już w XIII a być może nawet w XI wieku.
Koniec migracji W XVI wieku migracja ludności wołoskiej praktycznie zakończyła się. Stało się to z przyczyną silnych zasad wprowadzonych przez turcję na terenach mołdawskich, a także przez zaawansowanie procesów asymilacyjnych, zastępowaniu prawa osadnictwa wołoskiego prawem miejscowym itp.
Prawo lokacyjne, sądy Wioski lokowane były na prawie wołoskim, odrębnym od prawa niemieckiego czy ruskiego. Związane to było z profilem pasterskim lepiej nadającym się do lichych, gęsto zalesionych ziem górskich. Dlatego też często uzupełniano wieś rolniczą Wołochami lub osadzano Wołochów w opustoszałej wsi powstałej w XIII wieku w czasie prób wykorzystania tych terenów. Na czele wsi stał kniaź mający uprawnienia sądownicze. Wyróżnia się też czasem naczelników dolin (zborów) i to zarówno na terenach polskich jak i rumuńskich. Również ci naczelnicy mieli własne sądownictwo nazywane aż do XIX wieku sądami zborowymi lub strungowymi. Umiejscowione one były we wsi macierzystej czyli w watrze. Strungi odbywały się raz do roku w lipcu. Wtedy też opłacano podatek królewski.
Wyznanie Wołosi byli na ogół wyznania prawosławnego choć w licznych dokumentach przedstawiani są jako mający jakąś własną formę. Charakterystyczną cechą jest upodobanie do św. Dymitra. Przy lokacji wsi na ogół była też lokalizowana cerkiew wraz z uposażeniem. Charakterystyczne jest jednak to że cerkiew była zależna od kniazia, który dysponował jej dobrami i osadzał popów. Cerkiew lokowana była w centrum osady zaś monastyr na obrzeżu wsi. Znane są też liczne rodziny wołoskie obrządku greko-katolickiego w tym nawet proboszczowie.
Zajęcia Było to plemię koczowniczych, lub pół-osiadłych pasterzy górskich. Wraz z wędrówkami zanosili na tereny górskie oryginalny sposób wypasu owiec przyjęty do dziś przez mieszkańców Karpat (Łemków, górali). W miarę asymilacji oraz wprowadzania prawa miejscowego przechodzili oni na rolniczy tryb życia. Budowali stałe wsie, obejmowali urzędy dostępując zaliczenia w poczet szlachty polskiej.
Służebność Było to plemię zadziorne, wykorzystywane przez Władców do tworzenia całych oddziałów wojskowych. Miało to miejsce i w Polsce od XVI w., gdzie została stworzona słynna jazda wołoska. Początkowo rekrutowana tylko spośród Wołochów później włączała również Kozaków i mieszkańców Podlasia czy Mazowsza. Była to jazda lekka, bez poważnego uzbrojenia - używana była do ubezpieczania głównych sił oraz do zwiadów. W chorągwiach tych stosowane były specjalne wytrzymałe konie wołoskie tzw. wałachy.
Życie W lecie przebywali wraz ze swoimi stadami kóz i owiec w górach, zaś w zimie przenosili się na tereny puszczańskie (np. Puszcza Sandomierska). Przenosiny te odbywały się na wiosnę i jesień, a w ich trakcie przechodzili przez tereny rolnicze, będąc czasem posądzani o wyrządzanie tamtejszej ludności szkód, jako że byli ludem skłonnym do rozboju. Było to plemię skonsolidowane w płaszczyźnie rodzinnej. Związki małżeńskie bardzo rzadko były zawiązywane z obcymi i na początku jedynie w bogatych rodach.
Język Istnieje silnie potwierdzona teza, że pierwotnie ludność wołoska używała jednocześnie dwóch języków - tj. rumuńskiego i ruskiego. Na ziemiach polski bardzo szybko uległa wpływom ruskim, pozostawiając ślady rumuńskie jedynie w nazwach miejscowych, lub imionach w bogatszych rodach.
Nobilitacja Wiele rodzin wołoskich brało udział w wojnach. Była to niewątpliwa okazja do zdobycia nobilitacji. Widać to w XIV wieku na Węgrzech ale także i w Polsce. Większość rodzin nobilitowanych otrzymywała herb Sas - od Dragowie-Sasowie. Jednak nie wszystkie i nie tylko rodziny wołoskie otrzymywały ten herb.
[Wykorzystane materiały:
Grzegorz Jawor: Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu
Roman Marcinek, Krzysztof Ślusarek: Materiały do genealogii szlachty galicyjskiej
Encyklopedia WIEM]
--> Artykuły o Wołochach
Koniec migracji W XVI wieku migracja ludności wołoskiej praktycznie zakończyła się. Stało się to z przyczyną silnych zasad wprowadzonych przez turcję na terenach mołdawskich, a także przez zaawansowanie procesów asymilacyjnych, zastępowaniu prawa osadnictwa wołoskiego prawem miejscowym itp.
Prawo lokacyjne, sądy Wioski lokowane były na prawie wołoskim, odrębnym od prawa niemieckiego czy ruskiego. Związane to było z profilem pasterskim lepiej nadającym się do lichych, gęsto zalesionych ziem górskich. Dlatego też często uzupełniano wieś rolniczą Wołochami lub osadzano Wołochów w opustoszałej wsi powstałej w XIII wieku w czasie prób wykorzystania tych terenów. Na czele wsi stał kniaź mający uprawnienia sądownicze. Wyróżnia się też czasem naczelników dolin (zborów) i to zarówno na terenach polskich jak i rumuńskich. Również ci naczelnicy mieli własne sądownictwo nazywane aż do XIX wieku sądami zborowymi lub strungowymi. Umiejscowione one były we wsi macierzystej czyli w watrze. Strungi odbywały się raz do roku w lipcu. Wtedy też opłacano podatek królewski.
Wyznanie Wołosi byli na ogół wyznania prawosławnego choć w licznych dokumentach przedstawiani są jako mający jakąś własną formę. Charakterystyczną cechą jest upodobanie do św. Dymitra. Przy lokacji wsi na ogół była też lokalizowana cerkiew wraz z uposażeniem. Charakterystyczne jest jednak to że cerkiew była zależna od kniazia, który dysponował jej dobrami i osadzał popów. Cerkiew lokowana była w centrum osady zaś monastyr na obrzeżu wsi. Znane są też liczne rodziny wołoskie obrządku greko-katolickiego w tym nawet proboszczowie.
Zajęcia Było to plemię koczowniczych, lub pół-osiadłych pasterzy górskich. Wraz z wędrówkami zanosili na tereny górskie oryginalny sposób wypasu owiec przyjęty do dziś przez mieszkańców Karpat (Łemków, górali). W miarę asymilacji oraz wprowadzania prawa miejscowego przechodzili oni na rolniczy tryb życia. Budowali stałe wsie, obejmowali urzędy dostępując zaliczenia w poczet szlachty polskiej.
Służebność Było to plemię zadziorne, wykorzystywane przez Władców do tworzenia całych oddziałów wojskowych. Miało to miejsce i w Polsce od XVI w., gdzie została stworzona słynna jazda wołoska. Początkowo rekrutowana tylko spośród Wołochów później włączała również Kozaków i mieszkańców Podlasia czy Mazowsza. Była to jazda lekka, bez poważnego uzbrojenia - używana była do ubezpieczania głównych sił oraz do zwiadów. W chorągwiach tych stosowane były specjalne wytrzymałe konie wołoskie tzw. wałachy.
Życie W lecie przebywali wraz ze swoimi stadami kóz i owiec w górach, zaś w zimie przenosili się na tereny puszczańskie (np. Puszcza Sandomierska). Przenosiny te odbywały się na wiosnę i jesień, a w ich trakcie przechodzili przez tereny rolnicze, będąc czasem posądzani o wyrządzanie tamtejszej ludności szkód, jako że byli ludem skłonnym do rozboju. Było to plemię skonsolidowane w płaszczyźnie rodzinnej. Związki małżeńskie bardzo rzadko były zawiązywane z obcymi i na początku jedynie w bogatych rodach.
Język Istnieje silnie potwierdzona teza, że pierwotnie ludność wołoska używała jednocześnie dwóch języków - tj. rumuńskiego i ruskiego. Na ziemiach polski bardzo szybko uległa wpływom ruskim, pozostawiając ślady rumuńskie jedynie w nazwach miejscowych, lub imionach w bogatszych rodach.
Nobilitacja Wiele rodzin wołoskich brało udział w wojnach. Była to niewątpliwa okazja do zdobycia nobilitacji. Widać to w XIV wieku na Węgrzech ale także i w Polsce. Większość rodzin nobilitowanych otrzymywała herb Sas - od Dragowie-Sasowie. Jednak nie wszystkie i nie tylko rodziny wołoskie otrzymywały ten herb.
[Wykorzystane materiały:
Grzegorz Jawor: Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu
Roman Marcinek, Krzysztof Ślusarek: Materiały do genealogii szlachty galicyjskiej
Encyklopedia WIEM]
--> Artykuły o Wołochach